YüZÜNCÜ yil üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tablo 2-a
- –edini, Hurri Dili’nde prepozisyon (önek) olarak -edi
- Tablo 2-c
- KUZEY KAFKAS DİL AİLESİ
20 1-Her iki dil de ergatif yapıya sahiptir. Ergatiflik bir kasus; yani ismin hallerinden biridir. Türkçe’de karşılığı olmayan bu hal Hurri ve Urartu Dilleri ile bazı Kafkas Dilleri’nde transitif (geçişli) fiillerle yapılan cümlelerin subject yani; öznelerinin içinde bulunduğu haldir. İntransitif (geçişsiz) subjecti ise gövde hali (veya -ni eki halinde) bulunur. Geçişli ve geçişsiz fiillerin öznelerinde yapılan bu ayrımdan başka, bu dillerde akkuzatif (-i hali) ve aktivum-passivum diathesisleri (etken ve edilgen çatılar) de mevcut değildir. Sadece imperatif (emir kipi) içinde passive anlamlı yapım ekleri bulunmuştur. Her iki dil sadece ergatif yapı bakımından değil, bu yapıda kullanılan ekler bakımından da büyük bir uygunluk göstermektedir: Tablo 2-a : Hurri ve Urartu Dilleri’ndeki ek benzerlikleri Urartuca Hurrice Cümle transitif durumda yani ergatif halde iken, subject’ (özne) in singular eki: –še, plural eki ise: -aše’dir. Aynı durumdaki object (nesne); ya yalın (gövde) halde ya da –ni eki halinde bulunur. Cümle transtif durumda yani ergatif halde iken, subject’in singular eki: –š, plural eki ise: -šuš’tur. Aynı durumdaki object (nesne); ya yalın (gövde) halde ya da –n eki halinde bulunur. İsim çekiminde kullanılan diğer eklerde de her iki dil benzerlik göstermektedir : Urartuca Hurrice Genetif plur. eki: -ue - we Datif eki: -a -wa Direktif sing. eki –i/edi Plur. eki –a/šte sing: -da plur: šta Lokatif sing eki –a, plur: -a sing: –da, plur: -za 21 2- Her iki dilde de abstrakt (soyut ) isim yapmada kullanılan ek –še’ dir. Aidiyet bildiren suffix ( ek ) ise her iki dilde de –hi’ dir. 3- Pronomenler ( zamirler ) arasında da benzerlik bulunmaktadır: Tablo 2-b : Hurri ve Urartu Dilleri’ndeki zamirlerin benzerlikleri Urartuca Hurrice ieše : ben išaš mani : o, onu -ma / -me uli: başkası uli aini( ei ) : herhangibiri, bir başkası awenne / a 4-Her iki dildeki bazı konjunktionlar (bağlaçlar) eşittir: Urartuca aše: ne zaman, ne vakitte; Hurrice’de aweš ile karşılanmaktadır. 5-Urartu dilindeki negasyon (olumsuz) partikeli –ui’nin Hurrice’deki uya ile benzerliği açıkça belli olmaktadır. 6-Urartuca ve Hurrice’nin gramer elemanlarından birçoğunun yine aynı kökten geldiği anlaşılmaktadır: Urartu Dili’nde postpozisyon (sonek) olarak kullanılan –edini, Hurri Dili’nde prepozisyon (önek) olarak -edi şeklinde geçmektedir. Urartu Dili’ndeki futur (gelecek zaman) yapmaya yarayan –le ekinin Hurri Dili’ndeki karşılığı, Hurrice’de – lewe; Urartu fiil çekimi elemanlarından –ul partikelinin Hurrice karşılığı yine –ul’ dur. Urartu Dili’nde plural yapımında kullanılan –li ekinin Hurrice –lla: “onları” enklitik zamiri ile aynı kökene bağlamak mümkündür. 22 7-Her iki dilde bazı fonetik özellikleri aynen paylaşmaktadır: Örneğin i/e değişmesi ve aidiyet suffixi –hi’nin, -i vokaliyle biten kelimelere takılması halinde, araya –u vokalinin girmesi gibi 8-Kelime haznesi (vokabular) bakımından da, aşağıdaki çizelgede verilen bazı örnek sözcükler, Urartu ve Hurri Dilleri arasındaki yakınlığa işaret etmektedir 4 : Tablo 2-c : Urartu ve Hurri Dilleri arasındaki kelime benzerlikleri Hurrice Urartuca ibri / ewri: kral euri: kral ar: vermek ar(u): vermek hurati: savaşçı huradi: savaşçı pis: memnun olmak, sevinmek pisuše: memnuniyet, sevinç pala: Kanal pili: kanal šauela: sene sali: sene hari: yol hari: yol papa: dağ baba: dağ taršu(u)anni: insan, adam taršuani: insan, adam umini: ülke ebani: ülke šala: kız evlat sila: kız evlat tan: yapmak, etmek tanu: yapmak, etmek tiui: kelime, söz tini: isim, / tiau: konuşmak mann-: olmak, varolmak manu-: olmak, var olmak tan-: yapmak, etmek tanu-: yapmak, etmek Urartu ve Hurri Dilleri arasında bulunan benzerlikler yanında bazı farklılıklar da mevcuttur. Örneğin : Eylem ve isim çekimleri tamamıyla farklıdır. Verbal formların negasyonu ve bağlı cümlelerin yapısı tamamıyla değişiktir. Ayrıca vokabular açıdan sebebi açıklanamayan farklılıklar vardır. Örneğin: Her iki dilde de “şehir” anlamını veren sözcükler Urartuca: patari-, Hurrice de ise: arte- ‘dir 5 . 4 Melikişvili 1971, 5-8 5 Dinçol 1994, 7 23 4.1.2. HURRİ URARTU - KAFKAS DİLLERİ İLİŞKİSİ Urartu ve Hurrri Dilleri arasındaki yakın ilişki ortaya çıkarıldıktan sonra bu dilin yaşayan diller ile arasındaki akrabalığı tartışma konusu oldu. Bu konuda Rus Urartulojisi’nin önde gelen isimlerinden Gürcü Diakonoff; 1967-71-78 ve 1979 6 yıllarındaki eserlerinde; Hurri-Urartu Dilleri’nin Kuzey Kafkasya Dil Grubu’nun bir dalı olduğu fikrini belirtmiştir. Daha sonra Starostin ve Nikolaev’in Kuzey ve Kuzeydoğu Kafkasya Dilleri’ni bir bütünlük içerisinde vokabular ve fonolojik sistem açısından incelemelerinin yardımıyla Urartuca kelimelerin %40’ı, Hurrice kelimelerin ise %30’u etimolojik (köken bilgisi) açıdan büyük oranda tercüme edilebilmiştir. Bu araştırmalardan çıkarılan sonuç şuki: Hurri-Urartu (HU) Dilleri, Kuzeydoğu Kafkas Dilleri içerisinde, onların bir dalı olarak uygunluk göstermektedir. Tablo 3 : KUZEY KAFKAS DİL AİLESİ A- DOĞU B-BATI ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ 1-Doğu, (Dargi - Lezgi), 2-Laki, 3-Awaro-Andi / Cezi ; 4-Batı-(Nakh); 5- Hurri-Urartu 1-Adıge ↓ ↓ ↓ ↓ 2Kabardi Lezgi, Dargi, Kinalugi ; Awaro Andi, Cezi ; Bakbi 3-Ubıh ↓ ↓ ↓ Çeçen 4-Abaza Doğu Batı Güney Udi Andi Awari Doğu K. Batı İnguş 5Abhaza Lezgi Rutul Şahdağı Alban Batlik Bezta Cezi 6-Hatti Taba- Cakur Budukh Godober Gunzib Ginuk saran Karata Kwarşi Agul Akwah İnkowar Bagwal Tindi Camalal 6 I. M. Diakonoff, - S.A.Starostin, Huro-Urartian as an Eastearn Caucasian Language, R. Kitzinger, München, 1986, 1,2 Diakonoff , Hurrisch und Urartaisch, München, 1971, 155-171 Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|