Zavər Qafarov, Ataxan Əbilov Beynəlxalq xüsusi hüquq Yenidən işlənmiş ikinci nəşr Bakı ~ Qanun 2007
Yüklə 2,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fəsil 10. Xarici iqtisadi eqdlər
- (lex venditoris)
- (Proper Law of the Contrakt)
- § 3. Xarici iqtisadi əqdin forması
Fəsil 10. Xarici iqtisadi eqdlər çımn, girov müqaviləsində - girov qoyamn, zaminlik müqaviləsində - zaminin, qarantiya müqaviləsində - qarantın. Sadalanan tərəflərin təsis okmduğu, yaşadığı və ya əsasən fəaliyyət göstərdiyi ölkənin hüququna istinad edilməsi təsadüfi xarakter daşımır. Belə ki, həmin tərəflərin müqavilə üzrə icra fəaliyyəti müqavilənin məzmunu üçün həlledici əhəmiyyət kəsb edir. Göründüyü kimi, müqavilənin spesifikliyi daha çox hansı tərəflə bağlıdırsa, həmin tərəfin mənsub olduğu dövlətin hüququna üstünlük verilmişdir. Əslində bu zaman kollizion məsələ (lex venditoris) kollizion bağlanmaya üstünlük verilməklə həll edilir. "Satıcının qanunu" kimi təqdim edilən bu kollizion bağlanmaya görə öhdəliyə müqavilənin məzmununun əsasında duran tərəfin mənsub olduğu dövlətin hüququ tətbiq edilir. Bundan əlavə. Qanun bir sıra müqavilələrin spesifikliyini nəzərə alaraq onlar üçün tətbiq olunmalı hüquq barədə aynca qayda müəyyən etmişdir. Müqavilə tərəfləri arasında, müqavilə ilə bağlı tətbiq olunmalı hüquq barədə razılaşma olmadıqda: 1) daşınmaz əmlak barədə müqaviləyə - əmlakın olduğu ölkənin hüququ; 2) birgə fəaliyyət barədə və tikinti podrat müqavilələrinə - belə fəaliyyətin həyata keçirildiyi və müqavilə ilə nəzərdə tutulan nəticələrin yarandığı ölkənin hüququ; 3) auksionda, müsabiqədə və ya birjada bağlanan müqavilələrə - auksionun, müsabiqənin keçirildiyi və birjanın yerləşdiyi Ölkənin hüququ tətbiq edilir. Qanun sadalanan kollizion bağlanmalarla yanaşı, bütövlükdə beynəlxalq xüsusi hüquq üçün nisbətən yeni olan daha bir kollizion bağlanmaya - müqavilənin daha sıx bağlı olduğu (Proper Law of the Contrakt) hüquqa da istinad edir. Qanunun 25-ci maddəsində adı çəkilməyən müqavilələrə, tərəflər arasında tətbiq edilməli hüquq barədə razılaşma olmadığı halda, belə müqavilənin daha sıx bağlı olduğu ölkənin hüququ tətbiq edilir. Lakin Qanun "daha sıx bağlılığın" nədən ibarət olduğuna aydınlıq gətirmir. Bəzi xarici dövlətlərin beynəlxalq xüsusi hüquq haqqında qanunlarında və beynəlxalq müqavilələrdə nəzərdə tutulan bu kollizion bağlanmanın meyarları da göstərilir. Məsələn, İsveçrə beynəlxalq xüsusi hüquq haq 178 § 3. Xarici iqtisadi əqdin forması qında qanununa görə "daha sıx əlaqə" kimi xidmət göstərən tərəfin adı yaşayış yerİ başa düşülməlidir. Almaniya Mülki Qanunlar Külliyyatına Giriş Qanunu, 1986-cı il “Əmtəələrin beynəlxalq alqı-sat- qı müqaviləsinə tətbiq edilən hüquq haqqında” Haaqa Konvensiyası, 1980-cı il “Müqavilə öhdəliklərinə tətbiq edilən hüquq haqqında” Roma Konvensiyası da məsələyə analoji mövqedən yanaşır. Beləliklə, “Beynəlxalq xüsusi hüquq haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununda bu məsələ ilə bağlı müasir beynəlxalq xüsusi hüququn inkişaf tendensiyası və bu sahədə mövcud olan yenİ beynəlxalq müqavilələrin normaları nəzərə alınmışdır. § 3. Xarici iqtisadi əqdin forması Xarici iqtisadi əqdin forması ilə bağlı kollizion məsələlər xüsusi kollizion norma ilə tənzimlənir. “Beynəlxalq xüsusi hüquq haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 17-ci maddəsinə görə əqdlərin forması onlann bağlandığı yerin hüququna tabedir. Lakin Azerbaycan Respublikası hüququnun tələblərinə riayət olunduğu halda xaricdə bağlanan əqd xarici hüququn tələb etdiyi formanın pozulmasına görə etibarsız hesab edilə bilməz. Bu zaman əsas kollizion bağlanma kimi "locus regit formam actus" (əqdin forması onun bağlandığı yerin qanunu ilə müəyyən edilir) çıxış edir. Əlavə kollizion bağlanma kimi isə Azərbaycan Respublikasının hüququna istinad edilir. Azərbaycan Respublikasının hüquq sistemində isə xarici iqtisadi əqdin forması ilə əlaqədar xüsusi maddi hüquq norması nəzərdə tutulmuşdur. Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsinin 333-cü maddəsinin 3-cü hissəsinə görə xarici iqtisadi əqdin sadə yazılı formasına riayət edilməməsi əqdİn etibarsızlığına səbəb olur. Mülki Məcəllənin qeyd edilən normasında xarici iqtisadi əqdin formrısı İlə bağlı nəzərdə tutulan qayda Azərbaycan Respublikasının ərazisində bağlanan xarici iqtisadi əqdlərə şamil edilir. Belə əqdlər xaricdə bağlanarkən xarici hüququn tələb etdiyi formaya riayət edilməsə və Azərbaycan Respublikası hüququnun tələbləri 179 Fosil 10. Xarici iqtisadi əqdlər nə uyğun bağlandıqda da Azərbaycan Respublikasının ərazisində etibarlı hesab edilir. Elmi-texniki tərəqqinin inkişafı ilə əlaqədar bəzən əqdin bağlandığı yeri müəyyən etmək çətinləşir. Xüsusən teleqraf, teletayp, elektron rabitə vasitələri ilə bağlanan əqdlər tərəflərin birbaşa iştirakı olmadan, yazışma nəticəsində bağlanılır. Belə hallar üçün “Beynəlxalq xüsusi hüquq haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununda aynca norma nəzərdə tutulub: "Ayrı-ayrı ölkələrdə olan tərəflər arasında bağlanan əqdin fonnası həmin ölkələrdən birinin hüququna uyğundursa, etibarlı sayılır". Bundan əlavə, qanunda iki növ əqdə münasibətdə yuxanda qeyd edilən ümumi qayda ilə yanaşı xüsusi kollizion nonua müəyyən edilib. Onlardan biri predmeti torpağa mülkiyyət hüququ və ya torpaqdan istifadə hüququ olan əqdin forması, digəri isə etibarnamənin forması İlə bağlıdır. Predmeti torpağa mülkiyyət hüququ və ya torpaqdan istifadə hüququ olan əqdin forması həmin torpağın yerləşdiyi ölkənin imperativ hüquq normaları ilə müəyyən edilir, bu şərtlə ki, həmin ölkənin hüququna görə, əqdin bağlandığı yerdən və bu əqdin tabe olduğu hüquqdan asılı olmayaraq bu normalar tətbiq olunmalıdır (Qanunun 17-ci maddəsinin 3-cü hissəsi). Etibarnamənin forması və qüvvədə olması müddəti onun verildiyi ölkənin hüququ ilə müəyyən olunur. Lakin etibarnamənin fonnasına riayət edilməməsi nəticəsində o, etibarsız sayıla bilməz, bu şərtlə ki, onun forması Azərbaycan Respublikası hüququnun tələblərinə uyğun olsun (Qanunun 18-ci maddəsi). Əqdin fonnasımn onun bağlandığı yerin qanununa tabe edilməsini nəzərdə tutan kollizion norma orta əsrlərdən üzübəri tətbiq edilir. Lakin XX əsrdən etibarən bir sıra Avropa dövlətlərində həmin qaydaya münasibət dəyişilməyə başlamışdır. Belə hesab edilir ki, əqdin məzmununa tətbiq edilən hüquq onun forması müəyyən edilərkən də əsas götürülməlidir. Yəni əqdin forması əqdi mahiyyət üzrə tənzimləyən dövlətin hüququna əsasən müəyyən edilmə 180 Yüklə 2,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|