YüZÜNCÜ yil üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ

 
77
Urartu söz diziminde transtif ve intransitif verbler, dilin ergatif yapısından dolayı 
büyük rol oynamaktadırlar. Eğer predikat (yüklem) transitif ise, predikatın subjekti 
ergatif; objekti ise nominatif (-ni kasusunda) olur. Predikat intransitif olduğu zaman ise, 
subjekt nominatif veya gövde kasusunda olur. Genellikle transitif yüklemlerde subjekt 
verbden önce gelir; objekt ise her ikisi arasında bulunur:             
I
Minuaše         ini pili      aguni: Minua bu kanalı yaptırdı. 
(
subjekt-erg.)
     (
objekt)       (yüklem) 
İntransitif yüklemlerde ise buna karşı olarak, predikat subjektin önünde yer almaktadır. 
   uštabi     
I
Minuani     
I
İšpuinehi :  İşpuini oğlu Minua sefere çıktı. 
 (
yüklem)  (subjekt.nom.) 
Örneklerden görüldüğü gibi sözcüklerin sıralanışı, transitif ve intransitif verblere 
göre uyum içinde; ama bu kural Urartuca’da her zaman aynı değildir. Bazen metinlerde 
istisnalar çokça karşımıza çıkabilmektedir. Transitif durumun farklılığına örnek vermek 
gerekirse:  
URU
Luhiunini  ...  aruni    
d
Haldiše    
I
Minua: Haldi Minuaya Luhiuni kentini verdi. 
       
(objekt) 
   (yüklem)    (subjekt)      (datif.obj) 
  turinini           
d
Haldiše    
d
IM-še    
d
UTU-še    DINGIR
MEŠ
-še        mani:  
  (yüklem)                                (subjekt – ergatif) 
 
 
              (objekt) 
Tanrı Haldi, Fırtına Tanrısı Teişeba, Güneş Tanrısı Şivini ve diğer tüm tanrılar onu yok 
etsin.  
Yukarıdaki iki örnekte sözcüklerin farklı  sıralanışını rahatça gözlemleyebiliriz. 
Fakat ikinci cümle anlaşıldığı gibi bir lanetleme formu içermektedir. Bu şekildeki 
cümlelerde vurguyu ön plana getirmek esas alındığı için yüklem başa gelmiş olabilir. 
Türkçe’de de bu tür lanetleme (beddua) cümleleri, özellikle konuşma dilinde 

---

 
78
uygulandığı zaman cümle içerisindeki öğeler vurgu amaçlı olarak yer 
değiştirebilmektedir. Örn: 
 O ve onun gibi düşünenler   kahrolsun; yerine > kahrolsun   O ve onun gibi düşünenler  
 
        (subjekt) 
 
 (yüklem)                        (yüklem)                (subjekt) 
İntransitif uyumsuzluğuna örnek: 
d
Haldini    uštabi : Haldi sefere çıktı 
 (subjekt)     (yüklem) 
İntranstifte yüklemin önde olması gerekirken bu cümlede subjektten sonra gelmektedir. 
Sıfat tamlamalarında genellikle tamlanan kelime tamlayandan sonra gelmektedir: 
I
Minuai       pili : Minua kanalı;         
I
Haldinini     šištili : Haldi kapısı  
(tamlayan)  (tamlanan) 
 
 
   (tamlayan)    (tamlanan) 
   inili        ebanili : Bu Ülkeler 
 
ini       DUB-te
 : 
Bu yazıt 
(tamlayan) (tamlanan) 
 
 
        (tamlayan)  (tamlanan) 
Bazen de sıfat tamlamalarında tamlananın tamlayandan önce geldiğini görmekteyiz: 
   URU     LUGÁL-nusi : Kralların Kenti;    É.GAL     baduse : Büyük Kale 
(tamlanan)      (tamlayan)   
 
            (tamlanan)   (tamlayan) 
 LUGÁL     tarae : Kudretli Kral;       LUGÁL    al(a) suine : Büyük Kral 
(tamlanan)   (tamlayan)   
 
 (tamlanan)     (tamlayan) 
LUGÁL   
KUR
šuraue: Kainatın Kralı;     
LÚ
ueli       šusine : Bir toplantı(yla) 
(tamlanan)      (tamlayan)   
 
    (tamlanan)  (tamlayan) 
 

---

 
79
KÚR
Babania    kurune : Büyük (yüksek) dağlarda;  DUB-te      ini - (É  ini) : Bu yazıt  
     (
tamlanan)  (tamlayan)
  
 
 
         
(tamlanan)  (tamlayan) 
 
Tamlamalarda kasus ve numerus bakımından tamlayan ve tamlanan arasında 
kongruenz (uyum) vardır. Singular örnekler: 
 
d
Haldine  DUB-te : Haldi Yazıtı (gövde kasusunda); 
I
Minuaše   
I
Išpuinihiniše : İşpuini oğlu Minua (ergatif kasusunda); 
I
Minuaine    
MÍ
silae :  Minua’nın kızı (genetif kasusunda); 
I
Išpuine   
I
 
d
Sardurehine : Sarduri oğlu İşpuini (datif kasusunda); 
d
Haldinini   ušmašini : Haldi’nin büyüklüğü ile (instrumental kasusunda) 
Plural haldeki kongruenz örnekler: 
d
Haldinili šeštili : Haldi kapıları (gövde kasusunda); 
I
 
d
Sardurinili kurili : Sarduri’nin ayakları (genetif kasusunda); 
 
d
Haldinaue KÁ : Haldi kapılarına (datif kasusunda); 
d
Haldinani KÁ : Haldi kapılarından (instrumental kasusunda); 
KUR.KUR
MEŠ
 : Düşman ülkelerine (drektif kasusunda); 
DINGIR
MEŠ
-ašte 
KUR
Biainašte : Bia Ülkeleri’nin Tanrılarına (direktif kasusunda); 
d
Haldina KÁ : Haldi kapılarında (lokatif kasusunda) 
Yukarıdaki kurallara karşın tamlayanla tamlananın farklı kasuslarda olduğu 
yerler de saptanmıştır. Bu kasususlardan sadece biri gerekli anlamı içermektedir: 
šusine (datif) uštiptini (instrumental) : Bir askeri seferde (datif kasusunda); 
KUR
Babania (lokatif sing.) kurune (datif sing.) : Yüksek dağda (lokatif kasusunda) 

---

 
80
Bazı durumlarda tamlayan ile tamlanan numerus (tekilliik - çoğulluk) bakımından 
farklıdır. 
d
Haldinaue (genetif plur.) KÁ-i-e-i (genetif sing.) : Haldi kapılarının. 
Urartuca’da aidiyet, ya genetif eki, ya da aidiyet eki olan -ini ile yapılmaktadır. 
Tamlamalarda, tamlayan ve tamlananın kasusu ile ilgili olarak bunlardan hangisinin 
kullanılacağı saptanmaktadır. Buna göre, eğer tamlanan singular gövde kasusunda ve 
tekil ise tamlayanın  aidiyeti genetif eki ile belirtilmektedir: 
   d
Haldi-i      patari (gövde kas.sing.) : Haldi’nin Kenti; 
  (tamlayan)  (tamlanan)  
 I
Minua-i       pili (gövde kas. sing.) : Minua’nın Kanalı 
 (tamlayan) (tamlanan) 
Tamlanan gövde kasusunda ve çoğul ise tamlayanın aidiyeti o zaman aidiyet eki 
olan -ini ile belirtilmektedir: 
d
Haldi-(i)ni-li   šeištili (gövde kas. plur.): Haldi’nin Kapıları; 
     (tamlayan)     (tamlanan) 
 
I
Minua-ini-ei   silaie (gövde kas. sing.) : Minua’nın Kızı : Kurala göre tamlayan ve  
     (tamlayan)    (tamlanan) 
tamlananda aynı eklerin görülmesi (kongruenz uyumu) lazımdır. -ini ekinin sadece 
tamlayanda kullanılmış olması diftongların bu örnekte yer değişmesine sebep olmuş 
olabilir.  
Urartuca’da asyndetik bağlantılı (bağlaçsız olarak) cümleler görülmektedir. Yani 
olaylar metinde sıralanırken ve, sonra, daha sonra gibi olaylar arasında söz bağlantısı 
kuran sözcükler yoktur ve sıralanan eylemler için tek subjekt (özne) ve objekt (nesne) 
verilebilmektedir : 

---