1 Ramiz Də
Yüklə 2,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
70 iyirmidən çox nümayəndəsi əbədi olaraq, başlarını həmin torpaqda qoyublar. - Sinyor Kartahena, siz mənim qardaşımı düzgün başa düşmədiniz. - deyə kapitan Xuan araya aydınlıq gətirmək üçün söhbətə qarışdı. - Sizə bildirmək istəyirəm ki, sizin danışıqlarınız İspaniyada heç bir konkistadorun və ya cəngavərin xoşuna gəlməz. Şəxsən mən sizinlə yaxından tanış olduğum üçün sizin dediklərinizə göz yumuram. - İltifatınıza görə çox sağ olun, amma xahiş edirəm, mənim sözümü kəsməyin, - deyə qoca səyyah təkidlə xahiş etdi. - mən sadəcə olaraq, təkzib vermək istəyirəm. Bizim həmin qurbanları verməyin kimə xeyri oldu? Demək olar ki, heç kimə. Siz yaxşı bilirsiniz ki, ingilis və fransız milliyyətindən olan dəniz quldurları, maneəsiz olaraq Atlantik okeanın keçib Karib dənizinə gəlir və orada bizim kaloniyalara, qəsəbələrə, adalara, ticarət və səyyah gəmilərinə hücum edib onları ələ keçirirlər. Yeni Dünya sahillərində olan sərvətimizin bir hissəsi onlar tərəfindən zorlama mənimsənilir. Bizim inkvizisiya isə onların qarşı- sında acizdir və onların cinayətlərinə qarşı heç bir tədbir görə bilmir. Halbuki Badaxos konqresinə görə Karib dənizi sahillə- rinə ispan gəmilərindən başqa, heç biri girməməlidir. Bildiyiniz kimi, papanın iştirakı ilə həmin sazişə İspaniya
71 və Portuqaliya monarxları qol çəkirlər. Lakin nə ingilis, nə də ki, fransız dəniz quldurları buna məhəl qoymayıb, həmin dənizdə qulduruqla məşğul olurlar. Elə dəniz quldurları var ki, monarxların havadarlığı altında fəaliyyət göstərirlər. Yeni Dünya sahillərində məşhur olan ingilis korsarı Frensis Dreyk şəxsən kraliça Yelizavetanın göstərişi ilə hərəkət edir və iki il bundan əvvəl La-Manş boğazında ingilis hərbi dəniz donanmasına başçılıq edib, “Məğlubedilməz arma- da”ya qarşı döyüşmüşdür. İndi başa düşürsünüz, mən nə demək istəyirəm? Bizim konkistadorlar okeanın o tayındakı zəif düşmənlərlə yox, buradakı güclü düşmənlərimizə qarşı döyüşməli və Avropada özbaşınalıq edənləri birdəfəlik cəzalandırmalı idilər. Orada möhkəmlənməklə biz artıq Niderlandı, Fransadakı və Almaniyadakı ərazilərimizi itir- mişik. İngiltərə ilə müharibədə biabırcasına məğlub olmu- şuq. Bir sözlə, qüdrətli İspaniya getdikcə güclənməkdənsə, daha da zəifləyir. Avropadakı mövqelərimizi yavaş-yavaş itirir və getdikcə İngiltərənin qarşısında aciz oluruq.
72
Migel hiss edirdi ki, bu söhbət kapitan Filippin ürəyindən deyil. İspaniyanın məğlubiyyətləri açıqlananda bu heç də onu qane etmirdi. Lakin Migel indi-indi hiss etməyə başladı ki, qonaqlar tarixi dərindən bilmirlər. Çünki kapitan Filipp o dəqiqə qocanın sözünü kəsib bu haqqda bir arayış verərdi. İş ondadır ki, qoca səyyah Tordesilyası Badaxos ilə səhv salmışdır. O, bu faktı bilərək, yoxsa mexaniki səhv etmişdi, ancaq Rodriges bu kəlmələri ciddi halda söyləşmişdi. Roma papası VI Aleksandr 1493-cü ildə, İspaniya ilə Portuqaliya arasında kolonial əraziləri bölüşdürmək üçün, öz bullası ilə demarkasion xətti göstərmişdi. Bu xətt 100 liq (600 km.) Azör və Yaşıl Burun adalarından qərb istiqamə- tində keçirdi. Sonradan Portuqaliya bu bölgüyə görə öz etirazını bildirir və 1494-cü ildə Tordesilyasda İspaniya ilə Portuqaliya arasında yeni saziş bağlanır. Meridian Yaşıl Burun adalarından 370 liq qərb istiqamətində keçirilir. Bəzi quru və dəniz xəritələrində Yaşıl Burun adaları sıfırıncı meridian kimi göstərilirdi. Deməli, İspaniya hökmranlığı altına bütün Amerika (Braziliya ərazisində başqa), Portu- qaliya hökmranlığı altına isə Asiya, Afrika və Amerikada
73 Braziliyanın böyük bir hissəsi düşür. Gec-tez onların arasında hərc-mərclik baş verməli idi: Portuqaliya ərazilə- rində şərq, İspaniya ərazilərindən qərb istiqamətində sərhəd xətti göstərilməliyidi. Magellan ekspedisiyasından sonra təsdiq olunur ki, “Ədviyyat adalarına” iki yol gedir: İspaniyanın Cənubi Amerikasının cənubundan keçən qərb yolu, I Portuqaliyanın Afrikasını dövrə vurub gedən şərq yolu. Bu hərc-mərcliyə son qoymaq üçün 1524-cü ildə Badaxos konqresinə, paritet əsaslara görə (birinci yıqınçaq 1524-cü ilin aprel ayında Portuqaliya ilə İspaniya arasından keçən Qvadiana adlı sərhəd çayının üstündəki körpüdə keçirilmişdir. Körpü İspaniyanın Badaxos, Portuqaliyanın Elvaş şəhərlərinin arasında yerləşirdi. Sonrakı yığıncaqlar dalbadal adları çəkilən şəhərlərdə keçirilmişdir), hər dövlət oraya üç hüquqşünas, üç kosmoqraf və üç şturman göndə- rir. Konqress 50 gün davam edir və heç bir nəticə əldə olunmur. Göndərilən punktun, meridianın dəqiq uzunluq meridianı, Yer kürəsinin böyük dairəsinin uzunluğu, Molukk adalarına olan məsafə, nə də ki, onların koordi- natları məlum deyildi. Hər iki tərəfdən verilən təkliflərin arasında 46 0 məsafə vardı. Badaxos konqresi uçuruma yuvarlanandan sonra ispanlar açıqdan-açığa, portuqalların “Ədviyyat adaları”na ticarətinin monopoliyasını saymayıb, Yüklə 2,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|