1 Hümayi rş e
Yüklə 7,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
H Ü M A Y İ - Ə R Ş 61 Səhl İbn Abdullah əl-Tüstəri (q.s) həzrətlərinə - Abdal, necə abdal olmuşdur? - deyə verilən bir suala qarşı: “Dörd xislətə malik olmaqla nail olmuşdur. Onlardan: “Qarnının şişini endirmək, səhər (yatmamaq), sükut (danışmamaq), insanlardan kənar durmaqdır”-deyə buyurmuşdur. Təcrübə ilə müəyyən olmuşdur ki, aclığın qəlbi nurlandırmaqda faydası çox açıq bir işdir. Səhərə gəlincə: Qəlbi aydınlaşdırır, saflaşdırır və nurlandırır. Səhərlə aclıq birləşincə qəlb inci, ulduz, parlaq, saf ayna kimi olur. Səhərə davam sayəsində Haqqın camalı müriddə aşkar olar, axirətdə uca dərəcələri müşahidə edər, dünyanın həqarəti və bəlaları eynəl-yəqin təzahür edər. Bu hal müridi dünyadan üz çevirməyə, axirətə yönəlməyə sövq edər. Səhər, aclığın nəticəsidir, çünki yuxusuzluq toxluqla mümkün deyildir. Yuxu, zərurət miqdarından artıq olarsa qəlbin qatılığı və ölməsinə gətirib çıxarar. Səhər qeybin əsrarının açılması üçün vasitədir. Ehtiyac nisbətində yemək, yuxu üstün gəl- diyi zaman yatmaq, zərurət olduqda danışmaq abdalların vəsfi haqqında söylənilən sözlərdəndir. Yuxu çoxluğunun suyu çox içməkdən qaynaqlandığına dair yetmiş siddiqin ortaq fikri olduğunu İbrahim əl-Xavvas nəql etmişdir. Üçüncüsü olan sumta (danışmamaq) gəlincə, sumut üzləti (guşənişinlik) asanlaşdırar. Fəqət, guşənişin yeyəcək-içəcəyinin və bəzi ehtiyaclarının təmin edilməsi üçün danışmağa məcbur ola bilər. Mötəzilə (guşənişinə) layiq olan zərurət miqdarından artıq danışmamaqdır, çünki söz qəlbi işğal edər. Qəlbin kəlama can atması ən böyük bəlalardandır, çünki rahatçılığa sövq edər. Zikr, fikr üçün təcərrüdü (yalnızlığı) ağırlaşdırar. Sükut ağlı aşılayır, vəranı cəlb edir, təqvanı təlim edir. Xəlvət məşğuliyyətləri dəf edir, eşitmə və görməni idarə altına almağa faydası olur. Çünki eşitmə və görmə qəlbin dəhlizləridir. Qəlb hər cür çirkli su axıb tökülən hovuza bənzəyir. Riyazətin əsl məqsədi hovuzun bu qəbil pis sulardan təmizlənməsidir. Çaylar töküldüyü halda hovuzun təmizlənməsi qabilmidir? Əlbəttə, qabil deyildir. Çayın axması davam etdiyi müddətcə o hovuzun təmizlənməsinə və paklaş- ma sına nə qədər diqqət edərsən et, hər an təkrarlanar. Odur ki, duyğuları idarə altına almağa çalışmalıdır. Duyğuları zəbt etmək də, ancaq qaranlıq bir otaqda xəlvət ilə mümkündür. Əgər qaranlıq yer tapa bilməsə başını yaxasının içərisinə doğru büksün, yaxud bir kisvə (libas) və ya bir köynək ilə örtünsün, bu halda ilahi nidanı eşitməyə, Həzrəti Rəbbin cəlalını müşahidəyə istedad qazanır. Aləmlərin fəxri Həzrəti peyğəmbər (salləllahu aleyhi və səlləm) belə etdiyi bir zamanda vəhy gələrək ُﻞﱢﻣﱠﺰُﻤْﻟﺍ ﺎَﻬﱡﻳَﺃ ﺎَﻳ [Ey örtünüb bürünən (Peyğəmbər)!] (Müzzəmmil: 1) ُﺮﱢﺛﱠﺪُﻤْﻟﺍ ﺎَﻬﱡﻳَﺃ ﺎَﻳ [Ey (libasına) bürünən!] (Müddəssir: 1) izzətli xitabına nail olduğunu görmürsənmi? Ona görə də bu dörd şey mürid üçün bir möhkəm qaladır ki, yoluna çıxan ən- gəllər müdaxilə etməyə imkan tapmazlar. Sülukun xalisliyi uqubatın (əzab-əziyyətlərin) kəsilməsi sayəsində hasil olur. Allah yolunda qəlbin sifətlərindən başqa əzab yoxdur. Bunun da səbəbi dünyaya meyl və iltifatdır. Əzablar da bir-birindən fərqlidir. Bəzisi bəzisindən böyükdür. Əzabların dəfi də, kəsilməsi də asandan-asana ötürmək surətilə tərtibə riayət etməklə mümkündür. Qəza namazlarının ifasındakı tərtib kimi. Hansı tərtib, anlaşıldımı? Müqəddimədə bəhs etdiyim kimi, iradənin əvvəlində mal, mənsəb, dünya eşqi, xalqa iltifat, günahlardan arınmaq. Bunların zahirən izlərini kəsib atdığın kimi bunlardan batini təmizləmək də lazımdır. Bu da uzun mücahidə ilə mümkün olur. Çox kimsələr vardır ki, sifətlərin əksəri ilə kifayətlənərlər. Onlar üçün uzun mücahidəyə lüzum yoxdur. 62 H Ü M A Y İ - Ə R Ş Yuxarıdakı bəyanatların təfsilatını ixtisar edəcək olsaq, mücahidə yolunu şəhvətin ziddi olmaqla, bütün üstün sifətlərdə həvavü-həvəsə müxalifət göstərməklə ifadə edə bilərik. Müridin halında, Allahın zikrindən qəlbini işğal edən əlaqələrdən uzaqlaşdı- ğını göstərən əlamətlər görülərsə davamlı surətdə qəlbinə bağlılıq, zahiri virdləri çoxalt maq dan uzaq durmaq, fəraiz (fərzlər) və rəvatib (sünnələr) və Vahid virdilə kifayətlənməsi əmr olunur. Çünki Vahid virdi virdlərin ən yaxşısı və faydalısıdır. Vahiddən murad qəlbin, başqalarının zikrindən xali olmaq şərtilə zikrullaha riayə- tidir, çünki qəlb, başqa bir əlaqəyə üz tutduqca əsl işini ifada çətinlik çəkir. Bu məqamda Şeyx Şiblinin, Hasriyə söylədiyi sözü kamil olduğu üçün ən mənalı bir ifadədir. O, “Ey Hasri, bir cümə məni ziyarət etmək istəyi qəlbinə düşərsə və ikinci bir cümə də başqa bir şey ağlına gələrsə məni ziyarət etmək sənə haramdır” - demişdir. Fəqət bu təcərrüd özündə Vahidin qayğısından başqa bir şey olmayan aşiqi- müstəhtər 30
Mürid bu hala nail olduqdan sonra, şeyx onu bir zaviyədə təcrid edər və gündəlik ruzisinə kifayət edəcək miqdarda halal ərzaq ilə qidalandırar. Çünki din yolunda əsl olan halal qidadır. Bunlar yerinə yetirildikdən sonra müridin dil və qəlbini məşğul etmək üçün zikrlərdən biri təlqin edilər. Məsələn, “Allah, Allah”, yaxud, “Sübhanəllah, sübhanəllah” və yaxud, bunlara bənzər kəlmələrdən birisi kimi. Mürid ona əmanət edi lən bu vəzifəyə davamiyyət göstərər, ta ki, dili hərəkətdən aciz olur və bu kəlmələr dilini qımıldatmadan dilində axar. Bununla olmuş, bitmiş deyil ya... O, yenə bu kəlmələrdə dil əlaməti yox olana və qəlbdə ləfzin surətinin izi əbədiləşincəyə qədər saymaqdan geri qalmaz. Bu da kafi deyildir. Qəlbdən də ləfzin hərfləri, surəti məhv oluncaya qədər virdinə davam edər. Bu halın yaranması mənanın qəlbdə istiqrarını təmin edər ki, mətlub olan qayə də məna sirlərinə vaqif olmaq deyildirmi? Bu halların hamısını özündə bərqərar etdikdən sonra dünya ilə əlaqədar düşüncə və qəlbindəki vəsvəsələri təftiş etməsi lazım gəlir. Bir ləhzə də olsun qəlbini zikirdən boşaltmağa səbəb olan hər bir şey onun üçün bir nöqsandır. Həmən bunun dəfində ciddi cəhd göstərmək lazımdır. Nə zaman vəsvəsələrini dəf etsə və nəfsini bu kəlməyə həsr etsə, yenə o kəlmədən vəsvəsə gələr. Məsələn, “Bu kəlmə nədir? Allah ləfzinin mənası nədir? Hansı məna “Allah” olmasını zəruri etmişdir? Nə üçün məbud olmuşdur?”. Bu surətlə fikir qapısı ona açılır. Çox zaman şeytan tərəfindən təlqin edilən bu hal küfr və bidətə gətirib çıxara bilir. Əgər bu haldan nifrət edərək, qəlbdən çıxarılmasına səy göstərərsə, bu düşüncələr ona zərər vurmaz. Qəlbə düşən bu düşüncələr bir neçə qismə bölünür: Birisi, qəti olaraq məlum və sabitdir ki, Cənab Qadiri-Qəyyum, müridin qəlbinə gələn bu fikirlərdən münəzzəhdir (məsumdur). Fəqət nə çarə ki, şeytan onun qəlbinə girərək istədiyi kimi idarə edir. Bunun çarəsi, əndişəyə düşməmək, məyus olmamaq, Allahı zikr etməyə davam etmək və bu halın dəfini cənab Vahibul-amaldan dua və niyaz etməkdir. 30 “Müstəhtər” ismi-məful vəznilə o adama deyilir ki, bir şeyə məftunluqla can ataraq davamlı onunla məşğul olub o mövzuda haqqında insanların danlaq və ayıblama, əzab və cəfa dolu sözlər və hərəkətlərinə laqeyd yanaşa ( Qamusu-Asim əfəndi). Yüklə 7,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|