1 Ramiz Də
Yüklə 2,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
78 isə İnk imperiyasını darmadağın edib İspan taxt-tacının ərazisinə qatmışdır. Fərasətsiz Pedro Valdiviya isə bizim silahı öz məğlubiyyəti ilə təhqir etmiş və neçə-neçə konkistador onun ucbatından vətənə qayıtmamışdır. - Sinyor Filipp, tanımadığınız adam haqqında bu cür nalayiq sözlər işlətmək lazım deyil. - deyə Migel özünü saxlaya bilməyib həqarətlə dilləndi və daxilindəki gərgin- liyi ətrafdakılardan gizlətmək üçün soyuqqanlıqla sözünə davam etdi. - Pedro Valdiviya Mərkəzi Çilidə Santyaqo və Konsepsion şəhərlərinin əsasını qoyub və orada konkista- dorlarımızın vəziyyətini xeyli yüngülləşdirib. O, istəyirdi ki, qısa bir müddət ərzində Araukaniya ölkəsini zəbt etsin, ancaq təəssüflər olsun ki, Valdiviya bu məqsədinə nail ola bilmədi. - Mənim sözlərimə irad tutmağınız əbəsdir. - deyə kapitan Filipp söz altında qalmamaq üçün həqarətlə dilləndi. - Mən bu haqda artıq çox şeylər bilirəm. Araukanlar haqqında bir çox materiallar ilə dərindən tanış olmuşam. Onu dəqiq bilirəm ki, Pedro Valdiviya yeganə ekspedisiya rəhbəri olub ki, okeanın o tayında aborigenlərə qarşı bir neçə döyüşdə ağır məğlubiyyətə uğramışdır. Bu ki, bizim üçün biabırçılıqdan başqa bir şey deyil. - Sinyor, bu heç də belə deyil, - deyə qoca səyyah söhbətə qarışmağa məcbur oldu, elə tərəddüd etmədən
79 üzünü Filippə tərəf tutub giley-güzarla sözünə davam etdi. - həmin o ekspedisiyalarda mən özüm iştirak etmişəm və hər şeyi öz gözümlə görmüşəm. Həmin məğlubiyyətlərdə mərhum Pedro Valdiviyanı günahlandırmaq olmaz. Sadəcə olaraq, araukanlar hər bir döyüşdə bizdən üstün olurdular. Bu acı olsa da, tarixi bir faktdır. İstəyirsinizsə, mən sizə həmin ekspedisiya barəsində bir balaca danışım. - Sözsüz ki, bizim üçün maraqlı olardı. - deyə kapitan Xuan cəld müəmmalı tərzdə dilləndi. - Diyeqo Almaqro ekspedisiyanın iştirakçısı, sonradan Fransisko Pisarronun tərəfinə keçmiş Pedro Valdiviya 1540-cı ilin yanvar ayında yüz əlli əsgərin və min nəfər hindu xidmətçilərinin başında duraraq, Çilini işğal etmək üçün yola düşmüşdür. O, döyüşlərlə Sahil Kordilyerləri keçib, 33 0 cənub en dairəsinə kimi gedir. Tropik zonasını keçən konkistadorlar gözlənilmədən münbit torpaqlara rast gəlirlər. Buxtanın sahilindən bir az cənubda, biz Valparaiso (Cənnət vadisi) şəhərinin əsasını qoyduq. Valparaisodan bir balaca cənubda, Valdiviya Maypo çayının valehedici vadisini görüb həmin yerdə 1541-ci ilin fevralın 12-də Santyaqo şəhərinin əsasını qoydu. Çox keçmədi ki, hindu- ların böyük bir dəstəsi şəhərə hücum edib onu yandırdılar. Santyaqo alışanda bizim bütün ərzaq ehtiyatımız şəhərdə alışıb yandı. Biz çıxılmaz vəziyyətə düşmüşdük.
80 Belə bir vəziyyətdə Valdiviya qəti tədbirlərə əl atdı. O, əsgərləri iki dəstəyə böldü: dəstənin biri üç il müddətinə əlində silah taxıl əkir, o birisi isə hindulardan müdafiə olunur və hərdənbir əks-hücuma keçirdi. Valdiviya Magellan boğazından keçərək, Çilidən İspaniyaya gedən yolu öyrənmək istəyirdi. Onun düzgün olmayan hesablamalarına görə, Magellan boğazının qərb keçidi 42 0 cənub en dairəsində yerləşirdi. Çənubi Çilinin sahil zolağının tədqiqatını o, 1544-cü ilin sentyabr ayının əvvəlində genuyalı dənizçi Xuan Bautiste Pasteneyə tapşırdı. Pastene 900-1200 km. cənuba doğru hərəkət etməli və orada boğazı aşkar etməli idi. Doğrudan da o, iki gəmi ilə 42 0
boğazı idi. Lakin o, həmin boğazı və oradakı körfəzi tədqiq edərkən gördü ki, həmin sular böyük Çiloe adasını materikdən ayırır və bununla da Çili
arxipelaqının kəşfinə təkan verdi. Geri qayıdanda Pastene kəşf etdiyi sahillərə yüksək qiymət verdi, lakin heç kim bilmirdi ki, həmin torpaqların qarşısında mərd və qorxmaz araukanlar dayanıb. Bəli, bəli. Mərd və qorxmaz araukanlar. 1545-ci ildə Valdiviya sahil zolağı ilə Bio-Bio çayına (37
0 cənub en dairəsi) kimi qayıdır. Lakin çox keçmədən Peruya, Qonsalo Pisarronun qaldırdığı üsyanı yatırmaq üçün çağrılır. 1547-ci ildə Valdiviya Çiliyə qayıdıb,
81 azadlığı hər şeydən üstün tutan araukanlara qarşı mühari- bəyə başlayır və orada kəskin müqavimətə rast gəlir. Döyüşlərdə mənim iki qardaşım oğlu həlak olur. həmin o rayonda möhkəmlənmək üçün o, 1550-ci ilin oktyabrın 5- də Bio-Bio çayının mənsəbində Konsepsion şəhərinin əsasını qoyur. Hindular böyük qüvvələrlə üstümüzə hücuma keçir, amma məğlubiyyətə uğrayırlar. Həmin döyüşdə 400 nəfər hindu əsir alınır və Valdiviyanın əmri ilə onların sağ əlləri kəsilir, burunlarının tənələri isə yerindən qoparılır. Onda bütün araukanlar üsyana qalxır. Onlarla mübarizədə biz həmin rayonda bir neçə şəhər saldırdıq, o cümlədən, 1552-ci ilin fevral ayında, 40 0 cənub en dairəsində Valdiviya şəhərini. And dağlarının şərq ətəkləri ilə tanış olmaq üçün, Valdiviya 80 nəfər əsgəri kapitan Villaqronun başçılığı altında yola salır. Gözlənildiyi kimi, dəstə çətinlik çəkmədən dağları təxminən 37 0 çənub en dairəsindən keçib böyük bir çaya rast (Rio-Kolorado) gəlir. Həmin çay sürətlə şərq istiqamətində daşırdı. Dəstə bir neçə gün çayın sahili ilə gedib, onun dayaz yerini tapa bilmirdi. Keçid tapılanda orada hindu dəstəsilə rastlaşdılar. İki əsgərin həyatı bahasına dəstə həmin keçidi qət edir, lakin ərzağın çatışmadığından dəstə geri qayıtmağa məcbur olur. Bununla belə araukanlara qarşı öz mübarizəmizi davam etdirirdik. Onların üzərində “qələbə” qazanaraq, istər- Yüklə 2,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|