1 Ramiz Də
Yüklə 2,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
74 Molukk adalarına cəngavər-monax Qarsia Xofre Loaysanın başçılığı altında 450 adamdan ibarət yeddi gəmini yola salır. I Karl 1529-cu il aprelin 23-də Saraqosa şəhərində 350 min dukata, demarkasion xəttin Molukk adalarından 17 0 17 / şərq istiqamətinə keçməsinə öz razılığını bildir- mişdir. Bu sənəd yalnız imza çəkən iki dövlət üçün qanuni sayılırdı. Sonradan kolonial əsarətinə keçən dövlətlər, bu sənəddən boyun qaçırıb, müstəqil şəkildə torpaqları zəbt etmək üçün ekspedisiyalar təşkil etməyə başladılar. Elə Rodriges də onu demək istəyir ki, başqa dövlətlər bu sənədə məhəl qoymurlarsa, onda nə üçün İspaniya bu sənədə riayət etməlidir. - Sinyor Kartahena, mən hansısa mənada sizlinlə razılaşmağa hazıram. - deyə kapitan Xuan qeyri-müəyyən tərzdə dilləndi və məqsədini açıqlamaq üçün sözünə davam etdi. - Biz ingilislərə qarşı bir dəfə müharibədə iştirak etmişik, düzdür, həmin müharibədə məğlub olmuşuq. Ancaq bunun sonrası var. II Filipp bu məğlubiyyətin əvəzini hökmən ingilislərdən çıxacaq. Bunu inkar etmək olmaz ki, bizim qolu qüvvətli igidlərimizin əksəriyyəti xristianlığı yaymaqdan ötrü və haradasa, öz xeyirləri üçün Yeni Dünya sahillərinə yola düşmüşdülər. Onu da yaddan çıxarmaq olmaz ki, bizim İspaniyada lazımi qədər qüvvə-
75 miz var və biz hər bir dövləti diz çökdürməyi bacararıq. Necə deyirlər, Yaxın Şərqdə Osmanlı türkiyəsi, Avropada isə İspaniya kimi qüvvətli dövlət yoxudur. - Mən isə deyirəm ki, İspaniya ilbəil hərbi cəhətcən zəifləyir və yavaş-yavaş Avropadakı mövqələrini itirməyə başlayır. - deyə qoca səyyah yenə də öz etirazını bildirdi və sağ əlini yuxarı qaldıraraq, söz demək istəyən konkistadoru susmağa məcbur etdi. - Bunun üçün sübut Niderlanddakı müharibədir. Orada bizim orduya qarşı bütün Niderland xalqı, ingilis, fransız və alman knyazlarının əsgərləri vuruşur və bizimkiləri oradan qovmaq istəyirlər. Özünüz bilirsiniz də, bu müharibə neçə il davam edir, axırı isə görünmür. Ancaq bizim konkistadorlar burada olsa idilər, elə bir ilin içərisində onların hamısını məğlubiyyətə uğradardılar. - Baba, icazə versən mən bu haqda öz fikrimi bildirər- dim. - deyə Migel üzrxahlıqla dilləndi. - Mənə elə gəlir ki, Avropadakı kaloniyalardansa, kaloniyası olmayan hər bir güclü dövlət çalışır ki, Avropada onun yaxşı mövqeyi olsun. Bunun üçün isə yalnız müharibədən istifadə etmək olur. Əgər tarixə nəzər salsaq, onda görərik ki, vaxtilə Avropanın yarıdan çoxu, Afrikanın şimalı və Yaxın Şərq Roma imperiyasının əsarəti altında idi: indi isə həmin imperiyadan heç bir əsər-əlamət qalmayıbdır. Əksinə,
76 İtaliyanın muəyyən əraziləri kaloniya şəklində başqa dövlətlərə məxsusdur. Qorxmaz vikinqlər Avropanın şimal hissəsini zəbt etmişdir, indi isə Norveç krallığı tükdən asılıdır. Vaxtilə bizim özümüz ərəb xilafətinin əsarəti altına düşmüşdük. Rekonkista hərəkatı zamanı biz ərəb qoşunlarını burada ağır məğlubiyyətə uğradaraq, onları Pireney yarımada- sından qovub çıxartdıq. Ümumiyyətlə, mən onu qeyd etmək istəyirəm ki, Avropada hər hansı bir dövlət başqa dövlətin əsarəti altında olubsa, gec-tez həmin dövlət azadlıq mübari- zəsi uğrunda gedən üsyanlar nəticəsində öz müstəqilliyini əldə edə bilmişdir. Bu prosses də həmişə davam edir. Acı olsa da, biz boyunumuza almalıyıq ki, artıq İspaniya özünün Avropadakı kaloniyalarından biri sayılan Nider- landı itirmək üzrədir və bunun qarşısını heç cürə, almaq mümkün deyil. Niderland xalqı geç-tez öz müstəqilliyini əldə edəcəkdir. Arada itirən biz olacayıq - həm maddi tərəfdən, həm də canlı qüvvə sarıdan. Bu isə İspaniyanın zəifləməsi deməkdir. Mən, II Filippin yerinə olsa idim, Niderlanddakı qüvvələrimizi oradan çıxarıb onları okeanın o tayındakı mövqelərdə yerləşdirərdim. Onsuz da Yeni Dünya sahillə- rində sağ qalmış aborigenlər heç vaxt öz müstəqilliyini qazana bilməyəcəklər. Orada bircə dənə olsa da, müstəqil
77 dövlət olmamalıdır, yoxsa həmin xəstəlik başqa ərazilərə də keçə bilər. Cənubi materikində Çilinin mərkəzində yeganə müstəqil ərazi qalıb, o da ki, Araukaniyadır. Daha doğrusu, yalnız araukanlar ispan qılıncının qarşısında baş əymir və bizim konkistadorlara qarşı kəskin müqavimət göstərirlər. Bir sözlə, Avropada kaloniya saxlamağın bizim üçün heç bir xeyri yoxdur. Elə götürək Portuqaliyanı. Portuqali- yanın Avropada bircə kaloniyasıda yoxdur, ancaq dünyanın hər yerində onların kaloniyaları var və bizimlə birləş- məyənə qədər, getdikcə, dünyada öz hegemonluqlarını genişləndirirdilər. Biz də Portuqaliyanın üsulundan istifadə etməliyik: - Sinyor Migel, siz bu optimistliyi başınızdan atmalısınız, yoxsa bu optimistliyiniz sizin başınıza çox ağır müsibətlər gətirə bilər. - deyə kapitan Filipp bir böyük kimi ərk edərək Migelə məsləhət verdi. - Bu sözlər sizi aparıb inkvizisiya tonqalına çıxara bilər. İndiki zəmanədə realist olmaq çox çətindir. Ancaq sizin o fikirinizlə razıyam ki, Yeni Dünya sahillərindəki bütün torpaqlar bizim əsarətimiz altında olmalıdır. Orada heç bir müstəqil ərazi qalmama- lıdır. Araukanların müqaviməti haqqında artıq bütün İspaniya danışır. Hələlik onlarla bacarmaq mümkün deyil. Necə olsa da, Ernan Kortes nəhəng Astek imperiyasını, Fransisko Pisarro
Yüklə 2,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|