N. Mammadov monoqrafiya 2013+60ч90 N. Mammadov
Yüklə 2,76 Kb. Pdf görüntüsü
|
Qərbdə sivilizasiyanı dil və mədəniyyətlə sıx bağlayırlar. Bu baxış keçən əsrin ikinci yarısından sonra Qərb təfəkküründə möh- kəmlənib (bax: 3.5.21). Postsovet məkanında yerləşən ölkələrə də dil, din və mədəniyyət mənsubluğu prizmasından yanaşılır. Bu səbəbdən təcavüzkar xristian Ermənistana Azərbaycandan fərqli mü- nasibət göstərilir. Bunu təsdiq edən faktlar dünya KİV-də kifayət qə- dərdir. Onların üzərində dayanmayacağıq. Demək istədiyimiz odur ki, Aİ üçün təhlükəsizlik, enerji təminatı və informasiya məsələsinin daha da aktuallaşması Azərbaycanın xarici siyasətinə öz təsirini göstərir. Aİ-nin bir sıra hallarda haqsız iradlarına və ölkəmizdə süni problem axtarışına baxmayaraq, Azərbaycan bu qurumla əlaqələri inkişaf etdirmək xəttinə sadiqdir. Üçüncü mərhələdə enerji təhlükəsizliyi və münaqişələrin həlli ən aktiv qarşılıqlı əlaqələr sahəsi olub. Avropa enerji təhlükəsizliyinin təmini məsələsində Azərbaycana böyük önəm verir. XXI əsrin əvvəllərindən başlayaraq, Avropanın həyata keçirməyi planlaşdırdığı bütün böyük enerji layihələrində Azərbaycan ciddi yer tutur. Son illər “Nabukko” və “Cənub axını” layihələri ətrafında baş verənlər bunu bir daha təsdiq edir. Avropa “Nabukko”-nun Azərbaycanın dəstəyi olmadan reallaşa biləcəyinə inanmır. Haqlıdır. Lakin proseslər göstərdi ki, Qərbin özündə bu la- yihənin həyata keçməsinə əngəl olan qüvvələr vardır. Onlar Azərbaycanda insan haqları, “siyasi məhbus”, demokratik islahatlar, dini radikalizm, bir sözlə, yuxarıda qeyd etdiyimiz sivilizasiya anlayışına daxil olan amilləri bəhanə edirlər. Halbuki Azərbaycan Cənub Qafqazda yeganə dövlətdir ki, mədəniyyətlərarası əlaqələr, dini tolerantlıq, sivilizasiyalararası dialoq və humanitar problemlər mövzusunda tez-tez beynəlxalq tədbirlər (konfranslar, dəyirmi masalar, seminarlar, müsabiqələr və s.) təşkil edir. Azərbaycanın real siyasi, sosial-mədəni həyatı cəmiyyətimizin tole- rantlığını, fərqli dinlərə səbirlə yanaşdığını, müxtəlif mədəniyyətlərin inkişafı üçün lazımi şərait yaratdığını sübut edir. Avropalı siyasətçilərin özləri belə dəfələrlə bunu etiraf ediblər. Buna baxmayaraq, Aİ Cənub Qafqaz siyasətində hələ də düzgün diferensiasiya apara bilməyib. Dini mən subluğu önə çəkib, real situasiyanı təhrif olunmuş şəkildə qiymət- 155 ləndirmək heç vaxt Avropanın təhlükəsizliyini təmin etməyə xidmət etməyəcək. Bunun fonunda Azərbaycanla enerji təhlükəsizliyi məsələsini necə və hansı meyarlar əsasında müzakirə etmək daha aktual görünür. Məsələ ondan ibarətdir ki, Azərbaycan enerji təhlükəsizliyi prob- lemini münaqişələrin həlli ilə sıx bağlılıqda nəzərdən keçirir. Çünki Azərbaycanın torpaqlarının 20 faizini Ermənistan işğal edib və oradan çıxmaq istəmir. Ölkəmiz bu problemin həllinə zərər gətirə bilən heç bir layihədə iştirak etməz. Ona görə də, ABŞ və Avropanın rəsmi dairələri enerji təhlükəsiz liyinin təmini ilə bağlı sözdə Azər- baycana nə qədər çox önəm versələr də, rəsmi Bakı real atılan addımlara uyğun hərəkət edir. Azərbaycanın Avropa siyasətində bu məqam əsas yeri tutur. Hazırda Azərbaycan 7 istiqamətdə öz enerji daşıyıcılarını ixrac etmək imkanına malikdir. Həmin məsələdə dünyada heç bir dövlət ölkəmizə təzyiq edə bilməz. Avropanın da nə “Nabukko”, nə də “Cənub axını” layihələri ilə bağlı Azər baycana güclə nəyisə qəbul etdirməsi mümkün deyil. Son vaxtlar baş verən bəzi hadisələr bunu bir daha təsdiq etdi. Biz Avropa mediasında Azərbaycana qarşı kampaniya aparılmasını nəzərdə tuturuq. Bu proses Azərbaycanın BMT TŞ-yə üzv olması, üstəlik, onun iclaslarının birinə sədrlik etməsi və “Avroviziya” bey- nəlxalq mahnı müsabiqəsinin Bakıda keçirilməsi ərəfəsində daha da şiddətləndi. Azərbay canın xarici siyasəti bu uğurları ilə ölkəmizin Cənub Qaf qazda daha sivil, müxtəlif mədəniyyətlərə mənsub insanların yanaşı yaşadığı və dinlərarası dialoqun hökm sürdüyü məkan olduğunu sübut etdi. Avropada bəzilərinin bu prosesə emosional reaksiya verməsi təsadüfi təsir bağışlamır. Görünür, Qərbdə bəzi dairələri Cənub Qafqazda lider dövlətin “öz xristian ölkələrindən” birinin yox, müsəlman dövlətinin olması narahat edir. Öz işləridir. Lakin bu cür düşüncə ilə necə təhlükəsizlik sistemi qurmaq olar? Hansı meyarlarla ölkələri və regionları inteqrasiya etmək mümkün olar? Bütün bunlara baxmayaraq, Azərbaycanın enerji siya sətində Avropa çox ciddi yer tutmaqda davam edir. Ölkəmiz müxtəlif beynəlxalq enerji layihələrində iştirak etmək kursundan dönməmişdir. Aİ ilə qarşılıqlı münasibətlərin daha da genişləndirilməsi demokratik 156 dövlət quruculuğu sahəsində Avropanın təcrübəsindən yararlanmaq imkanlarını artırır. Lakin bir çox məsələlərin gələcəyi münaqişələrin həllində Qər bin nə dərəcədə fəal olacağından asılıdır. Azər baycan üçün ərazi bütövlüyünün təmini prioritet məsələdir. Bu məsələ ilə bağlı növbəti fəsildə geniş təhlil aparacağımız üçün onun üzərində ətraflı dayanmırıq. Qeyd edək ki, rəsmi Bakı Ermənistanın təcavüzünün nəticələrinin aradan qaldırılması problemini heç bir şeyə güzəştə get- məyəcək. Bu problem xarici siyasətin prioriteti olaraq qalacaq. Yalnız Ermə nistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi həll ediləndən sonra müəyyən məsələləri yenidən nəzərdən keçirmək olar. Beləliklə, Azərbaycanın xarici siyasətində Avropa əsas istiqamət- lərdən biri kimi çox ciddi yer tutur. Müasir mərhələdə Aİ ilə ölkəmiz arasındakı münasibətlər dinamik inkişaf edir. Azərbaycanın Avropaya inteqrasiya siyasəti dəyişməmişdir. Lakin bu kursun dayanıqlı və davamlı olması təkcə rəsmi Bakının iradəsindən asılı deyil. Sürətlə yeniləşən dünyada qarşıya gözlənilməyən situasiyalar çıxa bilər. Geosiyasi güc mərkəzinin Şərqə tərəf dəyişdiyini də unutmaq olmaz. Bu prosesin cərəyan etdiyini Qərbin aparıcı analitik və siya- sətçiləri təsdiqləyirlər (məsələn, Z.Bjezinski, H.Kissincer, S.Hantinqton). Azərbaycan Şərqlə Qərb arasında “geosiyasi körpü” olaraq, təbii ki, bu prosesdən kənarda qala bilməz. Ona görə də, dövlətimizin xarici siyasətinin əsas istiqamətləri yalnız Qərblə bağlı deyil. Azərbaycan Qərb istiqaməti ilə yanaşı, Şərq dövlətləri ilə də əməkdaşlığa diqqət yetirməlidir. Hazırda bu siyasət aparılır. Biz növbəti paraqrafda bu istiqamətdə atılan addımları təhlil edəcəyik. Onu qeyd edim ki, Avro-Atlantik və Asiya-Sakit okean məkanı istiqamətlərindəki siyasəti bir-biri ilə əlaqələndirən yalnız Azərbaycan deyil. Bütövlükdə, Avrasiya məkanında yerləşən dövlətlərin xarici siyasətində Avro-Atlantik və Asiya-Sakit okean məkanları bir-biri ilə sıx bağlılıqda nəzərə alınır. Məsələn, Rusiya Prezidenti V.Putin 2012-ci ilin may ayında “Rusiya Federasiyasının xarici siyasət kursunun reallaşması tədbirləri haqqında” sərəncam imzalayıb (3.5.22). Həmin sərəncamda Rusiyanın Avro-Atlantika və Asiya- Sakit okean məkanları istiqamətlərində yeritdiyi siyasətin bir-birini 157 Yüklə 2,76 Kb. Dostları ilə paylaş:
|