Wacław Mejbaum
Materializm subiektywny
Zarys epistem ologii marksistowskiej
Redakcja
Zbigniew Adamski
Projekt okładki
Adam Łowczycki
Na okładce wykorzystano współczesną fotografię
British Museum. W gmachu tym Karol Marks
spędził wiele godzin swojej pracy naukowej.
© Copyright by Wacław Mejbaum
and Oficyna Wydawnicza ATUT
- Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe
Wydawca: Oficyna Wydawnicza ATUT
Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe Wrocław 2002
ISBN 83-87299-78-2
Spis treści
Przedm ow a
9
Rozdział I
Uwagi historyczne
13
1.1.
Miejsce teorii poznania w marksizmie
15
1.2.
W kład Lenina do epistemologii marksistowskiej 16
1.3.
Marksizm „wulgarny”
18
1.3.1. Kłopoty z kategorią praktyki
19
1.3.2. Kłopoty z kategorią materii
20
1.3.3. Zahamowania w rozwoju teorii odbicia
21
1.3.4. Problem przedmiotu dialektyki
22
1.4.
Marksizm w latach 1955-1985
22
1.4.1. Rezygnacja ze specyficznej problematyki
teoriopoznawczej marksizmu
23
1.4.2. Niedokończona dyskusja
24
1.4.3. Marksizm „otwarty”
24
1.5.
Aktualne trudności wykładu epistemologii
marksistowskiej
25
-
6
Rozdział II
Materializm teoriopoznawczy
27
2.1.
Konkret materialny i duchowy
28
2.2.
Relacja odbicia
29
2.3.
Kryteria materialności
32
Rozdział III
Dialektyka abstrakcji i konkretu
35
3.1.
Konkret jako jedność określeń
36
3.2.
Czy marksizm jest „empiryzmem”?
38
3.3.
Konkretyzm marksistowski
43
3.4.
Niewyczerpalność konkretu
48
3.4.1. Niemożliwość opisowej identyfikacji konkretu
49
3.4.2. Niededukowalność wszystkich cech konkretu
z jego pojęcia
49
3.4.3. Nieizolowalność konkretu
50
Rozdział IV
Teoria odbicia
51
4.1.
Problem subiektywności u Hegla i Marksa
51
4.1.1. Celowość
61
4.1.2. Podmiot jako całość organiczna
61
4.1.3. Dialektyka mimetyzmu i eksterioryzacji
64
4.2.
Kategoria odbicia
68
4.2.1. Idealistyczna interpretacja epistemologii Hegla
70
4.2.2. Materialistyczna interpretacja
epistemologii Hegla
71
4.2.3. Eliminacja złudzeń zmysłowych
72
4.2.4. Samokontrola
74
4.3.
Teoria odbicia a materializm historyczny
75
4.3.1. Czynna rola podmiotu w historii
78
4.3.2. Integralność filozofii marksistowskiej
82
7
Rozdział V
Teoria prawdy
86
5.1.
Poznanie faktów i poznanie teoretyczne
86
5.2.
Prawda i fałsz w sferze poznania faktualnego
90
5.3.
Poznanie pojęciowe. Wypełnianie pojęcia
i konkretność prawdy
97
5.4.
Problem definicji prawdy
109
5.5.
W zględność prawdy
119
5.6.
Dialektyka poznania a logika matematyczna
128
Rozdział VI
Teoria praktyki
132
6.1.
Historia i praktyka
133
6.1.1. Co to znaczy „mieć własną historię"
133
6.1.2. Odróżnianie praktyki i pracy
138
6.1.3. Identyczność historii i praktyki
144
6.2.
Praktyka a problem odbicia
147
6.2.1. Praktyka indywidualna
147
6.2.2. Praktyczna kontrola odbicia
154
6.2.3. Czy nauka ma własną historię?
161
6.2.4. Zagadnienie kryterium prawdy
173
Literatura
179
PRZEDMOWA
Zapoczątkowany w latach pięćdziesiątych rozkład rosyjskiego
imperium oznaczał też daleko idące zmiany we wszystkich krajach
wchodzących w jego skład. Z punktu widzenia filozofa ubocznym
- choć zabawnym — efektem tego rozkładu był niemal całkowity
zanik myśli marksistowskiej. Na płaszczyźnie politycznej nastąpi
ła zupełna kompromitacja ideologii komunistycznej, choć jej re
likty odnajdywać można w programach ruchów i partii narodo
wych. Natomiast teoria społeczna marksizmu (a także jego filozofia)
uległa zapomnieniu. Ten, aby rzecz ująć krótko,
kolaps marksi
zmu
poprzedzony byłjego erozją w latach 1950-1980, przebiega-
jącąnierównomiemie w centralnych obszarach imperium i najego
peryferiach. Odrębnego ujęcia wymagają losy marksizmu i mchu
komunistycznego w USA i na zachodzie Europy, innego jeszcze -
w krajach Trzeciego Świata. W tym opracowaniu skoncentruję się
jednak na problemach teoretycznych marksizmu.
Jest tedy faktem, że myśl marksistowska pozostaje od lat
w stadium głębokiego kryzysu. Nie zamierzam tu dalej ani do
ciekać przyczyn tego kryzysu, ani rozpatrywać szans jego ewen
tualnego przełamania1 . Pragnę natomiast zwrócić uwagę na oko
liczność następującą. Bez względu na to, jakie miejsce zajmuje
marksizm w kulturze filozoficznej końca XX stulecia, i bez
' Za kuriozalny uważam fakt, żc w niektórych opracowaniach historii filo
zofii polskiej po II wojnie światowej całkowicie pomija się dorobek polskich
Dostları ilə paylaş: |