Yerel Dış Politikanın temelleri

Yerel Dış Politikanın temelleri   117
maddesi, Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir (25/1/2007 
tarihli ve E.: 2004/79, K.:2007/6 sayılı Karar). Öte yandan, 6260 sa-
yılı 2012 yılı Merkezî Yönetim Bütçe Kanunu md.25 gereği, mahallî 
idarelerin uluslararası kuruluşlara üyelik aidatı ödeneği için önceden 
Maliye Bakanlığı’nın izninin alınması şarttır (ayrıca bu düzenleme her 
yılki bütçe kanunlarında tekrar edilmektedir). 
Tüm bu izinlerde yurtdışı ilişkinin türü, yabancı muhatap hakkında 
bilgi, ilişkinin sağlayacağı fayda, yapılacak harcama gibi bilgilerin de-
taylı bir şekilde merkezî idareye sunulması gerekmektedir.  
Üçüncü özellik, yerel ile ulusal düzey arasında tek yönlü (taban-
dan tavana) bilgi akışı öngörülmüş olmasıdır. Yani yerel yönetimle-
rin yurtdışı faaliyetleri için İçişleri, Dışişleri ve Maliye Bakanlıkları’na 
bilgi akıtmaları mevzuat hükümleri ile kayıt altına alınmıştır. Ayrıca 
İçişleri Bakanlığı’nın genelge ve yazılarında bu husus zaman zaman 
hatırlatılmaktadır. Ancak, ulusal yönetimden yerel yönetimlere dış po-
litikanın durumu, yönelişleri ve tercihleri ile ilgili düzenli ve sürekli 
bir bilgi akışını öngören düzenlemeler yoktur.
Dördüncü  özellik,  sürekli  bir  koordinasyon  mekanizmasının  bu-
lunmamasıdır.  Yani  ulusal  düzey  ile  yerel  düzey  arasında  yerel  ve 
ulusal  dış  politikaların  koordinasyonunun  sağlanması  ve  sinerjinin 
oluşturulması için düzenli istişare mekanizmaları yoktur. Bu tarz et-
kileşimler  düzensiz/
ad  hoc  şekilde,  ihtiyaca  göre  ve  genellikle  dar 
katılımlı  yapılmaktadır.  Böylesi  “parçalı”  çözümlerin  örneği  olarak, 
İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile Dışişleri Bakanlığı arasında imza-
lanan işbirliği protokolü (Zaman, 27.12.2011) veya İçişleri Bakanlığı 
Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü’nde, Avrupa Konseyi Yerel ve Böl-
gesel Yönetimler Kongresi’ndeki Türk Millî Heyeti üyeleri ile yapılan 
toplantılar sayılabilir. 
3.3.2.2. Serbest rejim modeli: isveç ve italya
Serbest rejim modelinde yerel (bölgesel) yönetimler, yurtdışı ilişki-
lerinde merkezî idareden önceden izin almak durumunda değildirler. 
Yabancı  yerel  yönetimlerle  işbirliği  yapmak  veya  uluslararası  yerel 
yönetim birliklerine üye olmak için kendi yetkili organlarının kararları 
yeterlidir. Genellikle bunların uluslararası işbirliğinde bulunma hak-
ları yerel yönetim kanunlarında teminat altına alınmış, bu hakkın kul-

---

118  Yerel Dış Politikanın temelleri
lanılması için bir izin prosedürü öngörülmemiştir. Elbette ki bu yerel 
yönetimler millî menfaatlere aykırı davranmamakla ve ülkenin genel 
politikasına ya da egemenliğine zarar vermemekle yükümlüdürler. Bu 
yükümlülük ya yerel yönetim kanunlarında açıkça belirtilmiştir ya da 
genel “idarenin bütünlüğü” ilkesine dayanmaktadır. 
Aynı zamanda ulusal  yönetimle ilişkiler  ve koordinasyon  açısın-
dan yine serbest veya esnek bir yaklaşım benimsenmiştir. İki düzey 
arasında dış politika ile ilgili istişareler
 ad hoc bazda/ihtiyaç hâsıl ol-
duğunda yapılmaktadır, bunun dışında iki düzey arasında 
arayüz gö-
revini yapacak kurumsal bir yapı oluşturulmamıştır. 
Üniter  devlet  olan  İsveç’te  yerel  yönetimler  uluslararası  işbirliği 
konusunda herhangi izne tâbi olmadan yetkilendirilmiştir. İller ve be-
lediyeler yurtdışı ilişkilerinin düzenlenmesi konusunda geniş serbest-
liğe sahiptir. İsveç, Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’nın yerel 
yönetimlerin uluslararası işbirliği hakkını teminat altına alan 10.mad-
desini çekince koymadan kabul etmiştir. Ayrıca, yerel yönetimlerin de 
dâhil olmak üzere, çeşitli aktörlerin uluslararası işbirliğini düzenleyen 
Avrupa Birliği Yerinden İşbirliği Tüzüğü (EU Regulation n°625/2004) 
tüm AB ülkeleri için bu alanda bir çerçeve oluşturmaktadır.  
Ancak,  yurtdışı  ilişkilerde  genel  olarak  serbestliğe  sahip  olan  İs-
veçli  yerel  yönetimlerin,  yerinden  işbirliği  için  kendi  bütçelerinden 
harcama yapma konusunda bir yetki verilmemiştir. Yerel yönetimler, 
bu tarz kalkınma işbirliği projelerini İsveç Uluslararası İşbirliği Ajansı 
SIDA’nın fonlarını kullanarak yürütmektedir. Coğrafî öncelik alanları-
nın SIDA tarafından belirlendiği bu merkezî fon sistemi, merkezî yö-
netime dolaylı bir yönlendirme imkânını vermektedir.  
İsveç’te, yerel ile ulusal düzey arasında uluslararası ilişkiler ala-
nında düzenli bir koordinasyon mekanizması bulunmamaktadır. Ye-
rel yönetimler kendi dış ilişkilerini belirleme ve yürütme konusunda 
serbestler, ancak yurt dışında kalkınma işbirliği projesini uygulama 
konusunda kaynak itibariyle merkezî idareye dolaylı bir bağımlılığa 
sahiptirler  (Gallet,  2010:76,77;  CNCD,  2001:46,47;  UN  HABITAT 
2007:57,59). 
Bölgeli üniter devlet olan İtalya’da bölgesel ve yerel yönetimler 
uluslararası  işbirliğinde  bulunabilmektedir.  Yerinden  işbirliği  konu-
su  büyük  ölçüde  bölgesel  yönetimlere  bırakılmıştır  ve  bölgeler  bu 

---

Yerel Dış Politikanın temelleri   119
alanda  kendi  yasal  düzenlemelerini  yapabilmektedir.  Bölgesel  ve 
yerel yönetimler, İtalya’da uluslararası işbirliğini düzenleyen 49/87 
sayılı Kanun gereği, Dışişleri Bakanlığı’nın uluslararası kalkınma pro-
jelerini  uygulayabilmekte,  bu  amaçla  merkezî  yönetimden  fon  ala-
bilmektedir. Diğer yandan, 1993 tarihli Yerel Maliye ve Muhasebe 
Kanunu’nun  68.  maddesi,  yerel  yönetimlerin  (belediye  ve  il)  kendi 
bütçelerinden yüzde 0,80’lik kısmını uluslararası işbirliğine ayırabi-
leceklerini belirtmektedir. 
Ayrıca  İtalya,  İsveç  örneğinde  olduğu  gibi,  Avrupa  Yerel  Yöne-
timler Özerklik Şartı’nın ilgili maddelerini çekincesiz kabul etmiştir. 
Diğer yandan, Avrupa Birliği Yerinden İşbirliği Tüzüğü de belirli bir 
çerçeve oluşturmaktadır.   
1991 yılında kurulan Bölgeler-arası Yerinden İşbirliği Gözlemevi 
(
Osservatorio Interregionale Cooperazione Sviluppo, OICS), Bölgeler 
ve Özerk İller Konferansı tarafından, bu alanda işbirliği ve koordinas-
yonu artırmak için kurulmuştur.  Dışişleri Bakanlığı, İtalya Belediyeler 
Birliği, İtalya İller Birliği ve İtalyan STK’lar meclisi OICS’de gözlemci 
statüye sahiptir. Her ne kadar bu platform koordinasyon amaçlı ku-
rulduysa  da,  Fransa  örneğinde  görüleceği  gibi  merkezî  yönetim  ile 
yerel ve bölgesel yönetim düzeylerinin her ikisinin eşit sayıda ve sta-
tüde temsil edildiği düzenli bir koordinasyon mekanizması değildir. 
Daha  ziyade  bölgelerin  kendi  aralarında  koordinasyonunu  yapmak 
ve ulusal yönetim ile bilgi akışını sağlamak için kurulmuştur (Gallet, 
2010:70,73; CNCD, 2001:27,32; UN HABITAT 2007:36,41).
3.3.2.3. Düzenleyici Serbest rejim modeli: 
             Fransa ve Brezilya
Düzenleyici serbest rejimin ilk ve en gelişmiş örneğini Fransa sun-
maktadır. Fransız yerel yönetimlerin uluslararası alandaki faaliyetleri, 
artık  “Fransa’nın  dış  politikasının  en  emin  değerlerinden  biri”  hali-
ne gelmiştir. Yerel yönetimlerin çalışmaları, Fransa’nın yurtdışındaki 
etkinliğini ve etkisini artırmaktadır (CNCD, 2006:5). Fransa’da 1992 
yılında yerel düzeyin yurtdışı çalışmalarına doğrudan destek sağlayan 
ulusal bir mekanizma kurulmuştur: Ulusal Yerinden İşbirliği Komis-
yonu  (
Commission  nationale  de  la  coopération  décentralisée).  Ay-
rıca,  Fransız  Dışişleri  Bakanlığı  bünyesinde,  yerel  yönetimlerin  yurt 
dışındaki çalışmalarına destek vermek üzere “Yerel Yönetimlerin Dış 

---