YüZÜNCÜ yil üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 10. EKLER 10.1. URARTUCA - TÜRKÇE SÖZLÜK (Melikişvili-1971, s.79-89) (A)
- 10.3. HARİTA RESİM VE TABLOLARIN AÇIKLAMASI 1-HARİTALAR
- 2- RESİMLER
- 10.3. HARİTA RESİM VE TABLOLARIN AÇIKLAMASI 118 1-HARİTALAR
101 10. EKLER 10.1. URARTUCA - TÜRKÇE SÖZLÜK (Melikişvili-1971, s.79-89) (A) aba- : arzu etmek,istemek (?) abilidu- : bağlamak,katmak (işgal etmek) ada [ ]: tekrar agu - : koymak,devam ettirmek (kanaliçin) agununi : müstahkem aia- (aie) : bulunmak, kalmak (?) aie : dinlenme, konaklama (?) (aia) a(i)ni(ei) : herhangi birisi a(i)še(i) : herhangi biri; daima aišti- : sıçramak,atlamak akuki- : herhangi (bir), (işaret zamiri) alad/tu- : üzüntü duyma (?) al(a)suini/e : büyük, kocaman alau-e- : bey, efendi ale/i : (o) konuşuyor KUR algani : dağ (?) ali : böyle bir, ne (ilişki zamiri) aliki (alike,alipi) : diye bir,birkaç alsu(i)še : ulu,yüce,heybetli aluki/e : ilişki zamiri ile ilgili alusi/e : hükümdar,b aluše : hangi (relatif –ergatif) amaštu : yakmak a(n)dani : bölge, arazi ani : bir ölçek aniarduni : bağımsız, serbest (?) aptini : taraf aqarqi : (sıvılar için ölçü) ar(a)ni : rahmet, inayet, iltifat ardaie (ardu) : sunma (?) ardu- : vermek (aru’dan türemekte) ardiše : güç, iktidar, emir ari : tahıl ambarı armuzi : aile (?) 102 arniuse : hareket, (iş), eser, yiğitlik arnuia : yardıma gelmek arše : çocuk (erkek) aršu- : emiraltına almak, zaptetmek arsibi : kartal aru- : vermek, hediye, sunma aruše : rahmet, merhamet, iltifat asuni : şenlik, bayram (?) aše : ne zaman aše : kalkan LÚ aše : adam ašgu : zahmet etmek, bertaraf etmek ašhu- : doldurmak (?), yapmak istemek (?) ašta- : gitmek,yönelmek ašt/du- : şeklini değiştirmek (?) ašu- : terketmek, reddetmek (?) athu- : inşa etmek atibi : 10.000 atqana : “kurban” atganadu- : “önüne almak, işlemek” atu- : yenmek, tahrip etmek LÚ aueraši : general, komutan (?) auiei : herhangi bir yer, herhangi bir yerde (B-D) baba : “dağ” badgulu- : kuşatmak, hapsetmek (?) badusi/e : yüce, büyük, azametli bauše : söz, kelime, emir, şey bi/edi/e (bidia) : dönen, dönmek, yan, kıyı, sahil(?) bidu- : çevirmek bi/edini : yönlerden, taraflardan bidu : iade etmek, geri vermek biduiaše : dönen LÚ bura : köle, hizmetçi burgana : kale, takviye, ordu (?) (ĺD) dainala/itini : bir ırmak çeşidi didguši : sürü [ -]di/erasia- : korkmak 103 du- : yapmak, yaptırmak durba- : ayaklanma, isyan durbaie : isyancı, (isyan) asi (E-G) e’a (eia,eai) : “ve, de, da, ama, hem, hem de, öyle” KUR ebani : “ülke” edia : orda edini/e : oradan,”den, dan” ini edini, ikukahini edini : den dolayı, dolayısıyla, bunun üzerine, daha sonra eguruhu : serbest, özgür eirsidu-(ersidu) : yerleştirmek, eklemek erida- : görülmek (?) LÚ -ere/ili : kral esi : yer, alan euri : bey, hükümdar garini : kale (?) gazuli : güzel, çıkarmak, iyi gie(ge) : şarap deposu giei : bir şey, herhangi bir şey LÚ -gunuše : savaşçı, asker, savaş LÚ -gunušini : askerler (H-İ) haiu- : götürmek, fethetmek, hücum, hau-: zaptetmek haluli/e : merasim, tören (?) harari : güngörmek, saadet (?) hare : yol, (sefer) harharšu- : tahrip etmek, yağmalamak hašia- : kulak asmak (sözlere) hašu- : duymak, dinlemek hini : oğul hu/haiu- : çalmak, götürmek, ilerisürmek(?) hubi : vadi LÚ huradi : savaşçı, ordu hurišhi : sulama, sulamak (?) hušu- : atmak, dışarı atmak hutia- : yalvarmak, dua etmek (?) 104 iarani : kült evi ibirani : bütünüyle, tamamıyla ieše : ben (ergatif) ikukahini : şu, aynı ikukani/e : aynısı, kendisi, şu ina : içinde, burada inahini : bu, aynı, böyle inani : buradan, böyle, bu taraftan ini : bu inukahini : şu, aynı inuki : aynı, böyle inusi(ni) : böyle, şöyle, bu, aynı iphari, iphu- : kırmak, yıkmak iptu- : gizlemek, saklamak (?) irbu- : alıp götürmek (LÚ) irdi : vali iridu- : yer değiştirmek isi : sulama kanalı (?) išani: taraftan, oradan išpuiše : şans (?) išpuiu- : sevindirmek, iyilik (?) išti- : kaçmak, zorlamak, yola koyulmak ištine : için ištini : orada ištinini : oradan iu : vakitte (zamansal) izidu : emretmek (?) iziduše : emir, yasa (K-L) -ka(i)(ni) : önce, önde, öndeki ka(i)uki/e : benim önümde kani : önce kapi : ölçü birimi karu- : yenmek ki/edanu- :yollamak kiri : kadeh, kase kubuše : miğfer (Akadca) kui/e : bununla, oysaki, hatta (partikel) kuiu- : dikmek, inşa etmek (?) 105 kulme : güngörme, zenginlik (?) kulu- : terketmek, ayrılmak, bırakmak kuluarši- : kaçmak, koşmak kuri : ayak kuruni/e : iktidar, zirve, güçlü kušu- : kurmak, inşa etmek kutia- : öne almak, ileri çekmek, varmak (?) kutu- : öne almak, ileri çekmek (?) lakudu- : zarar vermek KUR Lulu(inili) : düşman ülke KUR Luluiniše: düşmanca ülke (?) Mĺ Lutu : bayan, bayanlar (M-N) makuri : cömert, iyilik isteyen (?) makulu- : (ok) öldürmek mana : ağırlık ölçüsü birimi mina= 505 gr. mani : o, onu (kişi zamiri) mankali : (plur. belki bir yapı türü(?)) manu : var olmak marini : istihkam, tahkimat (?) masi/e : olmak, (3. sng. aidiyet zamiri) mei : (yasaklayıcı partikel) olmasın v.b. mepu- : gömmek, gömüp saklamak meše : haraç (vergi) (ĺD) muna : ırmak (?) É muri/e : ambar, silo (Salvini, 1998, 126) musi : gerçek, hakiki naha- : binmek, tırmanmak, çıkmak nahu- : götürmek napahia- : hüküm altına alınmış narani : halk naru (= narani ?) : halk nikidu- : sulama, sulamak nipsidu- : kesmek, boğazlamak, katliyam nir(i)bi/e : büyük baş hayvan, sürü nua- : meydana gelmek (?) nuldu- : yönetmek, hüküm sürmek nuna- : gelmek 106 (P-Q) (GUD) pahi/ani/e : boğa, büyükbaş hayvan pari/e : (prepozisyon) “-e kadar” paru- : iletmek, almak, kovmak patari/e : şehir pili/e : kanal pi/e : altına, altında pi/eni/e : altına ... içinden pisuše : sevinç, neşe pisušini : memnun, sevinçli pitu- : parçalamak, tahrip etmek NA4 pulusi/e : stel (yazıt) qabqaru- : fethetmek, bir yeri almak qabqašu- : ele geçirmek (NA4) qarbi/e : kaya (?) qarmehi : bayram, tören (?) qarqarani : zırh qi(u)ra : yer, yeryüzü, dünya quldini/e : boş, ıssız, tenha (?) (S-Š) salzi : dik, sarp LÚ sie (se?) : “rahip” Mĺ sila : kız evlat silua- : taraf olmak (?) silunini : taraftan (?) suidu : atmak, geri atmak (dışarı) sulušti- :yeryüzünde eğilmek susi/e : (tapınak yapısı =bina, yapı) sut/duqu :zorla almak, uzaklaştırmak, binmek -si/e : (postpozisyon) içinde sirabae : oturulamaz, kalınamaz sue : deniz suinišini : deniz tarafından šali : yıl šani : kap šatu- : almak, kapmak (?) 107 šaue/i : kral naibi, vekili šehi/eri/e : yaşamak, hayatta olmak še(i)r(i)du- : ayırmak, gizlemek šeištili (šištili) : büyük kapı šepuiaru- :bozmak, mahfetmek šeri (še(i)r(i)di): ayrı, farklı, kendi için šia- : götürmek, binmek šidiš(i)tu- : inşa etmek, kurmak šidu- : inşa, dikmek šiedue (šedue) : dışarıya akmak (?) šištini : üç kere, üç defada šišuhani : yeniden, tekrar šiu- : götürmek, ileri sürmek šu- : döşemek, düzenlemek,yapmak šuhi/e : donatma, düzen (?) šuia- : düşmanca šuini : herşey, tam, bütün (?) šuki : gibi, nasıl, iken, olarak (?) šukuri :seslenmek (?) šuli/e :ham, sürülmemiş,işlenmemiş (GĺŠ) šur(g)i/e(ni) : silah (?) (KUR) šuri/e : evren, dünya, devlet šurišhi : at tavlası šusini :bir UDU šuše : küçük boynuzlu hayvan (T) tamhu- :yenmek, uzaklaştırmak tanu- : yapmak, dayamak tara(g)e/i : güçlü, kuvvetli, güç taraiuhi = tara(g)e/i : güçlü, kuvvetli tar(a)mana/i,eli : çeşme, kaynak (Salvini, 1999, 274) ; tarani : iki defada (?) targini = tar(a)ge/i : güçlü, kuvvetli LÚ taršua(ni/e) : insan, adam taše : hediye tašmu ( LÚ tašmuše) : esir etmek(?) LÚ tašmuše (tašmu) : esir, tutuklu (?) LÚ ta-(ú)-tú-hi : kısa yazıt 108 LÚ taršuatuhi :kahraman, cesur tequ- : yeniden atmak tera(g)i/e : uygun koymak terdu- : koymak, dikmek teru- : koymak, yerleştirmek, tahkim etmek tiau- : söylemek, konuşmak tini : isim (ad) tua(g)i/e : temiz, pak (?) turu- : kırmak, tahrip etmek, yok etmek ti/erusi : sıvı ölçüsü tubardu- : vermek, sunmak (U-Z) ubaraduia : arzu, istek, emir (?) ubardudu- : emretmek (?) uediadu- : hadım etmek, kesmek LÚ ya da Mĺ uediani : bayan, kadın LÚ ueli : toplantı, bölüm (?) uelidu- : toplamak LÚ uelisine : halk, (ordu), topluluk(?) ui/ue : olumsuzluk (negasyon) -uki : benim ula-... ulu-... : gitmek, yürümek GIŠ uldi/e : “şarap dağı” ulguše : hayat, yaşam ulhu- : emretmek (?) uli/e : başka ANŠE ultu : deve ulu- : getirmek (ula) uluštia- : önce gitmek, önde gitmek urišhi : mal É urišhusi/e : hazine (Salvini, 1998, 126) urpu- : feda etmek, kurban (?) urpue : fedakarlık, fedakar (?) ušgi : güç, iktidar (?) ušhanu- : ödünç vermek, hediye etmek ušmaše : güç, kudret ušta- : gitmek, yola koyulmak 109 uštipte : sefer uštu- : arzetmek, sunmak zadu- : yapmak, oluşturmak zaduše : işlemek, kutlamak zainua : yüksek, yukarı (GIŠ) zarie : meyve bahçesi zaše : güç, iktidar zašgu- : yok etmek, öldürmek zašili : muazzam, kuvvetli, güçlü zašu- : kuvvetlendirmek zieldi/e : gücünü arttırmak zieldu- : sıkmak, basmak, sıkıştırmak zil(i)bi/e : tohum, zürriyet, nesil 110 111 112 113 10.3. HARİTA RESİM VE TABLOLARIN AÇIKLAMASI 1-HARİTALAR Harita 1 : Urartu Krallığı’nın coğrafi yayılımı, yerleşim birimleri ve Çivi Yazılı Belgeler’in yoğun olarak bulunduğu Bölgeler (Diakonoff-1981) Harita 2 : M.Ö. I. Binyılda Çivi Yazısı ve diğer Yazı Türlerini Kullanım Haritası (Dinçol-2004) 2- RESİMLER resim 1 : Urartu’nun bilinen ilk yazıtı Sardursburg/Madırburç (Salvini-1986) resim 2 a,b,c : Van Kalesi -Tuşpa (Texier-1839) resim 3 : Kelişin Steli (Salvini-1986) resim 4 : Kevenli Yazıtı (Dinçol-Kavaklı 1978) resim 5 : Van Müzesi’nde bulunan değişik formlardaki Urartu Yazıtları (Sevin 2003-b) resim 6 : Palu Kaya Yazıtı (Köroğlu-Dinçol 1989) resim 7 : Kef Kalesi’nden dekorasyonlu ve çivi yazılı taş blok (Salvini-1998) resim 8 a,b,c : Tapınak inşaasını anlatan sütun kaideleri (Harutyunyan-2001) resim 9 : Üzerinde Haldi’ye adanmış mızrak (şuri) yazan bronz eser (Salvini 2001) resim 10 : Üzerinde Tanrı Haldi’ye adandığı yazan ok uçları (Harutyunyan-2001) resim 11 :Üzerinde Argişti’nin hazinesine ait yazan çıngıraklar (Harutyunyan-2001) resim 12 :Üzerinde Argişti oğlu Rusa’nn hazinesine ait yazan kapı halkası (Harutyunyan-2001) 114 resim 13 : Üzerinde 5 aqarqi 3 terusi yazan pitos (Salvini-2001) resim 14-15 : Çivi yazılı mutfak eşyaları (Harutyunyan-2001) resim 16 : Çivi yazılı taş boncuk (Dinçol-Kavaklı- 1980) resim 17-18 : Çivi yazılı metal süs eşyaları (r: 17: Harutyunyan-2001 ; r: 18 : Dinçol- 1995) resim 19 : Üzerinde Argişti oğlu Rusa’nın mührü yazan mühür baskısı (Abay-2001) resim 20 : Üzerinde X evi’nin mührü yazan mühür baskısı (Abay-2001) resim 21 : Üzerinde çivi yazısı ve adak sahnesi içeren mühür baskılı kil bulla (Abay- 2001) resim 22 a-d : Çivi yazılı kil bullalar (Salvini-2001) resim 23 : Hazinepiri Kapısı : Kayaya oyulmuş dikdörtgen biçimli bir niş içindedir (Belli-Dinçol-1980) resim 24 : Kanal Yazıtı : Edremit ilçe merkezindeki bir bahçede iri bir taş bloğa işlenmiştir (Harutyunyan-2001) resim 25 : Karahan bazalt steli : Van Müzesindedir (Dinçol-Kavaklı-1978) resim 26 : Kil Tablet : Yukarı Anzaf Kalesi’nden (Belli-Salvini-2003) resim 27 : Ayanis Kalesi : II. Rusa Kapı Yazıtı (Salvini-2001) 115 3-TABLOLAR Tablo 1 : Eski Yakındoğu’da konuşulan temel diller ve diğer dillerle olan coğrafik ve genetik ilişkileri : S : 18 Tablo 2-a : Hurri ve Urartu Dilleri’ndeki ek benzerlikleri S : 20 Tablo 2-b : Hurri ve Urartu Dilleri’ndeki zamirlerin benzerlikleri S : 21 Tablo 2-c : Urartu ve Hurri Dilleri arasındaki kelime benzerlikleri S : 22 Tablo 3 : Kuzey Kafkas Dil Ailesi S : 23 Tablo 4 : Urartu Dili’ndeki konsonant ve sonantlar ile diğer ses değerleri S : 44 Tablo 5 a, b : Şahıs ve hal ekleri almış sık kullanılan bazı Urartuca kelimeler S : 58 Tablo 6 : Transitif fiillere ait çekim ekleri S : 66 Tablo 7 : Fiil çekim ekleri almış intranstif fiiller S : 70 Tablo 8 : İmperatifin negasyon (olumsuzluk) formları S : 73 116 117 10.3. HARİTA RESİM VE TABLOLARIN AÇIKLAMASI 118 1-HARİTALAR Harita 1 : Urartu Krallığı’nın coğrafi yayılımı, yerleşim birimleri ve Çivi Yazılı Belgeler’in yoğun olarak bulunduğu Bölgeler (Diakonoff-1981) Harita 2 : M.Ö. I. Binyılda Çivi Yazısı ve diğer Yazı Türlerini Kullanım Haritası (Dinçol-2004) 2- RESİMLER resim 1 : Urartu’nun bilinen ilk yazıtı Sardursburg/Madırburç (Salvini-1986) resim 2 a,b,c : Van Kalesi -Tuşpa (Texier-1839) resim 3 : Kelişin Steli (Salvini-1986) resim 4 : Kevenli Yazıtı (Dinçol-Kavaklı 1978) resim 5 : Van Müzesi’nde bulunan değişik formlardaki Urartu Yazıtları (Sevin 2003-b) resim 6 : Palu Kaya Yazıtı (Köroğlu-Dinçol 1989) resim 7 : Kef Kalesi’nden dekorasyonlu ve çivi yazılı taş blok (Salvini-1998) resim 8 a,b,c : Tapınak inşaasını anlatan sütun kaideleri (Harutyunyan-2001) resim 9 : Üzerinde Haldi’ye adanmış mızrak (şuri) yazan bronz eser (Salvini 2001) resim 10 : Üzerinde Tanrı Haldi’ye adandığı yazan ok uçları (Harutyunyan-2001) resim 11 :Üzerinde Argişti’nin hazinesine ait yazan çıngıraklar (Harutyunyan-2001) resim 12 :Üzerinde Argişti oğlu Rusa’nn hazinesine ait yazan kapı halkası (Harutyunyan-2001) resim 13 : Üzerinde 5 aqarqi 3 terusi yazan pitos (Salvini-2001) 119 resim 14-15 : Çivi yazılı mutfak eşyaları (Harutyunyan-2001) resim 16 : Çivi yazılı taş boncuk (Dinçol-Kavaklı- 1980) resim 17-18 : Çivi yazılı metal süs eşyaları (r: 17: Harutyunyan-2001 ; r: 18 : Dinçol- 1995) resim 19 : Üzerinde Argişti oğlu Rusa’nın mührü yazan mühür baskısı (Abay-2001) resim 20 : Üzerinde X evi’nin mührü yazan mühür baskısı (Abay-2001) resim 21 : Üzerinde çivi yazısı ve adak sahnesi içeren mühür baskılı kil bulla (Abay- 2001) resim 22 a-d : Çivi yazılı kil bullalar (Salvini-2001) resim 23 : Hazinepiri Kapısı : Kayaya oyulmuş dikdörtgen biçimli bir niş içindedir (Belli-Dinçol-1980) resim 24 : Kanal Yazıtı : Edremit ilçe merkezindeki bir bahçede iri bir taş bloğa işlenmiştir (Harutyunyan-2001) resim 25 : Karahan bazalt steli : Van Müzesindedir (Dinçol-Kavaklı-1978) resim 26 : Kil Tablet : Yukarı Anzaf Kalesi’nden (Belli-Salvini-2003) resim 27 : Ayanis Kalesi : II. Rusa Kapı Yazıtı (Salvini-2001) 3-TABLOLAR Tablo 1 : Eski Yakındoğu’da konuşulan temel diller ve diğer dillerle olan coğrafik ve genetik ilişkileri : S : 18 Tablo 2-a : Hurri ve Urartu Dilleri’ndeki ek benzerlikleri S : 20 Tablo 2-b : Hurri ve Urartu Dilleri’ndeki zamirlerin benzerlikleri S : 21 Tablo 2-c : Urartu ve Hurri Dilleri arasındaki kelime benzerlikleri S : 22 120 Tablo 3 : Kuzey Kafkas Dil Ailesi S : 23 Tablo 4 : Urartu Dili’ndeki konsonant ve sonantlar ile diğer ses değerleri S : 44 Tablo 5 a, b : Şahıs ve hal ekleri almış sık kullanılan bazı Urartuca kelimeler S : 58 Tablo 6 : Transitif fiillere ait çekim ekleri S : 66 Tablo 7 : Fiil çekim ekleri almış intranstif fiiller S : 70 Tablo 8 : İmperatifin negasyon (olumsuzluk) formları S : 73 121 Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|