Yarashev K. D., Ziyadullaev K. Sh., Babajanov R. Yu
Yüklə 2,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
| o‘ziga xos xususiyatlari
ga esa quyidagilar kiritilgan: 1) boshqaruv usullarining mavjudligi – davlat hokimiyati ijro etuvchi organlarini tashkil etishga asoslanadi ; 70 2) boshqaruv usulining asosiy maqsadi yoki uning amaliy ahamiyati – davlat boshqaruvini, boshqaruv vazifalari va funksiyalarining ijro hokimiyati organlari tomonidan amaliy bajarilishini ta’minlashdan iborat ; 3) boshqaruv usullaridan boshqaruv faoliyatida qo‘llaniladi va foydalaniladi ; 4) davlat boshqaruvi sub’ekti va ob’ekti o‘rtasida maxsus huquqiy munosabatlar mavjud bo‘ladi . Bu munosabatlarda davlat organi yoki mansabdor shaxs turli vositalar – ishontirish, tarbiyalash, tartibga solish yoki majburlash choralarini qo‗llash orqali o‗z vakolatini amalga oshiradi. Boshqaruv usullari mazkur munosabatlarda boshqaruv sub‘ekti va ob‘ekti o‗rtasida vujudga keladigan aloqa va munosabatlarni ifodalaydi; 5) huquqiy aktlarda boshqaruv ta’siri o‘rnatiladi, ya’ni boshqaruv usulini qo‘llash huquqiy tartibga solingan bo‘ladi. Lekin boshqaruv amaliyotida huquqiy normalar bilan tartibga solinmagan (yoki ularda nazarda tutilmagan) usullar (masalan, ishontirish, tarbiyalash) ham qo‗llanilishi mumkin; 6) boshqaruv usullari boshqaruv sub’ektlariga tegishli bo‘lgan kompetensiya va vakolatlarni amalga oshirish vositasi hisoblanadi ; 7) boshqaruv usullari boshqaruv sub’ektlari tomonidan ob’ektga nisbatan qo‘llaniladigan vakolatlarning; tegishli sub’ekt yuridik hokimiyat vakolatlarining xususiyatlarini namoyon etadi ; 8) har bir aniq holatda boshqaruv ta’sirining mazmuni boshqaruv usullari qo‘llanilayotgan ob’ektning xususiyatlariga bog‘liq bo‘ladi (masalan, jismoniy shaxs yoki tashkilot, mulk shakli, vertikal bo‗ysinuvning mavjudligi va h.k.lar); 9) boshqaruv usullari har qanday boshqaruv ta‘siri singari, boshqaruv sohasida namunali (belgilangan) tartibni ta’minlaydi; ular tashkiliy xususiyatga ega va boshqaruv tizimida yuz berayotgan jarayonlarni tartibga soladi ; 10) boshqaruv ta’sirini ko‘rsatuvchi sub’ektlar tomonidan huquq ijodkorligi va individul-farmoyish berish vakolatlari amalga oshiriladi ; 71 11) boshqaruv usullarining doimiy harakatda bo‘lishi, ya’ni ular boshqaruv tizimini, funksiya va vakolatlarning bajarilishini real ta’minlaydi ; 12) qonunchilikda boshqaruv usullarini qo‘llashning belgilangan tartibi mavjud bo‘ladi ; 13) boshqaruv usullarini qo‘llashning tashkiliy-huquqiy shakllari yoki ularni ifodalashning huquqiy shakllari mavjud bo‘ladi. Boshqaruv usullar to‗g‗ridan-to‗g‗ri boshqaruv shakllariga bog‗liq bo‗lib, ularda ifodalangan bo‗ladi. Shu ma‘noda, boshqaruv usullari va boshqaruv shakllari o‗zaro chambarchas bog‗liqdir. Masalan, ma‘muriy majburlash usuli aniq bir shaxsni ma‘muriy jazoga (jarima, ma‘muriy qamoq) tortishga qaratilgan individual aktni qabul qilish orqali amalga oshiriladi. Boshqaruv usullari ma‘muriy huquq ijodkorligi shaklida ham, masalan, boshqaruv ta‘sirini ta‘minlash maqsadida ma‘lum bir normativ huquqiy aktni tayyorlash va qabul qilishda ham namoyon bo‗lishi mumkin; 14) boshqaruv usullari – boshqaruv sub’ektining ob’ektga nisbatan ta’siri o‘ziga xos xususiyatlarga ega . Boshqaruv usullari to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’sir etishi (masalan, huquqbuzarga nisbatan jismoniy kuch ishlatish yoki mansabdor shaxslarga intizomiy javobgarlikni qo‗llash) yoki egri ta’sir etishi mumkin (masalan, qonunchilikda nazarda tutilgan davlat xizmatchilari uchun cheklovlarni amalda tatbiq qilish yoki, aksincha, rag‗batlantirish choralarini qo‗llash); 15) boshqaruv usulida boshqaruv ob’ektiga yakka yoki jamoa ta’sirini ko‘rsatish mavjud bo‘ladi ; 16) boshqaruv usullarini qo‗llashning vaqtinchalik xususiyatga ega bo‘lishi, ya’ni boshqaruv ta’siri hamma vaqt ham uzoq muddatga emas, balki ma’lum bir muddatga mo‘ljallangan bo‘ladi . Boshqaruv usullari o‗rtasida davlat boshqaruvi organlari va ularning mansabdor shaxslarining yuridik hokimiyat vakolatlarini amalga oshirish bilan bog‗liq bo‗lgan ma’muriy-huquqiy usullar muhim ahamiyatga egadir. 72 Hozirgi vaqtda iqtisodiyot sohasidagi boshqaruv tizimida umumiy tartibga solish yoki ma’muriy-huquqiy tartibga solish usullari shakllanmoqda va huquqiy mazmunga ega bo‗lmoqda. Ularda iqtisodiy munosabatlarga boshqaruv ta‘sirini o‗tkazishning kuchli va samarali potensiali mavjuddir. Jumladan, iqtisodiyotning turli sohalaridagi davlat kontroli va nazorati; sanoat sohalariga moliyaviy (byudjet) yordam ko‗rsatish; davlat tashkilotlarini samarali boshqarishni ta‘minlash; monopoliyaga qarshi tartibga solish; xususiylashtirish jarayonlarining amalga oshirilishi; sub‘ektlarga u yoki bu faoliyatni amalga oshirish uchun ruxsatnomalar (litsenziyalar) berish va h.k.lar. Ma’muriy-huquqiy usullarning maqsadi – ommaviy manfaatlarni himoya qilish, huquqiy tartibotni, jismoniy va yuridik shaxslarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta‘minlashga yo‗naltirilgan davlat tadbirlarini kuchaytirish, davlat boshqaruvida intizomni mustahkamlashdan iboratdir. Yüklə 2,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|