Ziya göyalp t ü r k ç Ü L ü y ü n ə s a s L a r I
Yüklə 28,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
tamamilə bir-birinə uyğunlaşdılar. Bu bənzərliyin bir nəticəsi (təzahürü) də budur ki, bütün türkçülərin-bir nəfəri də olsun, kənarda qalmamaqla-Anadohı çarpışmasında (Qurtuluş savaşında) iştirak etmələri və onun ən alovlu müdafiyəçiləri olmalarıdır. Türkiyədə Allahın qılıncı xalqçılann pəncəsində və Allahın qələmi isə Türkçülərin əlində idi. Türk vətəni təhlükə qarşısında qalanda, bu qılıncla bu qələm evləndilər. Bu evlilikdən bir toplum doğdu ki, onun da adı Türk Millətidir. Gələcəkdə də xalqçılıq ilə türkçülük daim əl-ələ verərək ülkülər aləminə doğru birlikdə yürüyəcəklər. Hər Türkçü siyasət sahəsində xalqçı, hər xalqçı isə kültür sahəsində Türkçü olacaqdır. Dini qaydalar kitabımız bizə «inamda məzhəbimiz maturidilik və fiqhdə məzhəbimiz hənəfilik» olduğunu öyrədir.97 Biz də buna bənzətmə ilə bu düsturu ortaya ata bilərik: «Siyasətdə məsləkimiz xalqçılıq və kültürdə məsləkimiz Türkçülükdür». VIII FƏLSƏFƏDƏ TÜRKÇÜLÜK Elm obyektiv və müsbət olduğu üçün millətlərarasıdır, bundan dolayı, elmdə Tərkçülük ola bilməz. Ancaq fəlsəfə elmə söykənməklə bərabər, elmi düşüncədən başqa cür bir düşüncə tərzidir. Fəlsəfənin obyektiv və müsbət adlarını ala bilməsi, ancaq bu sifətləri daşıyan elmlərə uyğun olması üzündəndir. Elmin rədd etdiyi hökmləri fəlsəfə sübut edə bilməz, elmin sübut etdiyi həqiqətləri isə fəlsəfə rədd edə bilməz. Fəlsəfə bu iki qayda ilə elmlə bağlı olmaqla bərabər, bunların xaricində tamamilə müstəqildir. Fəlsəfə elmlə ziddiyyətə girməmək şərtilə ruhumuz üçün daha umudlu, daha həyəcanlı, daha təsəlliverici, daha çox səadət boxşedici, büsbütün yeni və orijinal nəzəriyyələri, görüşləri ortaya ata bilər. Əslində fəlsəfənin vəzifəsi bunun kimi fərziyələri və görüşləri axtarıb tapmaqda. Bir fəlsəfənin dəyəri bir yandan müsbət elmlər ilə uyumlu olmasının dərxəsiylə, digər yandan isə ruhlara böyük umudlar, həyəcanlar, təsəllilər və səadətlər verməsiylə ölçülür. Deməli, fəlsəfənin bir bölümü obyektiv, digər bölümü isə subyektivdir. Buna görə, fəlsəfə elm kimi millotlərarası olmağa məcbur deyildir. Milli də ola bilər. Bundan irəli gəlir ki, hər millətin özünə görə bir fəlsəfəsi vardır. Yenə bundan irəli gəlir ki, əxlaqda, incəsənətdə, iqtisadiyyatda olduğu kimi, fəlsəfədə də Türkçülük ola bilər. Fəlsəfə maddi ehtiyacların tələb və məcbur etmədiyi fayda güdməyən, qərəzsiz, qarşılıqsız bir düşüncədir. Bu düşüncə növünə 138 «spekulyasiya» adı verilir. Biz buna türk dilində «muaqalə» adını veririk.98 Bir millət savaşlardan qurtulmadıqca və iqtisadi rifaha qovuşmadıqca, içində spekulyasiya (muaqalə) edəcək adamlar yetişməz. Ona görə ki, spekulyasiya (muaqalə) yalnız düşünmək üçün düşünməkdir. Halbuki, min cur dərdi olan bir millət yaşamaq üçün, özünü müdafiyə etmək, hətta yemək-içmək üçün düşünməyə məcburdur. Düşünmək üçün düşünmək ancaq həyatlarını davam etdirmək üçün lazım olan düşünmə ehtiyaclarından qurtulmuş və işləmədən yaşaya bilən insanların işidir. Türklər indiyə qədər belə bir dinclik və rahatlığa qovuşa bilmədikləri üçün, içlərində həyalını düşünmək üçun düşünməyə (muaqaləyə) verə bilən az adam yetişdi, Onlar da düşunüş yollarını bilmədiklərinə görə, ülkülərini yaxşı idarə edə bilmədilər; əksəriyyətlə, dərvişlik və qələndərlik kimi çıxıl mazlıqlara yuvarlandılar.993 Türklər arasında indiyə qədər az filosof yetişməsi türklərin ağıl işlətməklə (muaqalədə) istcdadsız olduqları ilə izah edilməməlidir. Bu azlıq, türklərin hələ müsbət elmlərə görə, dindik və rahatlıq baxımından spekulyasiyaya imkan verəcək bir səviyyəyə yüksəlməmələriylə açıqlanarsa, daha doğru olar. Bununla birlikdə, türklərin fəlsəfə sahəsində geri qalmaları yalnız yüksək fəlsəfə1"0 baxımından doğru ola bilər. Xalq fəlsəfəsi baxımından türklər bütün millətlərdən daha yüksəkdir. Rostan101 adlı bir fransız filosofu deyir: «Bir komandan üçün qarşısındakı düşmən ordusunun nə qədər əskər, nə qədər silah və ləvazimatı olduğunu bilmək çox faydalıdır, amma onun üçün bunlardan daha çox faydalı bir şey də vardır ki, o da qarşısındakı düşmən ordusunun fəlsəfəsini bilməkdir...» Gerçəkdən, iki ordu və iki millət bir-biriylə savaşarkən, birisinin qalib, digərinin məğlub olmasını doğuran ən başlıca amillər iki tərəfin fəlsəfələridir. Şəxsi həyatı vətənin istiqlalından, şəxsi mənfəəti namus və vəzifədən daha dəyərli bilən bir ordu hökmən məğlub olar. Buna əks bir fəlsəfəyə malik olan ordu isə hökmən, qələbə çalar. O halda, xalq fəlsəfəsinə görə, yunanlar ilə ingilislərini daha yüksəkdir, yoxsa türklərmi daha ucadır? Bu sualın cavabını verəcək olan Çanaqqala və Anadolu savaşlarıdır.102 Türkləri bu iki savaşda qalib edən maddi qüvvələri deyil, ruhlarında hökmran olan milli fəlsəfələriydi. Maddi silahların mənəvi qüvvələri hökmsüz etdiyi son yüzilə qədər türklər Asiyada, Avropada, Afrikada bütün millətləri yenmiş vo hakimiyyətləri altına almışdılar. Deməli, türk fəlsəfəsi bu millətlərə aid fəlsəfələrin hamısından daha yüksək idi. Bugün də belədir. Yalnız burası var ki, bugün maddi mədəniyyət baxımından və maddi 139 silahlar dolayısı ilo Avropalı millətlərdən geridəyik. Mədəniyyətdə onlara bərabər olduğumuz gün, heç şübhəsiz, Dünya hegemonluğu yenə bizə keçəcəkdir. Mudrosda əsir olduğumuz zaman orada düşərgə rəisi olan bir ingilis bu sözləri söyləmişdi: «Türklər gələcəkdə yenə cahangir olacaqlar». Göründüyü kimi, türklərdə yüksək fəlsəfə inkişaf etməmiş olmasına baxmayaraq xalq fəlsəfəsi olduqca yüksəkdir. Bax, fəlsəfədə Türkçülük türk xalqındakı bu milli fəlsəfəni axtarıb ortaya çıxarmaqdır. Ey bugünün Türk gənci! Bütün bu işlərin görülməsi yüzil- lərdən bəri səni gözləyir. Son 140 AÇIQLAMALAR BİRİNCİ BÖLÜM TÜRKÇÜLÜYÜN MAHİYYƏTİ 1. Bu ifadəni ilk dəfə Rusiya imperatoru 1 Nikolay işlətdiyi söylənir. la. Alfons Lamartin (1790-1869) - tanınmış Fransız şair- romantiki və siyasi xadimi. Atası kimi kral tərəfdarı olmuşdur. «İlk şairanə düşüncələr» (1820), «Yeni şairanə düşüncələr» (1823) adlı şeirlər kitabları ona böyük şöhrət qazandırdı. Bir sıra rəsmi vəzifələrdə çalışdı. Fransa Akademiyasının üzvü oldu (1830). Şərqə səyahət zamanı İstanbula gəldi və Sultan Əbdülməcid (1839-1861) tərəfindən iltifatla qəbul edildi. Bir çox əsər yazmış olan A.Lamartin 8 cildlik «Osmanlı Tarixi»nin də müəllifidir. Bu əsərin böyük dəyəri vardır. İstanbulda bir küçə bu görkəmli şair və tarixçinin adım daşıyır. Ogüst Kont (1798-1857) - fransız alimi və filosofudur. Pozitivizm fəlsəfəsinin və sosiologiya elminin qurucularından biridir. O. Kont irəli sürürdü ki, elm mahiyyəti deyil, hadisələri dərk edir. O, bəşəriyyətin intellektual təkamülünün üç mərhələsi haqqında nəzəriyyə işləyib-hazırlamış və göstərirdi ki, bu üç mərhələ toplumun inkişafını müəyyənləşdirir. O.Konta görə toplumda irəliləmə vardır. Toplum inqilab, böhran çağlarını keçirib aydınlaşma mərhələsinə girir. Bütün bu durumlarda toplumdakı ana ünsürlər əslində dəyişikliyə uğramır, yalnız şəkillərini dəyişdirir. O.Kont deyirdi: «Mütləq bir şey varsa, o da heç bir şeyin mütləq olmadığıdır». Başlıca əsərləri: «Pozitiv fəlsəfə dərsləri» (6 cilddə, 1830-42), «Pozitiv siyasət sistemi» (4 cilddə, 1851 -54). Pycr Loti (1850-1923) - fransız yazıçısıdır. Əsil adı Lu Mari Jülyen Viodur. Başlıca olaraq romançı kimi tanınmış P.Loti hərbi donanma zabiti olmuş, təqribən 40 il donanmada qulluq etmişdir. 1891-ci ildən Fransa Akademiyasının üzvü seçilmişdir: Fransa- Prussiya (1870-1871) və birinci dünya savaşlarının, bir sıra müstəmləkəçi ekspedisiyaların iştirakçısı olmuşdur. P.Loti bir sıra Şərq ölkələri ilə yaxından tanış olmuşdu. Bunun nəticəsində o, yeni bir ədəbi janrın - müstəmləkə romanının əsasını qoydu. P.Lotinin ilk romanı - «Aziadə» (1876) ona böyük şöhrət 141 Yüklə 28,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|