03-Evliya Chelebiye Gore Guneybati Anadolu (Aydin, Denizli, Muyula)
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
21 sümbül, bostan, reyhan ile bezenmiş geniş bir arazi içinde halkı keyifli bir memlekettir.” 85 Şehrin fiziki yapısı içerisinde ki doğal güzelliklerden Evliya’nın ifadesiyle; “İmanım Baba ziyaretgahından yıldız tarafındaki dağa Ceviz Dağı derler. Gökyüzüne başını yükseltmiş, cevizli ormanlıktır. İç Kale’den bir top menzili uzaklıkta, yaz ve kış başından kar eksik olmaz. Temmuz ayında bu dağdan aşağı şehrin su değirmenlerine ve yeni yapılan kale içindeki camii, medrese, saray, havuzlu şadırvanlarına bütün çeşmelerine gelen su Ceviz Dağı’nın suyudur.” 86 a. Kale Seyyahımız Aydın Güzelhisarı’nı şu şekilde anlatır. “Kale eski zamanlarda gayet küçükmüş daha sonra genişletilmiş. Büyük şehrin kuzey tarafında bir tepe üzerinde kargir taş binadır. Kuzeye bakan bir kapısı var, taşrasında bir kat kale duvarının dahi kuzeye bakan büyük kapısı var. İç kale küçük çakıl taşlı yalçın kayalı bir yüksek duvarlı ve gökyüzüne baş vermiş dört köşe binadır. Çevresi sekiz yüz adımdır. Herhangi bir tarafında hendeği yoktur. Dört tarafı yüksek kayalarla çevrili baştan aşağı sahraya yayılmış şehir kaleden görülür. Şehir tarafı oldukça uçurumdur. 87 Kale içinde elli miktar kiremit örtülü ev vardır, bunlarda askerler kalırlar. İç Kalede bir mescit ve buğday ambarı vardır.” 88 Evliya Çelebi Kale ile ilgili şu bilgileri vermeğe devam etmektedir. Sene (…) tarihinde bu şehir gayet mamur olup zengin bezirganlar sakin iken ahalisi Celali ve Cemali Karayazıcı, Said Arab korkusunda bir yere toplanıp “İşi onlara danış. Ali İmran 159.” Fermanı üzere ortak karar alarak vilayetlerini celaliden rikab-ı hümayuna arz etmişlerdir, arzuhallerinde: “ Kendi malımız ile şehrimizin etrafına sur çekip devletimizi, namusumuzu, evladımızı, celali zulmünden korumak için Anadolu Valisinden mübaşir talep 85 Seyahatname, s.83 86 Seyahatname, s.80 87 Seyahatname, s.80 88 Seyahatname, s.80 22 ederiz.” Diye padişaha arzları olup Padişah tarafından arzları kabul edilip, hatt-ı hümayunla izin verilen Mabeyinci Selim Ağa adında selim kalpli bir Ağa gelip Güzelhisarlı Yusuf Paşa’ya Sultanın emri ve hattını verince, Yusuf Paşa kendi rızası ile malından bin kese, vilayet ayanından üç bin kese toplamışlardır. Aydın Sancağı’nın cümle kazalarının reaya ve berayalarının yardımı ile taş, kireç, kereste, usta, çivi, ahşap, çekenler bütün asker derya gibi bir araya gelip sene (…) tarihinde Sultan (…) (…) arasında bu büyük şehrin üç tarafını yeni sur ile bir kale gibi bina edip aşağı eski şehir taze can bulup günden güne daha da şenlenmiştir. 89 Yeni Kale, Ceviz Dağı eteklerinde kıble ve güney taraflarında bir geniş sahrada yer alır. Çevresi dört bin sekiz yüz adımdır. Beş köşe, yalın kat bir kat duvarlıdır. Tamamı yedi kapıdır, batı tarafında Kuşadası Kapısı, güney tarafında Çufud Kapısı gayet küçüktür. Bu taraf bostanlara açılır, Kıble tarafında Menteşe Kapısı, doğu tarafında Nazlı Kapısı. 90 Nazlı Kapısı’ndan üç yüz adım içerde Tabakhane Kapısı var, bunun önünde bir göz taş köprü vardır. Tabakhane Kapısı’ndan içeri girildikten sonra yıldız tarafına iki yüz adım gidilince Değirmenler kapısına varılır. Değirmenler Kapısı’ndan yokuş yukarı İman Dağı Kapısı’dır. Bu kapı İç Kalenin taşra katındaki kapıdır. Dağlara çıkan yedi kapı böylece tamam oldu. İç Kale’nin İman Kapısı’ndan yokuş aşağı kıbleye açılan Menteşe Kapısı’na varıncaya kadar yedi yüz adımdır. 91 Kale çevresine bulunan önemli doğal güzellikler hakkında da Evliya Çelebi bilgi verir. “Değirmenler Kapısı’ndan taşraya çıkıldığında nezübilillah cehennem kuyusu gibi karanlık bir mağara, Hümeze ile Lümeze dereleri vardır. İnsan aşağı bakmaya cesaret edemez. 92 Kalenin Tabakhane Çarşısı tarafında akan derenin iki tarafında yalçın kayalar vardır. Allahın hikmeti ile bu dere kalenin doğu tarafına bir hendek oluşmuştur. Öyle bir hendekki bu taraftan kaleye asla düşman erişemez. Kalenin başköşesindeki bu tarafında başka hendek yoktur. Allahın kudreti ile oluşmuştur.” 93 89 Seyahatname, s.80 90 Seyahatname, s.80. 91 Seyahatname, s.83 92 Seyahatname, s.80 93 Seyahatname, s.83 23 Bugün Aydın’a baktığımızda Evliya’nın hakkında çok değerli bilgiler verdiği Güzelhisar Kalesi ile ilgili hiçbir kalıntıya rastlayamıyoruz. Farklı eserleri de taramamıza rağmen Kale ile ilgili her hangi bir bilgiye ulaşabilmiş değiliz. Muhtemelen şehrin sonraki dönemlerde ihtiyaç duymaması veya gelişmesine bağlı olarak zamanla kale tahrib edilmiş olabilir. Eski Aydınoğulları Hisarı yıkılmış ve Cumhuriyet devrinde Aydınoğulları güzelhisarı’nı hatırlatmak için Tabaklı Mahallesi ve çevresine Güzelhisar Mahallesi adı verilmiştir. 94 b. Mahalleler Evliya şehre ulaşmasının ardından yerleşme unsurları açısından Aydın’ın evleri ve mahalleleri hakkında şu bilgileri verir. “Evvela bu şehir içinde büyük küçük tamamı altı bin yedi yüz saraylar gibi haneler ile süslü bağlar ve bahçelerle tertip edilmiş bir güzel sultanın Aydın Güzelhisarı’dır. Hakikaten süslü ve güzel bir şehirdir. 95 Bu şehrin içinde ve dışında iki yüz çeşme vardır. Bütün evlerde, camilerde, birer çeşme vardır.” 96 Evliya Çelebi Aydın’ın tamamı yirmi altı mahalle olduğunu belirtmektedir. 97 Sadece “Göllüce ve Yarbaşı Mahallelerinin” isimlerini verir. 98 Evliya anlatımına şu şekilde devam eder. “Bu şehir varoşunun Ova Kapısı’ndan Nazlı Kapısı’na varınca şehir içinden o cadde ile şehrin boyu bin büyük adımdır. İç Kale’nin İman Kapısı’ndan yokuş aşağı kıbleye açılan Menteşe Kapısı’na varıncaya kadar yedi yüz adımdır. 99 Çarşı caddesine güneş tesir etmeyip buz gibi soğuk yollara ayrılmıştır. Bütün yollar kaldırımlıdır.” 100 1530 tarihli Tapu Defterinde Cami, Hacı İsa, Köprülü, Kadı, Hisar Yakası, Kilise Camii, Yenice Mahalleleri bulunmakta idi. 101 Evliya Çelebi’nin Aydına gelmesinden altı sene sonra 1676 tarihinde yapılan avarız yoklamasında ise mahalle 94 H. Hilmi Bayındır-H. Fehmi Poyrazoğlu, Aydın Kenti Tarih, Coğrafya ve Bugünü,1966 Aydın, s.41 95 Seyahatname, s.80 96 Seyahatname, s.83 97 Seyahatname, s.80 98 Seyahatname, s.81 99 Seyahatname, s.83 100 Seyahatname, s.82 101 BOA-TD-166, s.438 Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|