Yeni mədəniyyət məkanına
Yüklə 8,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
liyin ixtisara salınmasına da səbəb ola bilər. Əgər insanlar başqalarının həyat tərzini bəyənərək seçim edərsə, bu, baş verə bilər” (Доклад о развитии человека 2004. Куль турная свобода в современном многообразном мире. М., 2004, s .17-18). Multikulturalizm dövlət siyasəti kimi qəbul edildiyi ölkələrdə əhəmiyyətini saxlayır. Lakin bütün hallarda bu ideya yerli insan birliklərinin, ictimai rəyin dəstəyi olma dan həyata keçirilə bilməz. Məhz bu halda konkret səmərə gözləmək olar. Digər tərəfdən, sosial mədəni inteqrasiyanın uğurlu prosesə çevrilməsi siyasi-hüquqi inteqrasiyadan kə narda başa düşülə bilməz. İnteqrasiya və mədəni müxtəlifliyin qorunmasının bu aspekti, prosesin ‘‘ikitərəfli hərəkətin getdiyi küçə ilə” müqayisəsi ideyasında aydın ifadə olunmuşdur. İnteqrasiya ‘‘bir-birinə doğru hərəkət” sxemi ilə reallaşa bilər. Avropada tarixən demokratiyanın mənbəyində duran ölkələrin siyasi-mədəni ənənəsində, sivilizasion inteqrasi yanın optimal, səmərəli mexanizmlərinin müəyyənləşdiril- məsinə nə dərəcədə nail olunacaqdır. Bu sual hələlik açıq qalır. İnkişaf etmiş ölkələr başqa mədəni kosmosdan gələn ləri qəbul və inteqrasiya elməyə hazırdırmı? Bu məkana qədəm qoyanlar özləri necə, vətəndaşlarına dünyada ən yüksək həyat səviyyəsi təmin edən Qərbin siyasi-mədəni institutlarına tam vüsətlə qoşulmağa iddialıdırmı? Bu halda qrup identikliyi ilə fərdi seçim azadlığının nisbəti necə həll olunur. Mədəni məkanların ahəngdar birgəyaşayışı və qar şılıqlı təsirinin uzunmüddətli perspektivlərinin müəyyən ləşməsi qlobal dünyanın bu çağırışlarına cavab verə bilər. ' - 1 0 2 - tnleqrasiya qeyd olunduğu kimi, çoxşaxəli mürəkkəb məzmunlu prosesdir. Burada iqtisadi, siyasi, mədəni, sosial, hüquqi və s. müstəvilər ayırd edilir. İnteqrasiyanın müxtəlif tipləri və səviyyələrinə gəl dikdə isə bu f u n k s i o n a l - yəni vacib həyati tələbatlara və iş lə təminata yönəlmiş fəaliyyətdir (inteqrasiyadır). Digər səviyyə s t r u k tu r in te q r a s iy a mədəni-ctnik bir liklərin təhsil və s. sahələrə cəlb olunması, bərabər sosial qarantiyaların əldə olunmasına yönəlmiş fəaliyyətdir. Struktur inteqrasiya gedişində ictimai həyata və sosial resurslara qoşulma imkanı gerçəkləşir. S iy a s i- h ü q u q i in te q r a s iy a yalnız mövcud ölkənin hüquqi normalarına, müvafiq sosial davranış qaydalarına riayət etmək deyil, həm də siyasi və vətəndaş yönümlü iştirak prosesini nəzərdə tutur. S o s i a l m ə d ə n i in te q r a s iy a - qəbul edən ölkənin mə dəni məkanına və sosial münasibətlərinə dolğun, fəal nüfuz edə bilməyi nəzərdə tutur. Gündəlik həyatda fəal iştirak, yerli infrastrukturla qarşılıqlı inteqrasiya bu səviyyədə gerçəklənir. Son nəticədə inteqrasiya ictimai həyatın bütün sahələrində tamhüquqlu iştirak etmək deməkdir. Lakin özünəməxsus mədəni identikliyin itirilməsi, yəni assimilyasiya deyildir. Real həyalda inteqrasiyanın müxtəlif səviyyə və for maları yanaşı mövcud olur, lakin hökmən nizamlama ob yektinə çevrilir. Lakin bunu məhz sosial-mədəni inteqrasiya barədə demək olmaz. Onun nəticələri problematik olur və uğurları həm qəbul edən ölkənin ab-havasından, həm də gə lənlərin qarşılıqlı münasibət qurmağa istəyi olub-olm am a sından asılı olur. Bir-birinə doğru atılan bu addımların ol - 103 - madığı təqdirdə sosial mədəni inteqrasiya getmir. Sosial-mədəni inteqrasiyanın konsepsiyası və prak tiki həlli kimi multikulturalizmi “m if’, “əsassız nağıl” ad landıran baxışlar da çoxluq təşkil edir. Bu baxışlara görə konsepsiya ABŞ tərəfindən total ekspansiya və ixrac məq sədlərini güdür (Bax: Глобализация и мультикульту- рализм. M., 2005, 332 s.). Multikulturalizm problcmatik model kimi milli və ümumbəşəri aspektlərin tarixən formalaşmış ənənəvi mü xalifətini balanslaşdırmağa çalışır. Modelin tənqidinə onun dövlət siyasəti kimi həyata keçirdiyi ABŞ-da rast gəlmək olar. B.Şvarsm “Müxtəliflik mifi: Amerikanın ixrac etdiyi başlıca əm təə” adlı əsəri, konservatizmin üstün olduğu dairələrdə rəğbət qazanmışdır. Bütövlükdə mədəni inteqrasiya probleminin həlli və təkamülü beş mərhələdən keçmişdir: bunlar qeyd olunan assimilyasiya, təhlükə, qarşıdurma, stereotip baxışlar və nəhayət, multikulturalizm mərhələsidir. Sonuncunun növləri də çoxsaylı qollara ayrılır: neoliberal, korporativ, konservativ, polisentrik və s. necə adlandırılmasından asılı olmayaraq, onun müxtəlif şərhləri açıq müzakirəsi modelini müsbət və ya mənfi cəhətlərini aşkarlamağa yardım edir. Qulaqlara yad olan çoxsaylı ifadələrdə əksini tapan multikulturalizm, bikultarilizm, polikulturalizm, transkultu- ralizm, inteqrasiya yalnız qarşılıqlı təşəbbüslərə qoşulmaq deyil, həm də yeni mədəniyyət məkanının yaradıcı şəkildə də formalaşdırılması deməkdir. XXI əsrin yeni mədəniyyət məkanında istənilən mə dəniyyət son məqsəd, mütləq etalon deyildir, bu məkanı tanımaq Uçun bələdçidir. Hər bir mədəniyyət son mənzil, - 104 - məntəqə deyil, məkanı keçmək üçün tələb olunan tranzit - yoldur, həm anlamaq, həm də anlaşılmaq ehtiyacıdır. Mə dəni identiklik bu məkanda maneə deyil, ünsiyyət üçün qurulan körpü rolunu oynayır. Bütün hallarda mədəni inteqrasiyanın piüralist paradiqması davamlı stabilliyin təminatçısı kimi çıxış edir. Mədəniyyətlərin təmas nöqtə ləri, ünsiyyətin baş verdiyi sərhədlər, mədəni məkanda ən önəmli “ərazilərdir”. “Sərhəddə olmaq - həmişəkindən da ha çox aktual, zəruridir. Bir-birini tanımaq, mədəni iden tiklik sərhədlərinin hüdudlarını aşmağa cəhd elməkdir” . (M.Фуко. Интеллектуалы и власть. Ч. 11., М., 2002, s.401). Yuxarıda sadalanan modellərin izahı ayrıca bir ki tabın geniş mövzusudur. Başlıca fikir ondan ibarətdir ki, bu gün dünyada formalaşan, “dünyaların dünyası” adlandırılan yeni mədəniyyət məkanında əhatə və sabitliyin təmin edil məsi daimi və məqsədyönlü səylər tələb edir. Bu problem yalnız siyasi hüquqi nizamlama ilə deyil, son nəticədə inteqrasiyanın humanitar, sosial-mədəni mexanizmləri ilə həll oluna bilər. - 105 - Yüklə 8,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|