Yerel Dış Politikanın temelleri

Yerel Dış Politikanın temelleri   129
rine yoğun katılımı teşvik edilmektedir. Bu husus İçişleri Bakanlığı Dış 
İlişkiler ve Avrupa Birliği Dairesi Başkanlığı’nın 26.01.2010 tarih ve 
2010/6 sayılı genelgesi ile hatırlatılmıştır. Bu durumda merkezî idare 
yerel yönetimlere uluslararası işbirliği hususunda çelişkili mesajlar ve-
mektedir. Bir yandan idarenin bir bölümü (yukarıdaki örnekte İçişleri 
Bakanlığı Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Dairesi) yerel yönetimleri AB 
ile ilişkileri geliştirmeye ve AB fonlarından hızlı ve etkili bir şekilde 
yararlanmaya davet ederken, idarenin diğer bir bölümü (İçişleri Ba-
kanlığı Mahallî İdareler Genel Müdürlüğü) AB projeleri kapsamında 
AB’li yerel yönetimlerle işbirliğine girişebilmek için her bir girişim için 
(bir tür “adım başı izin” yaklaşımı ile) önceden müsaadenin alınması-
nı talep etmektedir. Bu emsalleri çoğaltmak mümkündür. 
Öte yandan, uluslararası kuruluşlara üyeliklerle ilgili izin prosedürü 
süreci ile ilgili zaman zaman zorluklar yaşanabilmektedir. Misalen, izin 
dosyasının sunulması için ilgili kuruluşun tüzüğünün onaylı tercümesi 
istenmektedir. Oysa ülkeden ülkeye değişen hukuk sistemleri ve kuru-
luşların statü farklılıkları göz önünde bulundurulduğunda, her zaman 
tüzüklerini elde etmek mümkün olmamaktadır. Zira geleneksel ulusla-
rarası teşekküllerin yanı sıra, özellikle Avrupa’da resmî tüzüğü olmayan 
ağlar, komisyonlar ve platformlar gibi fiilî yapılanmalar mevcuttur. 
Öneri:
1. 
İzinden kısmî muaf yolu: Bu teklife göre, yabancı mahallî ida-
reler ile ortak faaliyetler ve hizmet projeleri için izin şartı, bir 
kanun  değişikliği  ile  kaldırılacaktır.  Uluslararası  üyelikler  ve 
kardeş şehir ilişkileri gibi uzun vadeli ve bağlayıcı münasebet-
leri tesis eden ilişki türleri için ise izin prosedürü yürürlükte ka-
lacaktır. Böylece, AB ve uluslararası fonlu projelerinin sayısının 
giderek arttığı günümüzde, işin doğası olarak çoğu zaman hızlı 
bir  biçimde  ve  dar  takvimlere  uyularak  yapılan  faaliyetler  ve 
projeler bürokratik işlemlerle geciktirilmeyecektir. 
2. 
İznin kaldırılması yolu: Bu teklife göre, tüm işbirliği türleri için 
izin şartı kaldırılacaktır. Merkezî idarenin uyguladığı denetim 
fonksiyonu ise, denetim mekanizmasının sürecin sonuna kon-
ması ile sağlanacaktır
67
. Misalen bir belediye, meclis kararı ile 
67  BM Habitat da yerel yönetimlerin hizmetlerinde genel olarak sonradan/a posteriori denetimi 
önermektedir. Bkz. UN HABITAT, 2009:11, md.38.

---

130  Yerel Dış Politikanın temelleri
uluslararası bir yerel yönetim birliğine doğrudan üye olabilecek 
veya kardeş şehir olabilecek, konu ile ilgili İçişleri Bakanlığı’na 
(izin yerine) bildirim zorunluluğu olacaktır. Merkezî idare tara-
fından bu üyeliğin veya ilişkinin dış politikaya uygunluğu bila-
hare kontrol edilecektir. Aykırı ve zararlı bulunması halinde bir 
takım yaptırımlar (askıya alma, iptal davası açma vb.) devreye 
girebilecektir. Demokratik standartları yüksek bir ülke olmayı 
hedefleyen Türkiye’de bu ikinci yöntem tercih edilmelidir.
Öneri 2: Yurt Dışında Yerel irtibat ofisleri
arka Plan: 
Günümüzde,  Avrupa’nın  dört  yanından  yerel  ve  bölgesel  yöne-
timler Avrupa Birliği merkezi olan Brüksel’de temsilcilik/irtibat/çalış-
ma ofislerini açmış bulunmaktadır. Bu ofisler aracılığıyla Avrupa’nın 
yerel yönetimleri ve birlikleri, AB politikalarını yakından takip etmek, 
lobicilik  faaliyetlerini  yürütmek,  çeşitli  fonları  ve  malî  kaynakları 
kendi  bölgelerine  çekmek  ve  genel  olarak  şehirlerini/bölgelerini  ta-
nıtmak gibi amaçları gütmektedir. Ayrıca, AB dışında da birçok yerel 
ve bölgesel yönetimlerin yoğun ekonomik veya kültürel etkileşimde 
bulundukları diğer ülkelerin şehirlerinde çeşitli temsilcilik veya irtibat 
bürolarını açtıkları bilinmektedir
68
.  
Türkiye’nin hem AB sürecinde hem de aktifleşen dış politika kap-
samında Türk şehirlerinin görünürlüğünü ve yerel yönetimlerin etkin-
liğini artıracak araçların geliştirilmesi gerekmektedir. Bu sebeple yerel 
yönetimlerin ve birliklerinin yurt dışında irtibat bürolarını açabilmele-
ri için kanunî düzenlemelere ihtiyaç doğmaktadır. Günümüzde artık 
şehirler  arası  rekabetler  yaşanırken,  ülkelerin  tanıtımının  da  önemli 
aktörü olarak marka şehirler öne çıkarken, yerel yönetimlerin yurt dı-
şında etkin temsili bir gerekliliktir. 
Daha  önce  ifade  edildiği  gibi,  13.12.1983  tarih  ve  189  sayılı 
Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Yurt Dışı Teşkilatı Hakkında KHK’nın 
3. maddesinde “Yurtdışı teşkilatı kurma yetkisi, kamu kurum ve ku-
ruluşlarının teşkilat kanunlarında belirtilir; teşkilat kanunlarında böy-
le bir yetki bulunmayan kamu kurum ve kuruluşları yurtdışı teşkilatı 
68  Yukarıda bu hususta bazı örnekler verilmişti, bkz. dipnot 63.

---

Yerel Dış Politikanın temelleri   131
kuramaz”  şeklinde  düzenleme  bulunmaktadır.  Diğer  yandan  5393 
sayılı Belediye Kanunu’nda, 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’nda 
ve MİBK’de yurtdışı teşkilatına dair bir düzenleme yoktur. Bu mevzu-
at engelinden dolayı, bazı belediyeler çeşitli dernekler veya şirketler 
üzerinden Brüksel’de dolaylı yollardan ofis açmayı denemiştir (İstan-
bul Büyükşehir, Yalova, Tuzla Belediyeleri
69
). Oysa aşağıda önerilen 
düzenleme  ise  bu  temsil  çalışmalarını  daha  sağlıklı,  daha  şeffaf  ve 
daha etkili bir şekilde yürütülebileceklerdir. 
Öneri:
Kanun değişiklikleriyle, 5393 sayılı Belediye Kanunu, 5302 sayılı 
İl Özel İdaresi Kanunu ve MİBK’de bu kurumların gerektiğinde irtibat 
ofisi/temsilcilik şeklinde yurtdışı teşkilatı kurabilecekleri belirtilmeli-
dir. Gerektiğinde Dışişleri Bakanlığı’nın görüşünün alınması ve İçişleri 
Bakanlığı’nın izin alınması gibi hususlar göz önünde bulundurulabilir. 
Şu var ki, bu tarz irtibat bürolarının mahallî idare birlikleri üzerinden 
müşterek bir şekilde açılması, il özel idarelerine ve belediyelere düşen 
maliyetleri azaltacağı gibi aralarında koordinasyonu da teşvik edecek-
tir. Ayrıca, yerel yöneticilerin yurtdışı geçici görevlendirme yoluyla bu 
temsilciliklere atanabilmeleri için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. 
4.2.2.2. idarî Düzenlemeler
Bu  kısımda  ele  alınan  öneriler,  kurumsal  bazı  değişiklikleri  kapsa-
maktadır. Bunlar yine Marmara Belediyeler Birliği’nin çeşitli belgelerinde 
geçmişte yer almış, yayın organlarına ve resmî yazılarında teklif edilmiş-
tir  (MBB  İstanbul  Valiliği’ne  Yazısı  2010;  Daoudov.  2010a;  Daoudov, 
2010c; MBB 2011-2015 Stratejik Planı; MBB 2010 Çalışma Programı). 
69  Ayrıca  Türkiye  Belediyeler  Birliği,  21.05.2008  tarihinde  Birlik  Meclisinde  “Avrupa  Birliği 
ve  Avrupa  Konseyi’nde  Türkiye  yararına  kamuoyu  oluşturmaya  yardımcı  olmak  üzere  lobi 
faaliyetlerinde  bulunmak  amacıyla  Brüksel’de  ve  Strasbourg’da  “Türkiye  Belediyeler  Birliği 
Temsilciliği”  açılmasına”  karar  vermiş,  ancak  söz  konusu  karar  mevzuat  engelinden  dolayı 
uygulamaya konulamamıştır (http://www.tbb.gov.tr/ , 22.11.2011). 

---