129
S
ən
arzular çeşməsi,
Ümidl
ər çırağısan.
Ömür adlı evimin,
Ən əziz qonağısan.
Ötür zaman, g
əncliyim,
H
ər an cavan gəncliyim.
Coşqun yaşamaq eşqim,
Sevincim d
ə səndədir.
Polad kimi
əyilməz
Var-gücüm d
ə səndədir.
Getm
ə dayan, gəncliyim,
Uzaqlaşan gəncliyim.
Götür qolumun gücün,
Apar, qoy s
ənin olsun,
Götür bu ömür payın,
Qoyma, boynumda qalsın,
Vaxtsız qalan gəncliyim,
Quştək uçan gəncliyim.
Gedirs
ən,
elə get ki,
Ümidimi aparma,
G
ənclik məhəbbətimi
Ür
əyimdən qoparma,
Sut
ək axan gəncliyim,
Geri baxan g
əncliyim.
Orta yaş dövrü. Bu dövr 25 yaşla 60 yaş arasındakı
müdd
əti əhatə etməklə insanın ümumi yaşının ən
çox hissəsini
(t
əxminən 35 ilini) təşkil edir. Həmin yaş dövrünün başlanğı-
cında adamlar xeyli dünya görüşünə, biliyə və iş təcrübəsinə
sahib olurlar. Bu m
ərhələdə onlar artıq öz valideynlərinin və
130
mü
əllimlərinin köməyi olmadan sərbəst şəkildə həyatda öz
sözl
ərini demək bacarığına yiyələnirlər.
Bu yaş dövründə yaşayan insanlar işləmək, qurub yarat-
maq, ir
əli getmək, çətin situasiyalarda sərbəst qərar vermək,
bir sözl
ə öz yaşayışlarını müstəqil şəkildə qurmaq imkanına
malikdirl
ər. Orta yaş dövründə əsas
vəzifə yeni qurulmuş
ail
ələrin sosial və digər maddi-təminat məsələləri, onun heç
kimin köm
əyi və kənar müdaxiləsi olmadan idarə olunması
vacib v
əzifələrdən biridir. Bu yaş mərhələsində insanlar ailə
büdc
əsi qayğıları, ailənin inkişafı, ailədə uzunmüddətli normal
münasib
ətlərin qurulması və möhkəmlənməsi,
xüsusilə müstə-
qil
liyin formalaşması kimi tələbləri yerinə yetirməyə borc-
ludur. M
ənim saydığlarım vəzifələr bu yaş dövrünü keçirən
insanların qarşısında qoyulan tələblərin yalnız bir qismidir.
Çünki t
əzə qurulan gənc ailələrdə obyektiv və subyektiv
s
əbəblərdən boşanma halları, pis vərdişlərə qurşanmaq üzün-
d
ən işdən könüllü və məcburi çıxarılma halları, bir sözlə daya-
ğı hələ möhkəm olmayan, bərkə-boşa düşməyən
bəzi ailələrin
ilk vaxtlarda dağılması prosesi insanların bu yaş mərhələsində
tez-
tez baş verir.
Yaşlı insanların yaşadığı yaş dövrü. Bu yaş dövrü 60
yaşdan başlanıb 75 yaşda başa çatır. Həmin mərhələdə həqiqə-
t
ən də çox insanlar artıq istər sifət cizgilərindən, istərsə də hə-
r
əkət və davranışından yaşlı adamı xatırladır. Məhsuldar iş
dövrü arxada qalsa da ail
ə qayğıları və səhhətlərindəki müxtə-
lif s
əpkili problemlər onları rahat buraxmır. Bu yaş mərhələsi-
nin ikinci yarısından başlayaraq yaşlı adamların yaxınları tərə-
find
ən göstərilən qayğıya xüsusi ehtiyacları get-gedə artıb
çoxalır.
Qocalıq müddətinə düşən yaş dövrü. Qocalıq yaş dövrü
ömrün son m
ərhələlərini əhatə edir. 75-90 yaşlı insanları yaş
fizio
logiyası adlı elmin tələblərinə əsasən biz hamımız qoca
adlandırırıq. Qocalıq-orta yaşlı və yaşlı insanların yaş mərhə-
131
l
əsindən sonra gələn yaş dövrüdür. Bu yaş dövründə əksər
insanlarda bir çox
orqan v
ə sistemlər get-gedə zəiflədiyinə
gör
ə onlar öz üzərlərinə düşən vəzifələri tam şəkildə yerinə
yetir
ə bilmirlər. Bu zəifləmə ilə eyni zamanda insan orqa-
nizmind
ə böyük həyatı əhəmiyyət kəsb edən maddələr
müqavil
əsi pozulur. Və insan bədənində struktur, eləcə də bir
sıra funksional dəyişiliklər baş verir.
Oxuduğlarımdan və eşitdiklərimdən mənə gün kimi aydın
oldu ki, h
əyatın qocalıq adlı bu yaş dövrü barədə çox dahilər,
şair və yazıçılar müxtəlif təyinatlı və səpkili dəyərli sözlər
deyib. M
əsələn: Azərbaycan şairi Əvhədi Marağalı (1274-
1358) bel
ə söyləyib: “Qocalığa cavanlıqdan hazırlığı aparmaq
lazımdır”. Fars ədəbiyyatının ən şöhrət qazanmış nümunəsi
hesab edil
ən “Qabusnamə” də (1082-1083) isə deyilir ki,
“Cavanlıqda yaman fikir çəkirdim ki, heyf qocalığımda
göz
əllər məni sevməyəcəklər. İndi qocalmışam, mən özüm
onları sevmirəm.”
Qocalıq zamanı insanın xarici görkəmində,
sifət qurulu-
şunda ciddi dəyişiliklər əmələ gəlir. İnsan bədənində çoxlu
x
əstəliklər baş qaldırır. Bu səbəbdən insanın xarakteri dəyişir,
coşqun iş qabiliyyəti sönməyə başlayır, eşitmə və görmə
s
əviyyəsi ifrat dərəcədə aşağı düşür. Boy qısalmaqda davam
edir, ayaqlar, dizl
ər, oynaqlar sözünə baxmır. Ardıcıl olaraq
yuxu pozğuntuları əmələ gəldiyinə görə yaddaş da onunla yola
getmir. Tez-tez yorulma, t
əngənəfəslik, baş gicəlləməsi, başın
fırlanması, gözlərin qabağına qaranlıq çökməsi halları baş
verir. İnsan tez- tez tərləyir, qan təzyiqi artır və ya düşür. Ürək
artıq sözə baxmır, əsəb sistemi get-gedə zəifləyir. Qara ciyər,
böyr
ək, dalaq, mədə, öd kisəsi və eləcə də digər mühüm hə-
yatı əhəmiyyət kəsb edən əzalarda ağrılar, müxtəlif xəstəliklər
öz funksiyalarını icra etməkdə bu mühüm orqanlara böyük
əzab və işgəncə verirlər. İnsanın dərisi
də ciddi dəyişikliklərə
m
əruz qalır. Bu zaman dəri səthində piqment ləkələri də