Ġsraġl elyazov elxan həSƏNLĠ leyla həSRƏtova

Cədvəl 7.10. 
 
Vaqon təkər cütlərinin tipləri 
Təkər 
cütünün 
tipi 
Oxun 
tiri 
Təkərin 
diametri, 
mm 
Kütləs
ikq 
Təkər 
yastıqlarının 
növü 
Tətbiq sahələri və 
istismar vaxtları 
PУ1-950 PУ1 950 
1440 
Diyirlənmə 
1963-cü ildən sonra 
istehsal olunan yük 
və sərnĢ vaq. 
PУ1Ш-
950 
PУ1
Ш 
950 
1382 
Diyirlənmə 
1979-cü ilə qədər 
isteh. olunan yük və 
sərnĢ vaq. 
PУ-950 
PУ 
950 
1511 
Diyirlənmə 
1964-cü ilə qədər 
isteh. olunan yük və 
sərn. vaq. 
PУ-1050 PУ 
1050 
Diyirlənmə 
1959-cü ilə qədər 
isteh. olunan sərn. 
Vaqon 
III-950 
III 
950 
SürüĢmə 
1952-cü ilə qədər 
isteh. ol. 4- oxlu yük 
vaqon 
PУ1-950 və PУ-1050 tipli təkər cütlərində yastıqların oxun boynuna 
oturdulması taclı qayka ilə, ancaq PУ1Ш-950 tipli təkər cütündə isə 
Ģaybanın köməyi ilə yerinə yetirilir. SürüĢkən yastıqlı təkər cütləri 
1954-ci ildən Rusiyada istehsal olunmur və 1974-cü ildən isə istis-
mardan tamamilə çıxarılıb. 
 
Təkər cütü-vaqonun ən məsul hissəsi olduğundan, qatarın hərəkət 
təhlükəsizliyi və vaqonun iĢəyararlılığı onun saz vəziyyətindən 
asılıdır. Ona görə də, Normanın tələbatlarına görə təkər cütlərinə 

---

müəyyən texniki Ģərtlər qoyulur. Vaqon təkər cütləri lazımi 
mönkəmliyə, yeyilməyə davamlılığa və dinamiki quvvələri 
yumĢaltmaq üçün müəyyən elastikliyə malik olmalıdır. Vaqonun rels 
üzrə təhükəsiz hərəkət etməsi üçün təkər oxa möhkəm preslənməli və 
təkərlərin daxili üzlərinin ara məsafəsi 2b tələb olunan normada 
olmalıdır. Hərəkət sürəti 120 km/saat qədər olan vaqonların təkər 
cütlərində bu məsafə 2b = 1440±3 mm; hərəkət sürəti 120-160 
km/saat hədlərdə isə 2b = 1440
3
1


mm olmalıdır. Bir oxda bərkidilmiĢ 
təkərlərin diyirlənmə səthi üzrə olan minimal diametrlərinin fərqi 1 
mm-dən çox olmamalıdır. Təkərlərin diyirlənmə dairələri arasındakı
məsafənin nominal qiyməti 2S=1580 mm, maksimal qiyməti 
2S
max
=1582 mm, minimal qiyməti isə 2S
min
=1578 mm olmalıdır. 
Təkər cütündə ox boyunları arasındakı məsafə 2036 mm-ə bərabərdir.
Hərəkət sürəti 140 km/saatdan böyük olan qatarların vaqonları 
üçün təkər cütləri dinamiki balansirləməyə uğradılır. 
Təkər cütunün formalaĢdırılması dedikdə, təkərin oxla birləĢ-
məsini uyğun texniki Ģərtlər daxilində gərilməli (presli) oturtma ilə 
(soyuq və ya isti halda) təmin etməkdir. FormalaĢdırmanın texniki 
Ģərtləri dəmir yolunun “Təkər cütünün formalaĢdırılması, təmiri, 
müayinədən keçirilməsi və baxıĢı" üzrə olan xüsusi təlimatlar və 
standartlar ilə təyin olunur. BirləĢmənin möhkəmliyinə olan 
tələbatlara əməl etməkdə əsas məqsəd, təkər cütü birləĢməsinin 
boĢalmadan fırlanma momentinin ötürülməsi və təkərin oxa nəzərən 
yerdəyiĢməsini (əyilmə) təmin etməkdir. BirləĢmənin möhkəmliyini 
və keyfiyyətini xarakterizə edən parametrlərə gərilmə, emal olunan 
səthlərin keyfiyyət göstəriciləri (kələ-kötürlük, qalıq gərginliyi), oxun 
və təkərin materialının bərkliyi, presləmə sürəti və həndəsi ölçülər 
daxildir. Vaqon təkər cütlərinin təminatlı xidmət müddəti 8,5 il, 
istismar müddəti isə 15 ilə bərabərdir [6,12].