.
İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR
---------------------------------1------------------------------------
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ
AZƏRBAYCAN DÖVLƏT İQTİSAD UNİVERSİTETİ
İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR
VƏ TEXNOLOGİYALAR
Dərs vəsaiti kimi tövsiyyə edilmişdir.
B A K I – 2 0 1 6
.
İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR
---------------------------------2------------------------------------
Elmi redaktor:
f-
r.e.d., İsayev Fəxrəddin Qurban oğlu
R
əyçilər:
t.e.n., dosent, Əliyev Elman Bəhmən oğlu
i.e.n., dosent, Əskərov Həmdulla Əbil oğlu
i.e.n., dosent, M
əmmədova Arzu İmanverdi qızı
i.e.n., dosent, Salmanova Mahil
ə Əlif qızı
Dizayner:
Əliyev Zaur Nəsrəddin oğlu
T
əshihçilər:
Mayılov Mayıl Valeh oğlu
Z
ərbaliyev Vahid Zahid oğlu
Naşir:
Mayılov Valeh Bayram oğlu
BALAYEV RƏSUL ƏNVƏR OĞLU
ƏLİZADƏ MƏTLƏB NURUŞ OĞLU
MUSAYEV İSA KƏRİM OĞLU
İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR,
Bakı 2016, “MSV NƏŞR“ nəşriyyatı, Dərs vəsaiti,
şəkilli, 256 səhifə.
© Balayev R.Ə., Əlizadə M.N., Musayev İ.K., 2016
.
İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR
---------------------------------3------------------------------------
M Ü N D
Ə R İ C AT
Giriş
5
Təbii intellektual sistem - İnsan və onun baş
missiyası...............................................................
7
İnsanın fəlsəfi-assosiativ mahiyyəti...................... 7
İnsanın baş missiyası......................................... 16
Nanotexnologiya: ”insani texnika” üzrə axtarışlar
və perspektivlər.................................................
42
Süni intellekt: mənşəyi, inkişafı, məqsədi, vəzifələri.. 61
İntellektual sistem: mahiyyəti və təsnifatı……………… 101
İntellektual sistemlərin inkişafında süni intellektin
rolu……………………………………………………………………
105
Süni intellekt - yeni informasiya texnologiyasının
əsasıdır.................................................................
119
İnformatika və süni intellekt................................... 125
Biliklərin təqdim edilməsi........................................ 131
Semantik şəbəkələr............................................ 135
Freym modelləri (dilləri)..................................... 138
Biliklərin məntiqi modelləri və məntiqi
nəticəçıxarma sistemləri.....................................
141
Yaradıcılıq proseslərinin modelləşdirilməsi............ 158
Süni intellektli dialoq sistemləri........................... 165
İntellektual informasiya-axtarış sistemləri............ 166
İntellektual tətbiqi proqram paketləri................... 167
Hesablama-məntiq sistemləri.............................. 169
Ekspert sistemləri............................................... 170
.
İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR
---------------------------------4------------------------------------
EHM-in daxili intellektuallaşdırılması........................ 179
Yüksək məhsuldar EHM-lər................................. 179
Funksional yanaşma əsasında daxilən
intellektuallaşdırılmış sistem................................
186
Simvol dəyişdirmələrinə (emalına) yönəldilmiş
EHM-lər.............................................................
188
İntellektual sistemlərin quruluşu və layihələşdirilməsi 195
Biliklər bazasının (BB) layihələşdirilməsi................... 201
Biliklər bazasının quruluşu və onun intellektual
sistemlərin digər komponentləri ilə qarşılıqlı əlaqəsi..
203
Biliklərin təqdimatı və modelləşdirilməsi................... 207
İntellektual sistemlərin layihələşdirilməsi mərhələləri 211
Predmet oblastı və biliklərin əldə olunması
metodlarının təhlili.................................................
217
Tələb və təklifin öyrənilməsində intellekyual
sistemlərdən istifadə imkanları................................
229
Ekspert sistemlərinin qurulması texnologiyası........... 231
Ədəbiyyat………………………………………………………… 239
.
İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR
---------------------------------5------------------------------------
GİRİŞ
Bizim anlamımızda, İnsanın baş missiyası düşünən
alət yaratmaqla, bütövlükdə Kainatın dərkinə nail
olmaqdan ibarət olduğundan, süni intellekt, intellektual
sistemlər və texnologiyalar sahəsində bu günədək
aparılan çoxcəhətli elmi-tədqiqatlar az qala sonsuzluğa
qovuşan uzun yolun ilk addımlarıdır.
Süni intellekt, bir elmi istiqamət olaraq, müxtəlif elm
sahələrinin inteqrasiyasına əyani nümunədir.
Süni intellekt – riyaziyyat və məntiq sahəsində əldə
edilmiş nailiyyətlər nəticəsində və bəşəriyyətin canlı və
cansız təbiət barədə topladığı biliklər əsasında
formalaşmış sərbəst elmi tədqiqat sahəsidir.
Bir qərarlaşmış elmi biliklər sahəsi olaraq süni
intellekt XX əsrin ortalarında formalaşsa da, bu sahədə ilk
cəhdlərin həm çox qədimlərdə, həm də orta əsrlərdə
edildiyi məlumdur.
Praktiki olaraq, əzəl-başdan bu yeni biliklər sahəsi ilə
məşğul olan alimlər təfəkkürün konstruktiv təyini və
modelləşdirilməsi üçün xüsusi məsələlərdən çıxış etməyi
və bu məsələlərin həllindən ötrü bir mexanizm kimi “süni
intellekt” anlayışından istifadə etməyi məqsəduyğun
saymışlar.
Beləliklə, müasir anlamda, süni intellekt – müxtəlif
mürəkkəb tətbiqi məsələlərin həlli üçün insan düşüncəsinə
Dostları ilə paylaş: |