XanəLİ KƏRİMLİ BİR ÖMRÜN İŞIĞI
Yüklə 2,48 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Arif Ağalarov, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent XANƏLİ KƏRİMLİ SEİRLƏRİNİN DİLİ VƏ ÜSLUB XÜSUSİYYƏTLƏRİ
- “Ay işığın- da” (1988), ”Anamdan məktub” (2001), ”Bu da bir nağıldı” (2004)”, “Mənə elə gəlir ki...” (2008)
53 Arif Ağalarov, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent XANƏLİ KƏRİMLİ SEİRLƏRİNİN DİLİ VƏ ÜSLUB XÜSUSİYYƏTLƏRİ Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində tanınmış yazıçı və şair- lərin mövqeyi, çəkisi onun dili ilə bağlıdır. Dil bədii əsərin və onun müəllifinin ədəbi prosesdəki yerini müəyyənləşdirən amillərdəndir.Ümumxalq dilinin zənginliyini dərk edərək onun incəliklərinə bələd olmaq və ondan istifadə etmək ba- carığı bədii yaradıcılıq qarşısında duran vacib tələblərdəndir. Qələm sahibləri dildən nəsr, poeziya faktı kimi istifadə et- mir. Onlar dilin potensial imkanlarını üzə çıxarır,onun inki- şafına zəmin yaradır, yeni-yeni leksemlərə can verir. Hər bir xalqın ədəbi dilinin inkişafı və formalaşmasında qələm sahiblərinin rolu böyükdür. Bu mənada, Azərbaycan yazıçı və şairləri də leksikonlarından işlətdikləri söz və ifadələrlə dilimizə canlılıq gətirmişlər. Onun nəticəsidir ki, bədii dil ədəbi dilin ən böyük qolunu təşkil edir. Ədəbi dil, ilk növbədə, bədii dil əsasında inkişaf edir. Ümumxalq dilinin zənginliyi, şirinliyi və rəngarəngliyi isə bədii dildə öz əksini tapır. Bədii dil ədəbi dilin ümumi mənzərəsini verə bilir. Ümumiyyətlə, ayrı-ayrı dil faktlarının araşdırılmasında bədii dil materiallarına müraciət olunması da bununla bağlıdır. Bədii dil xalq təfəkkürünün məhsulu olan və ümumxalq xalq dili əsasında formalaşan aforizimlərin, idiom və ibarə- lərin, atalar sözü və zərb- məsəllərin geniş istifadəsi üçün mey dan açır. Hər bir söz sərrafının sözə yanaşmaq, sözdən istifadə etmək yolu və bacarığı var. Bu onun üslubunu müəyyənləşdirir, sözə yeni məna, yeni çalar verərək, sözü poetikləşdirir. Bir sözlə, sözün çoxçalarlılığını şair və yazıçılıar daha yaxşı bilir. Sözə sözlə qiymət verib babalar, Hər sözün min rəngi, min çaları var. 54 Şair X.Kərimlinin bu misraları söylənilənləri təsdiq etmiş olur. İncə lirizm,dərin fəlsəfi məna, vətənpərvərlik kimi cəhətləri özündə birləşdirən X.Kərimli poeziyası şairin “Ay işığın- da” (1988), ”Anamdan məktub” (2001), ”Bu da bir nağıldı” (2004)”, “Mənə elə gəlir ki...” (2008) kitabları ilə oxucular ara- sında körpü salıb. ”Xanəli Kərimli yeni dövr Azərbaycan şerində vətəndaşlıq lirikasının əsas yaradıcılıarından biridir” (İ.Həbibbəyli). Bu fikirlər X.Kərimlinin misraları ilə insan qəlbinə yol tap- masını, onda zərif hisslərin poetik səviyyəsinin yüksəltdiyini təsdiq edir. X.Kərimli yaradıcılığında, ilk növbədə, diqqəti çəkən, şa- irin səmimiliyidir. Şairin səmimiliyini onun bütün oxucuları duyur. Buna səbəb isə şairin keçici xaraker daşıyan mövzu- lardan uzaq olmasıdır. X.Kərimlinin şeirləri ilə şəxsiyyəti bir-birini tamamlayır. Şairin düşüncələri ilə hissləri və dedikləri üst-üstə düşür. Onun - X.Kərimlinin yaradıcılığında insan obrazı ilk planda dayanır. Bu da şairin həyata fəlsəfi baxışından irəli gəlir. O qədər ucaya yüksəlmə ki, sən Yerə düşəndə də əzilməyəsən. *** Ya xalq adamı ol, ya da ki, dövlət, İki sifət olub etmə xəyanət. Şairin insana olan hörməti, ona verdiyi dəyər onun ikilik- lərində daha geniş planda ifadə edilir. Xanəli şeiri poetik səviyyəsi və imkanları baxımından bir çox qələmdaşlarından seçilir. Şairin ilhamından qaynaqlanmış fəlsəfi düşüncələrin, se vincin və kədərin, məhəbbətin və nifrətin ümumiləşmiş ifadəsi kimi oxucuya təqdim olunan bu şeirlər oxunaqlı olur, oxucunu düşündürür, ona sevinclə yanaşı, narahatlıq hisslə- rini də yaşadır. 55 X.Kərimli özünəməxsus ifadə üsulu və dili olan bir şair kimi tanınır. Onun şeir dili sadə və aydındır. Şeirləri anlaşıqlı olduğu üçün asan başa düşülür və tez əzbərlənə bilir. Xanəli şeirlərində şifahi poeziyamızın dilinə məxsus tə- biilik və şirinlik özünü göstərir. Təsvir etdiyi hadisə və fakt- ları ümumiləşdirib nəticələr çıxarmaq, çox mənalı, təzad lı qarşılaşdırmalar şairin şeir üslubunu səciyyələndirən xü- susiyyətlərdəndir. Nə qədər qalxsan da ərşi-əlaya, O qədər düşəssən şərə, bəlaya. *** Yediyi çörəyə dönük çıxan kəs, Haqqa can atsa da haqqa yetişməz. *** Bircə yol yaxanı tanıdı bəsdi, Görəssən vaxt-vaxtsız qapını kəsdi. Bir əli xeyirsə, bir əli nəsdi, Neyləyəssən belə saxa dünyaya. Bütün bunlar və qeyd etmədiyimiz çoxlu orijinal dil xüsu- siyyətləri göstərir ki, X.Kərimli mövzuya uyğun ifadə tərzi, mənaya uyğun forma tapa bilir. Xanəli Kərimli şeiri insan qəlbinin təzadlı məqamlarının us talıqla ifadəsi ilə də seçilir. Burada sevgi-nifrət, sevinc-kə- dər, həyat-ölüm, gözəllik - çirkinlik, göz yaşı-təbəssüm, yarımaq- bədbəxtlik, mərdlik-qorxaqlıq, doğruluq-yalan və s. kimi motivlər yeni çalarlıqda və şairə məxsus ifadə tərzi ilə tərənnüm olu- nur. Bütün şairlərdə məhəbbət mövzusuna müraciət olundu- ğu kimi, Xanəli Kərimlidə də bu mövzuya müraciət öz əksini tapıb. Bəşərə və bəşəriyyətə məhəbbət, təbiətə, vətənə, saf əməllərə məhəbbət şair X.Kərimlinin yaradıcılığında boyasız verilib. Yüklə 2,48 Kb. Dostları ilə paylaş:
|