Yazıçı Anar haqqında payız düşüncələri (Cəmil Həsənli) Moskvada Anarın 70 illiyində çıxışından
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- A.Qoroxov,V.Okulov
ANARIN ŞƏRHİ. Qara yanvar gecəsinin səhəri indiki Prezident sarayının qarşısında mitinqdə çıxış etdim,elə həmin gün Elmlər Akademiyasının böyük salonunda ziyalıların yığıncağına sədrlik etdim,axşam isə Azərbaycan Ali Sovetinin fövqəladə vəziyyət şəraitində bütün gecə davam edən iclasında dəfələrlə danışdım,beynəlxalq təşkilatlara müraciətlər hazırladım. O günlərdə rus dilində yazdığım «BEDA» («Müsibət» adlı yazım bütün respublikaların Yazıçılar İttifaqlarına,bir sıra SSRİ Xalq deputatlarına göndərildi,rus dilində ilk
dəfə Bakıda
«Çernıy yanvar»
kitabında,Azərbaycan dilində «Şəhidlər dağı» kitabımda dərc edildi,İranda və Fransada nəşr olundu.Qış məzuniyyətindən sonra işə başlayan SSRİ Ali Sovetinin fevral ayında ilk iclasından başlayaraq sesiyalarında bu mətnin tezislərini müxtəlif çıxışlarımda dəfələrlə səsləndirdim.Qara yanvar günlərində isə «Pravda» nın müxbirlərini qəbul etdim və söhbətimiz qəzetdə çap edildi. Sözəlrimi dediyim kimi vermişdilər, onda doğrudan da belə hiss edirdim ki,həyatım bitib.
«Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının Birinci katibi, Xalq deputatı,SSRİ Ali Sovetinin üzvü Anar deyir: -Hesab edirəm ki, faciənin qarşısını almaq olardı.Axı güc hakimiyyətin əlində idi. Talanlara imkan verilməyə bilərdi.. Mən silahsız adamları tankların qabağına göndərənləri də ittiham edirəm.Amma Xalq cəbhəsinin sağlam qüvvələri ilə əlaqə yaratmaq lazım idi..Mən bu barədə Vəzirova dəfələrlə demişdim,amma o məhəl qoymurdu,hamısı quldurlardır,SRU agentləridir - deyirdi. Ənənənəyə uyğun çay içirik,pəncərədən gün işığı düşür,yaxında dəniz sayrışır, - sanki heç bir şey baş vermiş faciəni xatırlatmır. Amma yox,görürəm ki, evin 52 yaşlı sahibinin ürəyində ağrılar tuğyan edir. Anar davam edir: Mənim yeniyetməlik dövrüm 1956-cı ildə bizim qoşunlar Macarstana daxil olanda qurtardı. Gəncliyim 1968-cə ildə Çexoslavakiya hadisələri zamanı sona yetdi. İndi isə məndə belə bir hiss var ki, Bakı yanvarında bütün ömrüm bitdi.
Yazıçının sözlərindəki faciəvi şiddəti peşəkar emosianallığın hesabına yazmaq olardı. Amma mübaliğəsiz,dünyaya birinci dərəcəli ulduzlar bəxş etmiş Azərbaycan ziyalılığının məşhur nümayəndəsinin hadisəyə verdiyi qiyməti nəzərə almamaq olmaz. -Yanğını başlamamışdan söndürmək lazım idi-deyir Anar - Mərkəzdə də,yerlərdə də qərarların nüfuzunu qırmaq,xüsusilə də özlərinin Qarabağa aid qəraralarını yerinə yetirməmək olmazdı». A.Qoroxov,V.Okulov «Pravda»nın xüsusi müxbirləri. «Gecədən sonra şəfəq» Azərbaycan paytaxtında indiki vəziyyəti belə səciyyələndirmək olar. («Pravda» qəzeti 2 fevral 1990)
başqa yazıçılar kimi Kommunist patiyasından çıxacağımı demişdim.Aşağıdakı müsahibədə bu məsələyə aydınlıq gətirilir: Müxbir Mehriban Əbülfət qızının sualı: - O vaxt partbileti atıb, sonra geri götürməniz çoxları tərəfindən pis qarşılandı… Mən inanıram ki, o bileti atanda da, geri götürəndə də Anar xalqı düşünmüşdü… Cavab:-Neçə dəfə demişəm, mən partbileti atmamışdım, yəni partbilet deyilən o şeyi heç kimə təhvil verməmişdim. Yanvar hadisələrindən sonra Akademiyada iclasda dedim ki, mən də partiyalan çıxıram,Sonra Qurultay oldu və mən də partityanın üzvü olmuş,onun günahlarına cavabdeh adam kimi bu qurultayda iştirak emək qərarına gəldim.Sonra bu partiya öz-özünə ləğv oldundu.Mənsə daha heç bir partiyaya qoşulmaq istəmirəm,çünki nə vaxtsa bir partiyada olmuşam (düz hərəkət eləmişəm, eləməmişəm, bu başqa məsəşələdi) Bu gün bu partiyada, sabah başqasında olmaq mənim siyasi əxlaqıma sığışmır. («7 gün» qəzeti, 6 fevral 1993).
MÜSİBƏT
Azərbaycan torpağına müsibət üz verdi. 19-dan 20-sinə açılan yanvar gecəsində rəsmən fövqəladə vəziyyət elan olunmasından altı saat əvvəl Sovet qoşunları Azərbaycana və onun paytaxtı Bakıya qarşı əməlli-başlı hərbi əməliyyata başladılar. Tanklarla, zirehli maşınlarla, başqa müasir silahlarla. Rəsmi məlumata görə qadınlar, uşaqlar, yeniyetmələr, qocalar daxil olmaqla 170 insan - əksərən azərbaycanlılar, amma həm də ruslar, yəhudilər, tatarlar, ləzgilər tank tırtılları altında qalmış, zirehli maşınlarla əzilmiş, üzdən və arxadan gülləylə vurulmuş - həlak olmuşdur. Neçə yüz adam isə ağır yaralar almış, itkin düşmüşdür. Sonrakı günlərdə yaralananlardan ölənlər də çoxdur. Qoşunlar yaşayış binalarının mərtəbələrini, xəstəxanaları atəşə tutub, eyvana çıxan, öz mənzilində olan, avtobusda gedən, küçədə avtomat-telefonla danışan adamlara güllə atıblar. Elə hallar olub ki, yaralananlardan da əl çəkməyib, onların da axırına çıxıblar. Təcili yardım maşını atəşə tutulub: - yaralıların imdadına tələsən həkimlər, tibbi personal məhv edilib. Qətlə yetirilənlərin bədənindən mütəhərrik güllələr çıxarılıb. Öz ölkəsinin vətəndaşlarını qorumalı olan bir ordunun həmin vətəndaşlara qarşı belə görünməmiş qəddarlığını, kor hiddətini anlamaq çətindir. Böyük Vətən müharibəsi illərində Bakı nefti Sovet dövlətinin faşist işğalçıları üzərində qələbə çalmasında mühüm amillərdən biri idi. Hitler Bakı neftinə can atırdı. Onun qoşunları Bakıya çata bilmədi. Bakını faşist qəsbkarları üzərində qələbədən 45 il sonra «Qəhrəman Sovet Ordusu» aldı. Yeniyetmələrin və uşaqların müqavimətini qıraraq şəhəri «fəth etdi». Öz ölkəsinin əhalisinə qarşı belə görünməmiş qaniçənliyə bəraət qazandırmaq üçün gətirilən dəlillər əsassızdır; təsadüfi deyil ki, ölkənin ən yüksək rəhbərliyi belə bu hərəkətin səbəbini müxtəlif şəkildə izah və şərh edirdi. Rəhbərlərdən biri deyir ki, biz Sovet hakimiyyətini qorumaq məqsədi güdürdük, başqası deyir ki, millətlərarası çəkişmələrə son qoymaq istəyirdik, üçüncüsü isə Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin strukturlarını dağıtmaq cəhdindən dəm vurur. Nə olursa olsun, belə bir aksiya hadisələrə uyğun olmayan, həm də keçikmiş bir hərəkət idi. Axı söhbət Sovet hakimiyyətindən gedirsə, Dağlıq Qarabağda belə bir hakimiyyət iki ildir yoxdur və bu
Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|