Yeni mədəniyyət məkanına
Yüklə 8,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Son söz avəzi
(seçmək) və passiv (seçilmək) hüququnun tapdalanması deyil mi?! Bir çox Avropa şəhərlərində müsəlman əhalisinin yalnız 20-25 faizi səs verə bilər. İki istisna var. Yalnız Niderlandda bu ölkənin vətəndaşı olan türk və mərakeşlilərin 50 faizi səs verə bilər və İngiltərədə, İtaliyada cəmi 10 faizinin seçilmək hüququ var. Almaniyada 3,5 milyon türkün yalnız yarım milyonu səs verə bilər. İngiltərədə müsəlmanların yarısı öz milli identik- liyini sənədlərdə ingilis, irland, şotland və s. kimi göstərir”. (p. 76). Avropa tarixində miqrantlara diqqəti yönəldən ilk sənəd statistikaya görə 1970-ci ildə Danimarka hökuməti tərəfindən qəbul edilmiş “əcnəbi işçi qüvvəsi haqqında” Memorandum hesab olunur. Burada miqrantlann öz ənənə və adətlərinin icrası üçün yer təşkil edilməsini nəzərdə tutan maddələr sa lınmışdır. Avropanın seçkili orqanlarına seçilənlərin 85-90 faizi erkən yaşından burada yaşayan və yaxud burada doğulan müsəlmanlardır. Fransada bir nəfər Milli Assambleyanın, 2 nəfər qadın Senatın üzvü, Almaniyada 2 qadın Bundestaqın, İsveçdə 5 nəfər Riksdaqın, Danimarkada 3 nəfər (müsəlman lar) Folketinqin üzvüdür. Yüzlərlə müsəlman şəhər sovetlərinin üzvüdür. “Avropadakı müsəlman siyasi elitası fundamentalist deyil və onların xilafət yaratmaq fikri yoxdur. Onların istədiyi bir şey insan haqlan, hörmət və cəmiyyətdə qəbul edilməkdir”. (P-97). İnsanlar Qərbin təbliğ etdiyi, ağız dolusu danışdığı imkanlar və insan hüquqlarına dair bəyanatlara qulaq asır və qərar verirlər, bura gəlirlər və burada başqa şeylə üzləşirlər. Müəllifin verdiyi suallar maraq doğurur. İslamofobiya anlayışı ilk dəfə 1997-ci ildə İngiltərənin məşhur beyin trest l e - lərindən birinin apardığı tədqiqat nəticəsində çap edilən kitabın mövzusunu təşkil edir. Bu qurum ilk dəfə islamofobiya anla yışının lüğətlərə salınmasına nail olub, onun gerçək vəziyyətə biganəliyinin nəticəsi kimi səciyyələndirir. “Kim məsuldur?” sualına cavab bu cürdür: 1. Media və KlV-lər vəziyyəti qərəzlə qızışdırır; 2. Siyasi ksenofob yönümlü partiyalar siyasi dividend qazanmaq üçün bu şüardan istifadə edirlər; “Məsələn, Karikatura qalmaqalı: ilk dəfə deyilənə görə dramatik məqam (KİV-də) 1989-cu ildə A.Homeyninin S.Rüş- düyə qarşı fitvası (şeytan ayələri). Daha sonra Danimarkada karikatura qalmaqalı və s. baş vermişdir" (yenə orada). Helmut Şmit dəfələrlə təkrar edirdi: İslam və xristianlıq arasında dözümlü münasibət ancaq avtoritar dövlətlərdə müm kün ola bilər, başqa cür mümkün deyil. Sosial-mədəni adət- ənənə baxımından doğan narazılıqlara diqqəti cəlb edən müəllif yazır:” Danimarkada 250 min müsəlman yaşayır, lakin ölkədə müsəlman qəbiristanlığı yoxdur. İnsanlar ölüsünü dünyanın o başına - vətənə göndərir. Yeganə Lüteran kilsəsi 5 qəbiristan lıq ayırıb, amma burada müsəlman adəti ilə deyil, kremasiya yaxud tabutla dəfnə icazə verilir. Müsəlman kimi dəfn olunmaq üçün dini işlər üzrə nazirliyə yazmaq və bürokratik əngəlləri keçmək lazım gəlir”. Yaxud İngiltərədə 26 arxiyepiskop avtomatik olaraq Lordlar Palatasına üzv ola bilər, dini təşkilatlar dövlət tərəfin dən maliyyələşdirilə bilər. Başqa dinlərə münasibət isə başqadır. Avropa hüquq mütəxəssislərinin fikrincə bu qanunda dini diskriminasiyaya dair boşluqdan irəli gəlir. Sosial yönümlü müsəlman dini təşkilatlan dövlət tərəfindən dəstəklənməlidir. - 42 9 - I, din-dövlət münasibətlərində islahatlar olmalıdır, etnik azlıqlara işləmək hüququnda kvotalar verilməlidir. Yaxud Almaniyada Qurban bayramı və s. belə bay ramlara bir gün də vaxt verilmir, xristianlara isə verilir. Azərbaycanda bütün bunlara həssas münasibət var. Amerikanın qanunvericiliyindən (Билл о правах) fərqli olaraq, Avropada boşluq var. Belə ki, əsasən Avropanın bütün milli dövlətlərində dil haqqında Xartiya əsas olduğu üçün burada ABŞ-dan fərqli olaraq, dini diskriminasiyanı qadağan edən xüsusi maddə vurğulanmır. Bütövlükdə demək lazımdır ki, müəllifin mövqeyi öz obyektivliyi ilə fərqlənir. Məhz belə tədqiqatlar müasir dövrdə sosial-mədəni inteqrasiyanın inkişafına mane olan problemlərin birlikdə, düzgün həllini mümkün edə bilər. Sosial-mədəni inteqrasiyanın “postnasional inteqrasiya” kimi adlandırılması ədəbiyyatda yer almışdır. Bu, “ikili iden- tiklik” probleminin, həm ənənəvi mənsub olduğu, həm də daxil olduğu ölkənin mədəniyyətinin daşıyıcısı olmaqdan doğan yeni fenomendir. Bu identiklik XXI əsrdə qlobal mədəni normaya çev rilməkdədir. Dövlət sərhədlərini aşan transmilli mədəni mə kanların formalaşdığı bir dövrdə təşəkkül tapan yeni birliklərin elmi definisiyası mürəkkəb məsələyə çevrilir. “Avroislam” anlayışı və onun ifadə etdiyi proseslərin dəstəklənməsi, mə dəni, dini və vətəndaş identikliyinin toqquşmadan, bir araya gəlməsi, yaşadıqları cəmiyyətlə dil tapması və s. bu qəbildən olan məsələlərdir. Hesab edirik ki, islamın Avropada real, fəlsəfi və sosioloji mənzərəsini təqdim edən bu cür obyektiv tədqiqatların Azərbaycan dilinə tərcüməsi gərəkli məsələdir. - 430 - Son söz avəzi XXI əsrin yeni məkanında hökmranlıq etmək id diasında olan hər bir dövlət, artıq yalnız iqtisadi, siyasi, hərbi, geosiyasi məkanların fəthinin yetərli olmadığının fərqindədir. Nəinki bunun, həm də bütövlükdə “fəth" fəlsəfəsinin tarixdə öz dövrünü başa vurduğunu dərk etməyə yaxındır. Ola bilsin ki, yeni yüzillikdə mədəniyyət və humanitar intellekt dünyanın simasını dəyişəcəkdir. Ola bilər ki, “Kim ən böyük əraziyə malikdirsə, hərbi gücə malikdirsə, dünyaya hökmranlıq edir” şüarını, “Kim ən böyük mədəni məkana malikdirsə.... ” şüan əvəz edəcəkdir. Lakin bütün şüarlann, for- mullann dramatizmi məhz ondadır ki, onlar son, mütləq hə qiqət olmaq iddiasını heç zaman sübut edə bilməmişlər. Ancaq bir həqiqət aşkardır: nə qədər ki, dünya və insan mövcuddur, siyasət, iqtisadiyyat və s.-lə yanaşı, mədəniyyətə də həyati ehtiyac mövcud olacaqdır. İnsanlann yaradıcı və dağıdıcı energetikasının əbədi savaşı prosesi məhz burada, bu məkanda baş verəcəkdir. Və heç bir mükəməl texnologiya in san ruhunu, qəlbini, mənəvi dünyasını əvəz edə bilməyəcəkdir. İnsanın özünü və dünyanı təkmilləşdirmək əzmi yalnız siyasət və qanunlarla deyil, həm də etik-mənəvi sanksiyalarla müşayiət olunmalıdır. Yalnız bu halda dünyanın gələcəyi, əmin-amanlığı insanlann hansı statuslu, fövqəl və ya lider ölkələrə mənsub -431 - olması ilə deyil, hansı bəşəri mədəniyyət məkanına mənsub ol ması ilə müəyyən olunacaqdır. Bunun da hökmən belə olaca ğını əminliklə söyləmək olmaz. Çünki, Y.Lotmanın dediyi kimi: “Olub keçənlər hamısı qanunauyğunluqdur, məlumdur, olacaqlar isə qeyri-müəyyən- dir, naməlumdur”. Mədəniyyət məkanı naməlum, arzuolunmaz döngələrin birlikdə qət edilməsinə imkan verən tək məkandır. - 432 - Mənbələr: Azərbaycan dilində: 1. Əliyev H.Ə. Müstəqilliyimiz əbədidir. 1-13-cü cildlər, Bakı, 1996-2005. 2. Əliyev l.Ə. Azərbaycanın dünya birliyinə inteqrasiyası daha da sürətlənəcəkdir. // “İpək yolu” , 2003, №3. 3. Prezident İlham Əliyev. Elmi redaktor Ə.Həsənov. Bakı, 2004. 4. R.Mehdiyev. Azərbaycan: Qloballaşmanın tələbləri. Bakı, 2004 5. R .M ehdiyev. XXI əsrdə milli dövlətçilik. - Bakı, 2003. 6. Həsənov Ə.M. Azərbaycanın ABŞ və Avropa dövlətləri ilə münasibətləri (1991-1996), Bakı, 2000. 7. Xəlilov S.S. Şərq və Qərb: ümumbəşəri ideala doğru. Fəlsəfi etüdlər. Bakı, 2004. 8. Xəlilov S.S. Lider. Dövlət. Cəmiyyət. - Bakı, 2001. 9. Xəlilov S.S. Mənəviyyatın fəlsəfəsi. - Bakı, 2006. 10. Hüseynova H. Azərbaycan Avropaya inteqrasiya prosesləri sistemində (1991-1997), Bakı, 1998. 11. Cəfərov N. Türk dünyası: xaos və kosmos. Bakı, 1998. 12. Y.A.Jdanov. Avrasiyanın günəş çələngi. M., 1999. Riis dilində: 13. Аль-Газали. Избавляющий от заблуждения. Антология мировой философии. T.I., II ч. 478 s. -433 - 14. Артановский С.II. Историческое единство человечества и взаимное влияние культур. Л., 1977. 5. Ф.Бродель. История цивилизации. 1980. 16. Г.Э. фон Грюнебаум. Основные черты арабо-мусуль манской культуры. - М, 1981. 17. Динамика культуры: теоретико-методологические ас пекты. М, 1989. 18. Б.С.Ерасов. Культура, религия и цивилизация на Востоке. М, 1990. // М.А.Батунский. Западно-Европейская исламисгика и колониализм. М, 1989. 19. Духовная культура и этническое самосознание. М. 1990. 20. Динамика культуры: теоретико-методологические проблемы. М, 1999, 21. Давидович В.Е., Жданов Ю.А. Сущность в культуры. Ростов-на Дону, 1979. 22. Н.Данилевский. Россия и Европа. М, 1991. 23. А.В.Журавский. Христианство и ислам. М, 1990. 24. Б.Ключников. Исламизм, США и Европа. М, 2003. 25. А.Кудрявцев. Мусульмане во Франции. М, 2002. 26. Краткий словарь культурологических терминов пон ятий и терминов. М, 2000. 26. Культурные ценности: Прошлое и современность. - М, 1988. 27. Китай вступающий в XXI век. // Общество и экономика. 1999, №9. 28. M.С.Каган. Философия культуры. СПб, 1996. 29. Иорданский В.Б. Этнос и нация. 1992. 30. Ислам. Энциклопедический словарь. М, 1991. 31. Э.Кассирер. Опыт о человеке. М, 1993. - 434 - 32. А.Кребер, К.Клакхон. Култура: Критический обзор концепций и определений. М, 1977. 33. Левада Ю.А. Традиция. //Философская энциклопедия. М, 1970. Том 5. 34. Р.Ланда. Мусульманская диаспора и исламоэсктремизм в Велико Британии. М, 2002. 35. Мир на рубеже тысячалетий, М, 2001. 36. Михеев В.В. Глобализация в понимании зарубежных ученых. // Проблемы Дальнего Востока. 2000, № 1. 37. С.М.Михайлова. Социология культуры. М, 1999, 232с. 38. Механизмы культуры. М, 1990. 39. Р.Робертсон.Социальная теория. Глобальная культура. М. 2000, С. 1997. 40. Диалоги об идентичности. М., 2005, с.81. 41. Россия и мусульманский мир. 2001, № 1 1, 42. Г.Э.Грюнебаум. Классический ислам. (600-1258-е годы). Баку, 1998, 43. М.Бахтин. К методологии гуманитарных наук. М. 1979.. 44. А.Турен. Способны ли мы жить вместе? М., 1999, 45. Теми Браг. Европа, Римский путь. М., 1995, 46. М.С.Каган. Философия культуры. СПб., «Петрополис», 1996. 47. С.Бенхабиб. Притязание культуры. Равенство и раз нообразие в глобальнуб эру. Пер. с англ, под ред. В.Л.Ино земцева. М, Логос, 2003, 48. Дж. П. Бьюкенен. Смерть Запада. Как вымирающее на селение и нашествие иммигрантов угрожают нашей стране и цивилизации. М, 2004, 49. Лапкин В.В., Пантин В.И. Геоэкономическая политика •** ; и глобальная политическая история . М, ’’Олита” , 2004, -435 - 50. Михайлов С.Этнические миграционные волны и проблемы социально-политической стабильности. М, 1995 . 51. Наука в культуре.-М, Эдиториал УРСС, 1999, 52. С.Хантингтон. Кто мы? Вызовы Американской национальной идентичности. М., 2004, 53. Доклад о развитии человека. 2004. культурная свобода в современном моногообразном мире. М., 2004, 54. Диалоги об этничности и мультикультурализме. М., 2005, с.38 55. М.Ба-Юнус, К.Коне. Американские мусульмане. Демографический отчет. // Мусульмане в публичном пространстве Америки. М., 2005, 56. И.Бэгби. Мечеть и публичное пространство. М., 2004,418; 57. Доклад о развитии человека 2004. Культурная свобода в современном многообразном мире. М., 2004, 58. М.Фуко. Интеллектуалы и власть. Ч. IL, М., 2002, 401). 59. Г.Гегель.Политические произведения. М., 1978.. 60. Турсунов Акбар. Восточное культуроведение: очерки основоположений // Взаимодействие культур Востока и Запада. Вып.2. М., Наука. 1991. 61. Конрад Н.И. Запад и Восток. Статьи. М., 1972. 62. Моль А. Социодинамика культуры. М., 1973. 63. Аш-Шахрастани. Книга о религиях и сектах. 4.1. Ислам. М., 1984. 64. Q.E. fon. Qrünebaum. Klassik islam (600-1258). В., 1998,. 65. Геллнер Э. Нации и национализм. М. Прогресс. 1991. - 4 36 - 66. Ионин Л.Г. Социология культуры. M. Loqos. 1998, 67. Мифологический энциклопедический словарь. М. Инфра. М. 1999, 68. Фильштинский И.М., Шидфар Б.Л. Очерк арабо мусульманской культуры. М., 1971,. 69. Габриели Ф. Основные тенденции развития в литературах ислама. 70. Арабская Средневековая культура и литература. М. 1978, 71. Роузентал Ф. Торжество знания. Концепция знания в средневековом исламе. М. 1978, 72. Яковлев Е.Г. Искусство и мировые религии. М. 1985,. 73. Сайид Муджтаба Рукни Мусави Лари. Западная цивилизация глазами мусальманина.Б.,1996. 74. Валлерстайн И. Анализ мировых систем и ситуация в современном мире. Изд. Университетская книга. С.Петербург. 2001. 75. Левин З.И. Ислам и национализм в странах зарубежного востока. М..Наука 1988. 76. Махновский Д.М. К постоновке вопроса взаимовли яния религии и культуры (культура и религия). Ленин град, изд. ЛГУ. 1977, с.23. 77. Савельев С.Г. Понятие и место культуры в системе общественных наук. М , 1997. 78. Религия и атеизм в истории культуры. Л. ЛГУ. 1989, 79. Фильштинский И.П. История арабской летературы. М .1985,. - 437 - 80. Дорошенко Е. А. Шиитское духовенство в Иране. М., 1986. 81. Спиркин А.Г. Человек, культура, традиция (Тради ция в истории культуры). М. 1978. 82. Моисеев Н. Новое политическое мышление. М, 2000. 83. Преодолевая барьеры. М, 2002. 84. С.Рубинштейн. Человек и мир. М, 1979. 85. Россия и мусульманский мир. 2002, №12. 86. Современные концепции кризиса. М. 1991. 87. Сравнительное изучение культур. М, 1999, 88. А.Тойнби. Постижение истории. М., 2005. 89. А.Тойнби. Цивилизация перед судом истории. М, 1996. 90. Толерантность. Под. Ред. Хомякова М.Б. - Екате ринбург, 2000. 91. Удовник С.Л. Глобализация: семиотические подходы. М, 2002. 92. Философский энциклопедический словарь. 1993. 93. Ф.А.Хайек. Общество свободных. Лондон. 1990. 94. С.Хантингтон. Кто мы? Вызовы Американской национальной идентичности. М., 2004, с.514 95. С.Хантингтон. Столкновение цивилизаций. М. 2003, 607 с. 96. Яковец Ю.В. История цивилизаций. Изд. 2-ое. М, 1997. ingilis dilində: 97. М.Edwards. The legacy of Islam. Oxford, 1974. 98. A.Appadurai. Culture and Globalization. 1998. 99. Global Culture: Nationalizm, Globalization and Modernity. London, 1990. - 4 3 8 - 100. M.Edwards. The legacy of Islam. Oxford, 1974. 101. Robertson. Globalization. Sosial Theory and Global Cul ture. - London, Sage, 1992. 102. A.Appadurai. Culture and Globalization. 1998. 103. Global Culture: Nationalizm, Globalization and Moder nity. London, 1990. 104. B.Alvarez-Miranda. Muslim comminities in Europe. 105. Religions difference in Britain, Germany and France. 2005 106. J.Klausen. The islamic challenge. Politics and religion in vestern Europe. Oxford& Yüklə 8,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|