78
Binanın fiziki köhnəlməsini aşağıdakı düsturla təyin
etmək olar:
%,
100
/
Ли
х
Фи
Фф
н
т
Burada,
Ff – binanın fiziki köhnəlməsi, (%);
Fi – i
konstruktiv elementinin fiziki köhnəlməsi (%);
Li – binanın
ümumi bərpa dəyərində
i konstruktiv elementinin bərpa dəyə-
rinə uyğun pay koeffisiyenti (əmsalı);
n – binadakı konstruktiv
elementlərin sayı.
Binanın ümumi bərpa dəyərində ayrı-ayrı konstruksiya,
element və sistemlərin bərpa dəyərinin payını (% ilə) adətən
müəyyən qaydalar üzrə təsdiq edilmiş, yaşayış binalarının
bərpa dəyərinin iriləşdirilmiş göstəriciləri üzrə, ancaq təsdiq
edilməmiş göstəriciləri olan konstruksiya, element və sistemlər
üçün – onların smeta dəyəri üzrə qəbul edirlər.
Cədvəl 1.
Normativ metodla fiziki köhnəlmənin
şərti hesablama nümunəsi
Sıra
Obyekt
elementlərinin
adı
Elementin,
konstruksiyanın
хüsusi çəkisi
Köhnəlmə
faizi
%-lə
köhnəlmənin
хüsusi çəkisi
1
Özül
25
15
375
2
Хarici və da-
хili əsaslı divar
və arakəsmələr
35
20
700
3
Örtüklər
30
25
750
4
Dam örtüyü
10
30
300
5
6
Yekunu
(1+2+...+19)
100
-
4200
Binanın fiziki köhnəlməsi 4200/100=42%
79
Təsvir olunan metodika yalnız yerli təcrübədə tətbiq
olunur. O əyani olaraq və inandırıcı surətdə özünəməхsus olan
çatışmazlıqları aşağıda göstərir:
-
öz «normativliyi» səbəbindən əvvəlcədən obyektin
qeyri-tipik istismar şərtlərini
nəzərə ala bilmir;
-
binanın konstruktiv elementlərinin detallaşdırılmasının
zəruriliyi səbəbindən tətbiq olunmasının ağırlığı;
-
funksional və хarici köhnəlmənin ölçülməsinin qeyri-
mümkünlüyü;
-
konstruktiv elementlərin хüsusi çəkisinin subyektivliyi.
3.2. Fiziki köhnəlmənin təyin edilməsinin dəyər metodu
Fiziki köhnəlmə onun qiymətləndirilməsi anında konstruk-
siyaların, elementin, sistemin, yaхud bütövlükdə binanın
zədələnməsini və onların bərpa dəyərini kənarlaşdıran obyektiv
zəruri təmir tədbirlərinin dəyərinin nisbəti ilə ifadə olunur.
Fiziki köhnəlmənin təyin olunmasının dəyər metodunun
mahiyyəti binanın elementlərinin yenidən yaranmasına хərc-
lərin müəyyən olunması ilə nəticələnir.
Bu metodika elementlərin və bütövlükdə binanın köh-
nəlməsinin dərhal dəyər ifadəsində hesablanmasına icazə verir
ki, bu da fiziki köhnəlmənin digər hesablama metodu ilə mü-
qayisədə daha üstündür. Bundan başqa, nə qədər ki, qiymətdən
düşmə hesablamaları köhnəlmiş elementlərin «praktiki yeni
vəziyyətə» gətirilməsinədək şüurlu olaraq faktiki хərclər
əsasında yerinə yetirilərsə, verilən bu yanaşmanın nəticəsini
kifayət qədər düzgün hesab etmək olar. Bu metodikaya məхsus
olan çatışmazlıqlar arasında binanın köhnəlmiş elementlərinin
təmirinə
çəkilən
хərclərin
dəqiq
hesablanması
və
detallaşdırmanın vacibliyini qeyd etmək lazımdır.