‘zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi



Yüklə 79,22 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə140/160
tarix24.12.2017
ölçüsü79,22 Kb.
#17347
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   160

ming  nusxada  chop  etiia  boshlagan  gazeta  ko‘p  o'tm ay  ommalashib  ketdi. 
Asr  o'rtalarida  100  ming  atrofida  o ‘quvchisiga  ega  bo‘lgan  gazeta  oradan 
qirq  yil  o'tgach,  1,8  milliondan  ziyodroq  nusxada  chiqa  boshladi.
XX  asm ing  birinchi  yarm ida  Xitoyda  ko‘p!ab  jum allar  ham  tashkit 
etildi.  U m um an,  xitoylik  o ‘quvchilar  orasida  gazetadan  ko‘ra  jumallarga 
qiziqish  kuchli  ko'rmadi.  Buni  jum allar  adadidan  ham   bilsa  b o iad i. 
C h u n o n ch i,  1923-yilda  tashkil  etilgan  «Chjungo  sinyan»  yoshlar  jum ali 
2,8  m illion  nusxagacha  adadda  c h o p   etilgani  m a’lum.  1949-yilda  Pekinda 
tashkil  etilgan  «Renmin  wenhue»  (Jenmin  vensyuz»  adabiy-badiiy  jum ali 
ham   ju d a   ommalashgan  edi.  U m um xitoy  adabiyot  va  san ’at  xodimlari 
Assotstatsiyasining  1  million  nusxada  chop  etilgan  mazkur  nashrida  turfa 
mavzudagi  muammoti  m aqolalarga  keng o 'rin   berilardi.  0 ‘sha  yili  Pekinda 
tashkil  etilgan  yana  bir  adabiy-tanqidiy jurnal—«Wengi  bao»  (Veni  bao) 
sahifalarida  ham  asosan  Xitoy  ad ib   va  shoirlarining  badiiy  asarlari,  adabiy- 
tanqidiy  maqolalar yoritilardi.
1945—50-yillarda  tashkil  etilgan  ziyolilarning  «Syuzsi»,  targibotchi- 
lam ing  «Shishi  shouse»,  xalqaro  siyosiy  mavzularni  yoritishga  m oijal- 
langan  «Shise  chjishi»,  U m um xitoy  xotin-qizlar  demokratik  federatsiya- 
sining  «Sin  Chjungo  funyuy» jurnallari  ham  ancha ommalashib  ketdi.
Xitoy  matbuotini  tezkor  va  muhim  axborotlar  bilan  ta ’minlashda 
«Sinxua»  axborot  agentligi  alohida  o'm iga  ega.  1949-yilda  bu  agentlikda 
810  xodim   faoliyat  ko‘rsatgan  b o ‘lsa,  1952-yilda  ular  soni  2  mingdan 
oshdi.  1950-yildan  e’tiboran  markazlashgan  davlat  axborot  agentligiga 
aylantirilgan  «Sinxua»ning  28  ta   muxbirlar  punkti  bor  edi.  Uning  Nyu- 
Deli,  Praga,  Moskva,  Berlin  va boshqa  shaharlarda  vakolatxonalari  faoliyat 
ko‘rsatardi.
M odom iki  xalqaro  siyosiy  m aydonda  Xitoy  matbuoti  ham  salmoqli 
o 'rin   tu ta r  ekan,  uning  taraqqiyot  bosqichlarini  o'rganish  foydadan  holi 
b o im aydi.
Rossiya  matbuotini  XX  asm ing  birinchi  yarmida  alohida  tasaw ur 
etish  yoxud  tasvirlash  qiyin.  U m u m an ,  ushbu  davrdagi  Rossiya  tarixi  sobiq 
SSSR  tarixi  bilan  cham barchas  bog‘liq.  Shu  bois  Moskvada  tashkil  etilib, 
faoliyat  ko'rsatgan  aksariyat  m am lakat  nashriari  butun  Ittifoqqa  birdek 
daxldor  hisoblangani  sir  emas.  Sobiq  Ittifoq  tarkibida  b o ig an   Rossiya 
Federativ  Respublikasi  ham  boshqa  qardosh  respublikalar  qatori  o ‘z 
nashrlariga  ega  edi.  Biroq,  ushbu  qism da  o'sha  davrdagi  yetakchi  nashrlar 
tarixi  haqida  so'z  yuritishimiz  m aqsadga  muvofiqdir.
1917-vilgacha  bu  o ik a d a   25  nom dagi  kundalik gazetalar chop  etilardi. 
U lar  orasida  1912-yil  5-m ay  kuni  Peterburgda  tashkil  etilgan  «Pravda» 
gazetasi  alohida  o 'rin  tutardi.  Sobiq  komfirqaning  bosh  nashri  boigan  bu 
gazeta  chiqqan  kun  1922-yildan  to   SSSR  barham  topgan  (1991 -yilgacha 
«M atbuot  kuni*  sifatida  nishonlab  kelindi.  «Pravda*  ham,  1918-yil  mart 
oyidan  boshlab  Moskvada  chiqa  boshlagan  «Известия»  gazetasi  ham o'sha 
davr  mafkurasining,  aniqrog'i,  huk m ro n   komfirqa  faoliyatining  «ko‘zgu*si 
sanalgan.  1921-yilda  tashkil  etilgan  «Tmd*,  1925-yildan  chiqa  boshlagan 
«К омсомольская  правда»,  «К расная  звезда»  va  boshqa  gazetalar,  garchi
www.ziyouz.com kutubxonasi


turli  tashkilotlarning  nashrlari  hisoblasalar-da,  asli  maqsadlari  «mushtarak» 
edi.
Bu  gazetalar  qatoriga  o ‘sha  davrda  «ittifoqdosh»  respublikaiarda  chop 
etila  boshlagan  nashrlar  ham  qo‘shilgan.  Xususan,  bu  davrda  0 ‘zbe- 
kistonda  «Sovet  0 ‘zbekistoni»,  «Правда  востока»,  Q irg‘izistonda  «Со­
ветская  Киргизия»,  «Sovettik  QoTgo'zstan»,  Belorussiyada  «Советская 
белоруссия»,  «Звезда»  va  hokazo  respublikalaming  yetakchi  nashrlari 
chiqib turdi.
O'sha  davrda  qator jurnallarga  ham  asos  solindi.  Jum ladan,  mashhur 
«Крокодиль»  jum ali  1922-yilda  nashr  etila  boshlandi.  Bu  satirík  jur- 
nalning  muxlislari  sobiq  Sovet  Ittifoqidan  tashqari  ch et  ellarda  ham 
ko(plab  topilardi.  0 ‘sha  yili  sohaviy  nashr  hisoblangan  «Журналисть», 
«Молодая  гвардия», 
1923-yilda  esa  «Огонёк»,  «Экран»,  «Юное 
строители»  juraallari  tashkil  etildi.  M a’lum  bir  mafkuragagina  xizmat 
qitgan  nashrlarning  ayrimlari  o ‘sha  siyosat  barham  topishi  barobarida 
faoliyatini  to ‘xtatdi.
Xulosa  o ‘m ida  shuni  aytish  mumkinki,  XX  asrning  birinchi  yarmida 
dunyo 
matbuoti 
kelgusi 
davrlar  . uchun 
tam al 
toshini 
yanada 
mustahkamladi.  Bu  davrda  b o ‘lib  o ‘tgan  Birinchi  va  Ikkinchi  jahon 
urushlari,  boshqa  qanchadan-qancha  ijobiy  va  salbiy  voqealar  o ‘z  vaqtida 
0
‘sha  «hayot  ko‘zgulari»da  aks  etdi.  Biroq  turfa  m udhish  hodisalar  aynan 
matbuot  taraqqiyotiga  unchaiik  to ‘siq  bo'la  olmadi.  Bil’aks,  qator  ilg‘or 
mamlakatlarda  vaqtli  m atbuotning  o ‘ziga  xos  maktabi  yaratildi.  Garchi 
sobiq  ittifoq  davrida  chet  el  matbuotiga  faqat  salbiy  m unosabatda  bo'linib, 
ular  faoliyati  biryoqlama  talqin  etilgan  bo‘lsa-da,  bu  boradagi  haqiqat 
butunlay  sinib  ketgani  yo‘q.  U ni  teran  nigoh  ila  o ‘rganish  esa  foydadan 
holi  bo‘lmaydi.  Mazkur  bob  va  kitobda  biz,  mualliflar  ushbu  masalaga 
yangicha,  yurtimiz  mustaqiHigi  mafkurasi  nuqtayi  nazaridan  yondashishga 
harakat  qildik.
X V I/ bob.
  XIX ASR OXIRI  -   XX ASR  BOSHLARIDAGI 
TURKISTON  MATBUOTI
XIX 
asr  oxiri  —  XX  asr  boshida  Turkistonda  chiqib  turgan  gazeta  va 
jumaHami  yo‘nalishi  va  ijtimoiy-siyosiy  mo‘ljallanganligiga  qarab  quyidagi 
turlarga  ajratish  mumkin:  chorizm   manfaatlarini  ifodalovchi  rasmiy 
matbuot  («туркестанские  ведомости»,  «Turkiston  viloyatining  gazeti», 
«Tujjor»  gazetalari),  jadidlar  va  mahalliy  ziyolilaming  xalq  manfaatlarini 
himoya  qilishga  qaratilgan  va  hukumatga  m o'tadil  yoxud  qat’iy  muxo- 
liflikda  boMgan  gazetalari  («Taraqqiy»,  «Xurshid»,  «Shuhrat»,  «Hurriyat», 
«Samarqand»);  ko'proq  ilmiy-ma'rifiy,  maorifga  oid  adabiy-badiiy,  pand- 
nasihat  mazmunidagi  nashrlar  («Sadoi  Turkiston»,  «Oyna»  va  boshqalar); 
turli  firqalar,  jamoat  tashkilotlari,  uyushmalarining  gazeta-jurnaliari,  shu 
jum ladan,  rus  tilida  chiqadigan  inqilobiy  ijtimoiy-demokratik  xarakterdagi 
nashrlar  («Russkiy  Turkestan*,  «Zeravshan»,  har  xil  varaqalar  va  prok-
www.ziyouz.com kutubxonasi


Yüklə 79,22 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   160




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə