Yeni TƏLİm texnologiyalari. FƏal və İnteraktiv təLİM Əhatə olunan məsələlər

İnteraktiv  təlim  zamanı  isə  müəllimin  başlıca  vəzifəsi  şagirdlərə  yardımçı 

olmaqdan,  təlim  prosesində  şagirdlərin  fəaliyyətini  əlaqələndirib  onlara  yaradıcı 

axtarışa  həvəs  yaratmaqdan,  axtarıb  araşdırmağı,  nəyi  harada  öyrənməyi 

öyrətməkdən ibarətdir. 

İnteraktiv təlim metodları özü də fəal təlim prosesinə daxil olan metodlardandır. 

Burada  biliyin  əasas  qrup  və  cütlərlə  iş  formalarından  müntəzəm  şəkildə  istifadə 

etməklə  axtarılıb  tapılması  ön  plana  çəkilir.  Bu  cür  təlim  texnologiyası  ilə  təşkil 

olunan dərslərdə əvvəlcə problemə istiqamət verəcək motivasiya yaradılır. Motivasi-

ya  problemə  çıxaracaq  məsələnin  qoyulmasıdır.  Onun  nəticəsi  tədqiqat  sualı  olur. 

Həmin  tədqiqat  sualı  problemin  həlli  yollarına  dair  ilkin  fərziyyələrin  irəli 

sürülməsinə şərait yaradır. Sonra həmin problemin araşdırılması üçün qruplarda işlər 

təşkil  olunur.  Hər  qrup  irəli  sürülmüş  fərziyyələrin  doğruluğunu  isbat  etmək  üçün 

mətn  üzərində, 

bilik

  mənbələrinə  nəzər  salmaqla  tədqiqat  işlərinə  cəlb  olunurlar. 

Alınan  nəticələr  işçi  vərəqlərində  qeyd  olunur.  İşçi  vərəqlərində  işlər 

tamamlandıqdan  sonra  təqdimat  mərhələsi  gəlir.  Hər  qrup  öz  tədqiqatlarının 

yekunları  ilə  auditoriyanı  tanış  edirlər.  Sonra  təqdim  olunan  bütün  işlər  arasında 

rabitə,  əlaqələr  yaradılır.  Məlumatlar  sistemə  salınaraq  ümumiləşdirilir.  Həmin 

ümumiləşmələr  ilkin  fərziyyələrlə  müqayisə  olunur  və  nəticələr  çıxarılır.  Bundan 

sonra biliyn tətbiqi mərhələsi gəlir. İşin gedişindən aydın olduğu kimi, fəal-interaktiv 

təlimdə şagirdlərdə məntiqi, tənqidi və yaradıcı təfəkkürün inkişafı qayğısına qalınır, 

təlim  prosesinə  tədqiqat  xarakteri  verilir.  Təlim  prosesində  işgüzar  iş  mühiti, 

əməkdaşlıq şəraiti yaradıldığından iştirakçıların yüksək fəallığı təmin olunur. 

                                                                 Ənənəvi təlim 

 

 

 

 

 

                                                      

Fəal təlim 

 

 

 

 

                                                                         İnteraktiv təlim 

 

 

Müəl-

lim 

 

Şagird 

 

Müəl-

lim 

 

Şagird 

 

Müəllim 

 

Şagird 

 

Şagird 

Şagird 

 

Şagird 

---

4. Fəal  və interaktiv təlim metodlarının səciyyəsi 

Məlum  olduğu  kimi  interaktiv  təlim  metodları  ən  yeni  texnologiyalardan  biri 

sayılır. 

Təlim  texnologiyası  deyəndə  pedaqoji  prosesdə  təlimin  ən  yeni  və  ən  səmərəli 

metodlarından,  priyom,  tərz  və  vasitələrindən  istifadə  etməklə  yüksək  elmi  – 

intellektual səviyyəyə və nümunəvi mənəvi - əxlaqi normalara malik olan şəxsiyyətin 

yetişdirilməsi nəzərdə tutulur. 

“İnteraktiv” latın sözü olub, iki mənada təqdim olunur. Birincisi “intero” şəklində, 

yəni  “daxili”,  “içəri”  mənasında,  ikincisi  isə  “internaşin”  şəklində  yəni  “ara”, 

“qarşılıqlı əlaqə”, “dialoq” “beynəlxalq” mənasında işlədilir. “Aktiv” və ya “akt” sözü 

isə  beynəlxalq  status  almış  “aktivişhin”  sözündən  olub,  “fəaliyyət”,  ”fəal”,  “fəallıq”, 

“fəallaşmaq”  mənasında  işlədilir.  Demək,  “İnteraktiv”  “qarşılıqlı  əlaqə”,  “anlaşma”, 

“əməkdaşlıq”, “dialoq” deməkdir. Bu prosesdə hər iki tərəfin fəallığı mühüm yer tutur. 

Bu fəallaşma adi və normal fəallaşma kimi deyil, çevik və dinamik fəallaşma kimi başa 

düşülür.  Deməli,  “interaktiv”  sözü  pedaqoji  prosesin  son  dərəcə  dinamik  fəallaş-

dırılması  kimi  başa  düşülməlidir.  Bu  prosesdə  hər  bir  şagirdin  öz  müstəqil  fikri, 

düşüncəsi  və  ideyası  olur  və  hər  bir  zəif  şagird  də  fəallaşır.  Bütün  bunlar  da,  heç 

şübhəsiz,  təlim  keyfiyyətinin  yüksəlməsinə,  təkmilləşməsinə  bilavasitə  təsir  göstərir, 

şagirdlərin mənimsəmə keyfiyyətini artırır. 

İnteraktiv  təlimə  tədrisin  və  idrak  fəaliyyətinin  təşkili  və  idarə  olunması 

metodlarının  məcmusu  kimi  baxmaq  olar.  İnteraktiv  təlim  üçün  aşağıdakı  cəhətlər 

səciyyəvi ola bilər: 

-

 

müəllim  tərəfindən  şüurlu  surətdə  (iradi  olaraq)  idraki problem  situasiyasının 

yaradılması; 

-  problemin  həlli  prosesində  şagirdlərin  fəal  tədqiqatçı  mövqeyinin 

stimullaşdırılması; 

-  şagirdlər  üçün  yeni  və  zəruri  olan  biliklərin  müstəqil  kəşfi,  əldə  edilməsi  və 

mənimsənilməsi üçün şəraitin yaradılması. 

Yeni yanaşmanın mahiyyəti ondadır ki, təlim şagirdlərin yaddaşının təkcə yeni 

elmi  biliklərlə  (informasiya  ilə)  zənginləşdirilmə-sinə  deyil,  həm  də  təfəkkürün 

müntəzəm inkişaf etdirilməsi əsasında daha çox biliklərin müstəqil əldə edilməsi və 

mənimsənilməsi,  ən  mühüm  bacarıq  və  vərdişlərinin,  şəxsi  keyfiyyət  və  qabi-

liyyətlərin  qazanılmasına  yönəlib.  Bu  zaman  şagirdlər  müəllimin  rəhbərliyi  altında, 

xüsusi  seçilmiş,  asan  başa  düşülən  və  yadda  qalan,  ən  vacib  təlim  materialının 

öyrənilməsi 

prosesində 

fakt 

və 

hadisələrin 

səbəb-nəticə 

əlaqələrini, 

qanunauyğunluqlarını  aşkar  etməyi,  nəticə  çıxarmağı,  mühüm  və  dərin 

ümumiləşdirmələr aparmağı öyrənirlər. 

İnteraktiv  təlim  prosesində  şagirdin  mövqeyi  –  “kəşf  edən”,  “tədqiqatçı”, 

araşdırıcı” mövqeyidir; o, gücü çatdığı məsələlər və problemlərlə üzləşərkən, bunları 

müstəqil  tədqiqat  prosesində  həll  edir.  Şagirdlər  təlim  prosesində  passiv  dinləyici 

deyil,  fəal  düşünən,  danışan,  fikir  söyləyən,  münasibət  bildirən,  biz  subyekt,  təlim 

prosesinin tamhüquqlu iştirakçısı, tədqiqatçısı kimi çıxış edir və bilikləri fəal axtarış 

və kəşflər prosesində mənimsəyirlər. 

---