A bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 0,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Budad-Vaqif Piriyevdir.
- ƏHMƏD ZƏKĠ VƏLĠDĠ TOĞANIN “AZƏRBAYCANIN TARĠXĠ COĞRAFĠYASI” DOĞMA DĠLĠMĠZDƏ
- “Azərbaycanın tarixi coğrafiyası”
| 1
ADINA TARĠX ĠNSTĠTUTU ƏHMƏD ZƏKĠ VƏLĠDĠ
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Abbasqulu ağa Bakıxanov adına Tarix İnstitutunun elmi şurasının qərarı ilə nəşr edilir.
“TƏHSĠL” Bakı-2009 2
Türkcədən çevirəni, ön sözün, Ģərh və qeydlərin, göstəricilərin müəllifi əməkdar elm xadimi, tarix elmləri doktoru, professor Budad-Vaqif Piriyevdir.
Elmi redaktor: Y.M.Mahmudov əməkdar elm xadimi, AMEA-nın müxbir üzvü, tarix elmləri doktoru, professor
Rəyçilər: ġ.F.Fərzəliyev, tarix elmləri doktoru, professor T.Nəcəfov, tarix elmləri namizədi
M52 Azərbaycanın tarixi coğrafiyası. Bakı “Təhsil”, 2009, 112 səh.
Ə.Z.Vəlidinin “Azərbaycanın tarixi coğrafiyası”na həsr olunmuĢ əsəri (məruzələri) bu sahədə atılmıĢ mühüm addım olması və elmi əhəmiyyətinə görə diqqəti cəlb edir. Əsərdəki 700-ə yaxın yer adları - toponimlər Azərbaycanın, xüsusilə ġirvan bölgəsinin zəngin tarixə malik olduğunu bir daha təsdiqləyir. Müəllifin orta əsrlərə dair əksər mənbələrdən bəhrələnməsi onun əsərinin yüksək elmi səviyyədə meydana gəlməsinə imkan vermiĢdir. Məruzələrin Azərbaycan dilində nəĢri Azərbaycan oxucusunun, ilk növbədə bu sahə ilə maraqlananların əsər ilə yaxından tanıĢ olmalarına Ģərait yaradır. Əsər tarixçi mütəxəssislər, coğrafiyaĢünas alimlər, tələbələr və həmin sahə ilə maraqlanan geniĢ oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulur.
M 4306020600 2009 053
© “Təhsil”, 2009 3
COĞRAFĠYASI” DOĞMA DĠLĠMĠZDƏ
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Tarix Ġnstitutunda Azərbaycan tarixinə dair müxtəlif dillərdə olan və xarici ölkələrdə saxlanılan ilk mənbələrin və qiymətli tədqiqat iĢlərinin nəĢrini və tərcüməsini nəzərdə tutan proqramın icrasına baĢlanmıĢdır. Türk dünyasının görkəmli siyasi xadimi və istedadlı alimi kimi Ģöhrət qazanmıĢ Əhməd Zəki Vəlidi Toğanın “Azərbaycanın tarixi coğrafiyası” əsərinin Azərbaycan dilinə çevrilərək nəĢr olunması da həmin proqram çərçivəsində həyata keçirilir. Ə.Z.V.Toğanın zəngin elmi yaradıcılığında türk xalqlarının tarixi, ictimai- siyasi və mədəni həyatı mühüm yer tutur. Görkəmli alimin diqqətini cəlb edən əsas ölkələrdən biri də Azərbaycan idi. Onun Azərbaycanın etnoqrafiyası, tarixi və tarixi-coğrafiyasına həsr olunmuĢ əsərləri elmi dəyərinə görə xüsusilə seçilir. Müəllifin “Ġslam ensiklopediyası”nda nəĢr olunmuĢ “Azərbaycan” məqaləsi bu baxımdan diqqəti daha çox cəlb edir. Həmin məqalədə Azərbaycan tarixinin, demək olar ki, bütün dövrləri, mərhələləri, yığcam Ģəkildə də olsa, iĢıqlandırılır. Alimin “Araz”, “Arran” və digər məqalələri də tariximizin araĢdırılmasında mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Ə.Z.V.Toğanın Azərbaycana həsr olunmuĢ tədqiqatları içərisində “Azərbaycanın tarixi coğrafiyası” əsəri daha çox maraq doğurur. Bu əsər əslində alimin 1928-1931-ci illərdə Ġstanbul universitetində oxuduğu mühazirələrdən ibarət olsa da, elmi səviyyəsinə görə digər əsərlərindən geri qalmır. Görkəmli alimin 4 mühazirədən ibarət olan bu əsərində əsasən Azərbaycanın Ģimal bölgəsinin - ġirvanın, ġəkinin və baĢqa yaĢayıĢ məntəqələrinin tarixi-coğrafi vəziyyətindən bəhs olunur. Müəllif Dərbənd, Bərdə, Samur körpüsü, Abxaz, Quba, ġabran, ġamaxı, Bərzənc, Bakı, ƏrəĢ, ġəki, Zaqatala ərazilərinin toponimlərindən söhbət açır, onların mənasını, tarixini açıqlayır. Əsərdə 700-ə qədər toponimin (eyni toponimin müxtəlif variantları daxil olmaqla) verilməsi alimin nə qədər zəngin elmi biliyə malik olduğunu göstərir. Ərəb, fars, rus, türk, baĢqırd dilləri ilə yanaĢı alman və avropa dillərindən bəhrələnməsi ona elmi yaradıcılığında böyük uğurlar qazandırmıĢdır. Həcmcə çox da böyük olmayan bu əsərdə (cəmi 51 səhifə) alim 50-ə qədər ilk mənbədən istifadə etmiĢ, bir çox görkəmli ĢərqĢünas alimlərin əsərlərindən bəhrələnmiĢdir. Ə.Z.V.Toğan öz mühazirələrində haqqında danıĢdığı hər bir toponimin müxtəlif deyiliĢ formalarını nəzərə çatdırmaqla, onun müxtəlif dövrlərdə, ayrı-ayrı xalqların dilində səslənmə variantlarını da açıqlamağa cəhd göstərmiĢdir. Bu baxımdan AbĢeron, Bakı, ġabran, ġəki, Dəhnə, Dərinq və b. toponimlərin müxtəlif deyiliĢ variantları diqqəti cəlb edir. Əsərin məziyyətlərindən biri də budur ki, müəllif toponimlərin adlarını əksər hallarda türk dilində versə də əski (ərəb) əlifba Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|