Yerel Dış Politikanın temelleri

126  Yerel Dış Politikanın temelleri
da yer alan “yerel yönetimlerin uluslararası alandaki faaliyetleri, artık 
Fransa’nın dış politikasının en emin değerlerinden biri haline gelmiş-
tir”, “yerel yönetimlerin çalışmaları, Fransa’nın yurtdışındaki etkinli-
ğini ve etkisini artırmaktadır” gibi ifadeler, böyle bir vizyonun en ge-
lişmiş emsalidir. Merkeziyetçi üniter sistemin simgesi olarak görülen 
Fransa’nın  yerel  yönetimlerinin  dış  çalışmalarına  bu  yaklaşımı  ibret 
vericidir. Türkiye’nin yükselen dış politikasının ve coğrafî olarak ge-
nişleyen millî menfaatler sahasının selameti için de, yerel yönetimle-
rin bu alandaki potansiyelinin farkına varılması ve gereğinin yapılması 
elzemdir. Bunun için ulusal ile yerel düzeyi bu işin ortakları olarak 
gören bir yaklaşım benimsenmelidir.
Yerel dış politika ile ulusal dış politikanın ilişkisi ve etkileşimi son 
derece  önemli  bir  husustur.  Yerelden  uluslararası  hedeflere  uzanır-
ken, ulusal yönetim ile uyumun önemi büyük olduğu gibi, yerel dış 
politika,  ulusal  dış  politikayı  destekleyici  ve  tamamlayıcı  bir  unsur 
olarak algılanmalıdır. Bununla birlikte, yerel dış politikanın kendine 
has  konumu  ve  yaklaşımı  vardır.  Bu  yüzden  yerel  dış  politika,  ulu-
sal  dış  politikadan  esinlenen,  hatta  onun  kazanımlarından  yararla-
nan, aynı zamanda kendi faaliyetleri ile onu tamamlayan, hatta kimi 
zaman  onun  giremediği  alanlara  nüfuz  edebilen  bir  politika  olarak 
gelişmektedir. Merkezi yönetim, bir tür “ulusal-yerel dış politika söz-
leşmesi”  kapsamında,  yerelin  dışa  açılmasını  desteklemeli,  teşvik 
etmelidir. Zira hedef ülkelerde halka en yakın yönetim düzeyi olan 
belediyeler üzerinden yurttaşlara nüfuz edeceklerinden diplomatların 
ve  hükümetin  “dışarıdan”  etkisinden  farklı  olarak,  yerel  yönetimle-
rin  “içeriden”  etkileme  kabiliyeti  vardır.  Ayrıca  o  ülkelerin  yerel  si-
yasilerin potansiyel olarak gelecekte ulusal siyasette görev alacakları 
düşünülürse, bu çalışmaların potansiyelinin uzun vadeli etkisi daha 
iyi anlaşılacaktır. Yerel dış politikanın bir özelliği de, ulusal dış poli-
tikaların doğal unsurlarından olan “güvenlik ve savunma” boyutunun 
dışında  kalmasıdır  (Daoudov,  2008c:39;  Daoudov,  2010a:43;  MBB 
2011-2015 Stratejik Planı, s. 40).
Yukarıda incelediğimiz şekilde, yerel ile ulusal düzeyler arasında 
dış politikada örtüşme, ayrışma ve hatta çatışma durumları söz konusu 
olabilmektedir. Örtüşmeyi artırıcı, ayrışmayı azaltıcı ve çatışmayı ön-
leyici bir sistem olarak Türkiye’nin “düzenleyici serbest rejim” mode-
lini benimsemesinde fayda vardır. Böyle bir modele muhalefet edecek 

---

Yerel Dış Politikanın temelleri   127
merkeziyetçi yaklaşımlar ve ülke bütünlüğü temelli kaygılarına karşı, 
gerek serbest rejimlerin gerekse düzenleyici serbest rejimlerin uygu-
landığı ülkelerin de kendi içlerinde bazen ciddî ayrılıkçı hareketlerin 
bulunduğu, ancak buna rağmen genel çıkarları doğrultusunda sınırla-
yıcı yaklaşımı benimsemedikleri hatırlanmalıdır
66
.  
Böyle bir vizyon değişikliğinin tezahürlerinin birkaç somut örneği 
bir yandan siyaset ve ulusal yönetim düzeyinde, diğer yandan yerel 
düzeyde verilebilir. 
Ulusal siyaset düzeyinde vizyon değişimi için siyasî partilerin, ye-
rel yönetimlerin uluslararası boyutunu kendi programlarında ve faali-
yetlerine dâhil etmeleri gerekmektedir. Gerek yerel yönetimlerle ilgili 
programlarında gerekse dış politika veya uluslararası işbirliği ile ilgili 
programlarında  yerel  yönetimlerin  potansiyel  rolü  işlenmeli,  teşvik 
edilmelidir. Partiler bünyesinde bu alanla ilgili ihtisas birimler, komis-
yonlar bulunmalı, eğitim ve bilinçlendirme faaliyetleri yürütülmelidir.    
Ulusal  yönetimde  vizyon  değişiminin  bazı  göstergeleri,  misalen 
başbakanın ve bakanların resmî yurt dışı programlarında, iş adamları-
nın yanı sıra düzenli olarak belediye başkanlarının ve birlik temsilci-
lerinin de heyetlerde yer almaları; Fransa ve Brezilya’nın yaptığı gibi, 
ikili işbirliği antlaşmalarında yerel yönetim işbirliğine özel olarak yer 
verilmesi;  yabancı  ülkelerle  oluşturulan  ortak  stratejik  kurullar  kap-
samında,  yerel  yönetim  boyutunun  da  dâhil  edilmesi  düşünülebilir 
(Daoudov, 2010a:43). Yerel yönetim dış düzlemde önemli bir partner 
olarak algılanmalıdır.
Yerel düzeyde vizyon değişikliği, yerel siyasî kadroların kendi se-
çim programlarına, yönetmeye talip oldukları beldelerin ve şehirlerin 
uluslararası konumu ile ilgili tasavvurlarını ve planlarını yansıtmaları 
şeklinde gerçekleşebilir. Gelişmiş ülkelerde yerel dış politika yerel si-
yasetin de zaman zaman gündem konularında biri olup, bunlara siyasî 
partilerin  yerel  seçim  programlarında  yer  ayırdıkları  görülmektedir. 
Bir  diğer  önemli  faktör,  yerel  yönetimlerde  bu  alanda  profesyonel 
kadroların istihdam edilmesidir (Bontendael, 2009:140,141,146,147). 
Yerelde siyasî ve idarî farkındalık başarılı yerel dış politikanın şartıdır. 
66  Üniter devletlerden Fransa’da Korsika, İspanya’da Bask veya Katalonya, İtalya’da Kuzey bölge-
lerinde ayrılmayı savunan hareketler ve siyasî akımlar mevcuttur.

---

128  Yerel Dış Politikanın temelleri
4.2.2. Sistem Değişimi
Türkiye’de  yerel  yönetimlerin  uluslararası  ilişkileri  hususunda 
hâlihazırda uygulanan sistemin değişmesi için bazı hukukî ve idarî 
düzenlemelerin de yapılmasına ihtiyaç vardır. 
4.2.2.1. Hukukî Düzenlemeler 
Aşağıda  sıralanan  öneriler  geçmişte  Marmara  Belediyeler  Birli-
ği’nin çeşitli belgelerinde yer almış, yayın organlarına ve resmi yazı-
larında teklif edilmiştir (MBB İstanbul Valiliği’ne Yazısı, 2010; Daou-
dov, 2010a; Daoudov, 2010c; MBB 2010 Çalışma Programı). 
Öneri 1: Yerel Yönetimlerin teşkilat kanunlarında 
 
      Yurt Dışı ilişkileri
arka Plan:
Avrupa Birliği sürecinde yerel yönetimlerin yurt dışındaki muadil-
leri ile olan ilişkilerinin yoğunluğu giderek artmaktadır. Bu ilişkilerin 
gerekli tempoda sürdürülebilmesi için bazı kanunî düzenlemelere ve 
kolaylıklara  ihtiyaç  doğmaktadır.  Misalen,  5393  sayılı  Belediye  Ka-
nunu’nun 74. maddesi ve 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’nun 62. 
maddesi kapsamında, uluslararası kuruluşlara üyelikler, kardeş şehir 
ilişkileri, mahallî idarelerle ortak faaliyetler ve hizmet projeleri, İçiş-
leri Bakanlığı’nın iznine tâbi tutulmaktadır. Dışişleri Bakanlığı’nın da 
görüşünün alındığı resmî izin süreci bazen uzun sürebilmektedir.
Oysa özellikle AB ve uluslararası fonlu projelerin geliştirilmesi ko-
nusunda yerel yönetimlerin son derece hızlı ve dar takvimlere uyula-
rak, sıkı bir rekabet ortamında hareket etmeleri gerektiği bilinmektedir. 
Bu husus göz önünde bulundurulduğunda, bu kanunî zorunluluğun 
bazen tüm bu çalışmaları sekteye uğratabilecek bir engel olduğu an-
laşılacaktır. Zaten, bu tecrübeden hareketle yurt dışındaki muadilleri 
ile ortak proje geliştiren belediyelerin söz konusu izin prosedürüne, 
kanunen zorunluluk olmasına rağmen çoğu zaman başvurmadıkları 
gözlemlenmektedir. 
Hâlbuki Avrupa Birliği sürecinde yerel yönetimlerimizin de dâhil 
olmak üzere tüm kamu kurum ve kuruluşlarının özellikle AB projele-

---