Yerel Dış Politikanın temelleri

Yerel Dış Politikanın temelleri   115
3.3.2.1. Sınırlayıcı rejim modeli: türkiye
Yerel yönetimlerin yurtdışı çalışmalarının ulusal yönetimin dış po-
litikası ile ilişkilerin mahiyeti açısından Türkiye’deki durum sınırlayıcı 
rejim modeli olarak nitelendirilebilir. Bu modelin özellikleri aşağıda 
incelenmektedir.
Birincisi özellik, Türkiye’de yerel yönetimler yurtdışı ilişkilerinde 
kısmen yetkilendirilmiştir. 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 74.mad-
desinde  ve  5302  sayılı  İl  Özel  İdaresi  Kanunu’nun  62.maddesinde 
yerel  yönetimlerin  uluslararası  düzeyde  toplam  dört  tür  ilişki  kura-
bilecekleri zikredilmiştir: a) uluslararası teşekkül ve organizasyonlara 
üyelik veya kurucu üyelik; b) bu teşekkül, organizasyon ve yabancı 
mahallî idarelerle ortak faaliyet; c) bu teşekkül, organizasyon ve ya-
bancı mahallî idarelerle ortak hizmet projeleri; d) kardeş kent ilişkisi 
(sadece  belediyeler  için).  Bunun  yanı  sıra  Türkiye,  Avrupa  Konseyi 
tarafından  1980  yılında  hazırlanan  Avrupa  Yerel  Topluluklar  veya 
Yönetimler Arasında Sınırötesi İşbirliği Çerçeve Sözleşmesi
62
 belgesi-
ni de, Türkiye’nin diplomatik ilişkisi bulunan ülkeler ve sadece yerel 
yönetim ve birliklerinin işbirliği için geçerli olmak üzere imzalamıştır 
(4517 sayılı Kanun ile). Ayrıca, belediye ve il özel idare kanunlarında 
bu kurumların gider kalemleri sayılırken, yurtdışı ilişkileri için harca-
malar öngörülmüştür. 
İkinci özellik, yerel yönetimlerin yurtdışı ilişkileri ciddî bir sınır-
lamaya ve denetime tâbi olmalarıdır. Buna göre, yerel yönetimler ta-
rafından  yurtdışı  ilişkilerinin  kurulması  için  5393  /md.  74  ve  5302/
md.62  hükümleri  gereği  “faaliyetlerin,  dış  politikaya  ve  uluslararası 
anlaşmalara  uygun  olarak  yürütülmesi  ve  önceden  İçişleri  Bakanlı-
ğı’nın izninin alınması zorunludur”. Diğer yandan, 1173 sayılı Mil-
letlerarası Münasebetlerinin Yürütülmesi ve Koordinasyon Hakkında 
Kanunu’na  göre  (md.  1/6),  mahallî  idareler,  yabancı  elçilik  ve  kon-
solosluk, milletlerarası kurullar ve bunlara bağlı birimler ve sair mer-
cilerle  temaslarından  Dışişleri  Bakanlığı’na  bilgi  vermelidir.  1173/
md. 1/1 ve 6004/md. 2/ç gereğince Dışişleri Bakanlığı, “kamu kurum 
ve  kuruluşlarınca  dış  politika  ile  bağlantılı  olarak  yurtdışında  yürü-
tülen  faaliyetlerin  Hükümetçe  saptanan  dış  politikaya  uygunluğunu 
gözetmek” zorundadır. Sayılan kanun maddelerinin yanı sıra, İçişle-
62  Söz  konusu  belge,  sınır  bölgelerinde  bulunan  yerel  yönetimlerin  komşu  ülkenin  yerel 
yönetimleriyle işbirliğinin desteklenmesini ve teşvik edilmesini öngörmektedir. 

---

116  Yerel Dış Politikanın temelleri
ri Bakanlığı’nın çeşitli genelge ve yazılarında yerel yönetimlerin tâbi 
oldukları bu prosedürler hatırlatılmaktadır (bkz. İçişleri Bakanlığı ge-
nelgeleri 2005/36, 2005/62, 2010/73). Ayrıca Türkiye, Avrupa Yerel 
Yönetimler  Özerklik  Şartı’nın  yerel  yönetimlerin  yurt  dışı  ilişkilerini 
teminat altına alan hükümlere (md. 10/2 ve 3) çekince koymuştur. 
Diğer yandan, günümüzde Brüksel’de Avrupa Birliği nezdinde lo-
bicilik faaliyetlerini yürüten çok sayıda yerel ve bölgesel ofisler bulu-
nurken
63
, Türk yerel yönetimleri ve birlikleri yurt dışında temsilcilik/
irtibat ofisi açamamaktadır. Bu durum, 13.12.1983 tarih ve 189 sayılı 
Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Yurt Dışı Teşkilatı Hakkında KHK’nın 
3.maddesinin “Yurtdışı teşkilatı kurma yetkisi, kamu kurum ve kuru-
luşlarının teşkilat kanunlarında belirtilir; teşkilat kanunlarında böyle 
bir yetki bulunmayan kamu kurum ve kuruluşları yurtdışı teşkilatı ku-
ramaz” hükmü ışığında, yerel yönetim ve birlik teşkilat kanunlarında 
böyle bir birimin öngörülmemiş olmasından kaynaklanmaktadır
64
. 
Malî yönden bakıldığında  da, bir yandan 5393/md. 60/m gereği 
belediyeler ve 5302/md. 43/l gereği il özel idareleri, yurt dışı kamu 
ve özel kesim ile sivil toplum örgütleriyle birlikte yapılan ortak hiz-
metler  ve  projeler  için  harcamayı  ancak  İçişleri  Bakanlığı’nın  izni 
elde edildikten sonra yapabilir (birlikler açısından, MİBK’nın giderler 
ile ilgili 16. maddesinde yurtdışı ile ilgili harcama öngörülmemiştir, 
ancak bu durumda 5393/md. 22/4 gereği Belediye Kanunu’nun ilgili 
hükümlerinin geçerli olduğu söylenebilir). Diğer yandan, 5216 sayılı 
Büyükşehir Belediye Kanunu’nun yurtdışı kamu ve özel kesim ile sivil 
toplum  örgütleriyle  birlikte  yapılan  ortak  hizmetler  ve  projeler  için 
kamu  yararı  görüldüğü  takdirde  harcama  yapılmasını  öngören  24/n 
63  Bu ofisler, ekseriyetle AB üyesi devletlerin ve AB’ye aday ülkelerin bölgesel ve yerel yönetim-
lerin  irtibat  bürolarından  oluşmaktadır.  Ancak  Norveç,  İsviçre  gibi  AB  üyesi  olmayan  ülke-
lerin de Brüksel’de benzer irtibat ofisleri bulunmaktadır. Daha geniş bilgi için bkz “Regional 
Offices  Contact  Directory  2008”:  http://ec.europa.eu/regional_policy/conferences/od2008/
doc/pdf/catalogue_en.pdf  .  Avrupa  Birliği  dışında,  dünyada  birçok  ulus-altı  yönetim,  yoğun 
ekonomik  veya  kültürel  ilişkilerin  bulunduğu  bölgelerde  bir  temsilcilik  veya  irtibat  bürosu 
bulundurmaktadır. Misalen, bazı Kanadalı eyaletlerin ABD’de (özellikle Washington DC’de) 
veya başka ülkelerde temsilciliklerinin bulunduğu bilinmektedir. Ayrıca Rusya Federasyonu’na 
bağlı Tataristan Cumhuriyeti’nin Türkiye (İstanbul), Fransa, Kazakistan, Avusturya, Finlandiya 
ve  diğer  ülkelerde  temsilcilikleri  bulunurken,  St-Petersburg  Şehir  Yönetimi’nin  ise  Almanya, 
Fransa,  Avusturya,  Finlandiya  ve  diğer  ülkelerde  “İrtibat  ve  İş  Merkezleri”  vardır.  Tataristan 
için  bkz:  http://1997-2011.tatarstan.ru/?DNSID=af96b8addbd809b1b1691c8f4337e587&no
de_id=1527 ; St-Petersburg için bkz: http://www.kvs.spb.ru/?p=informatcionnie_delovie_tcen-
tri_sankt-peterburga_za_rubezhom18 .
 
  
64  Konuya “4.2.2.1. Hukukî Düzenlemeler” bölümünde tekrar temas edilecektir.

---