1 Hümayi rş e
Yüklə 7,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
138 H Ü M A Y İ - Ə R Ş Sədi cavabında:
demiş və Mustafa əfəndi mərhumu utandırmışdır. Rəvayətə görə Sədinin dilindən nəzm sanki axırmış. Qəzəliyyatı cəm edilsə imiş, bir neçə cildə çatarmış. Bu rəvayət həqiqətə tamamilə müvafiq ol maq la bərabər, mövzumuzdan kənar olduğu üçün bunun üzərində da ya nıl- mayacaqdır. Yalnız mərhumun xatirəsini yaşatmaq ümidilə, şeirlərindən bir qismini bu risaləyə dərc etməyi müvafiq buldum. Çünki Sədi iftixar ediləcək bir şəxsiyyətdir. Özü sözünə uyğun, qaraqaşlı, qara gözlü, qara saqqallı, uzun kirpikli, səxavətli, cavanmərd, fəzilətkar, gözəl əxlaqlı, həssas, dəyanətli, üsul sahibi bir şairə laqeyd yanaşmaq bir növ insafsızlıqdır. Bununla bə- rabər eşq və məhəbbətin bir böyük təcəssümü olan Sədi eşqin yeri olan Həkəri və Bərgüşaddan su içmişdir. Artıq fəzilətin zirvəsinə yüksəlmək zamanı gəldiyini anladığı bir zamanda, mərifət təhsil etmək üçün hicrət etməyə məcbur qalmışdı. Fəqət aşiqin mühacirəti aşiqlər Kəbəsini təvaf qəs dinə bərabər idi. Onun üçün vicdanından aldığı bu ilhama müvafiq surətdə tərəddüd etmədən Amasiyaya gəlmişdi. Bu zat Amasiyada Alçaq Köprü başında Alaca Hamamın qarşısında Bəkir paşa mədrəsəsində iqa- mət etmişdir. Sədinin simasındakı məlahət hər kəsin ona bağlanmasına bir vasitə idi. Vicdanı, imanı da o qədər məlahətli və möhtəşəm idi. Son dərəcə dindar olduğu qədər quru sufilərə qəzəbli, sərt, səxavətli olduğu qədər də fəaliyyətini isbatda ifrata meyl edirdi. Bu şeyda aşiq nüfuzu-nəzərə malik olub hər şeirini əsaslandırır, hər sə bəbi mövzu daxilində izah edirdi. Özünəməxsus bir üstün istedada nail olub, şeirlərinin hamısı onun yaradıcılıq məhsuludur. Bu xüsusda Sədini heç kimsəyə minnətli saymaq mümkün deyildir. [Yəni əsərləri özü nün düşüncə məhsuludur, kimsədən təsirlənməmişdir.] Qəzəllərində Füzulinin, tərkibbəndlərində Ruhi Bağdadinin üslubu hiss olunsa da, çox ehtimal ki, bu zat hər iki əsərdən azadə qalmış və heç birinin ruhunu yam- sılamamışdır.
H Ü M A Y İ - Ə R Ş 139 Sədinin təsəvvüfi məsləki Sədi etiqad və məsləkində ﺩﻮﺟﻮﻟﺍ ﺔﺤﺋﺍﺭ ﺖﻤﺷ ﺎﻣ ﺔﺘﺑﺎﺜﻟﺍ ﻥﺎﻴﻋﻻﺍ [əyanı-sabitə (Muhyiddin ibn Ərəbi əşyanın əzəldən Allah qatında, nəzdində olan hə- qiqətlərinə “əyanı-sabitə” adı vermişdir) əsla varlıq rayihəsi qoxla ma mış- dır] deyən ifratçı ələmdarlardandır. ﺙﺍﺪﺣﻷﺍ ﺔﺒﺤﺻ ﺔﻘﻳﺮﻄﻟﺍ ﻩﺬﻫ ﻲﻓ ﺓﺎﻓﻵﺍ ﺐﻌﺻﺍ ﻦﻣ biri yeniyetmələrlə yoldaşlıq etməkdir] təsəvvüfi ifadəsinə riayət edən bu zat Rəhmani cazibənin atəş vurğunu bir pərvanəsi idi. Sədi ömrünü vəcd və qələbə halı içərisində xitama yetirmiş, onda bixəbərlik, yəni fəna- fillah halları müşahidə olunmuşdur. O cümlədən olmaqla olduqca məşhur birini nəql edə bilərik. Bir gün Selağzı adlanan mövqedən keçərkən zövq hikmətinin verdiyi şadyanalıq və sevincin əsiri ikən, daha doğrusu, vəhdət meydanından təcəlli edən, ruhani feyzdən hasil olan həqiqət cəzbəsi ilə mürşidin hüzuruna üz tutub gedərkən adı çəkilən yerdə o zamankı Amasiya qazisinin olduqca yaraşıqlı, boy-buxunlu oğlunun ulağa minib bazar dan keçdiyini görmüş. Bu sırada füyuzat (feyzlər) səbəbilə vicdanında həqiqətləri təlatümə gətirən eşq dalğaları coşaraq bədahətən: ﺐﮐﺮﻣ ﻪﮑﺷﺎﮐ ﻡﺩﻮﺑ ﻪﮐ ﻡﺩﺮﮐ ﻭﺯﺭﺍ ﻥﺍﺭﺍﺰﻫ /ﺏﺭ ﺎﻳ ﻮﺳﺭﺎﭼ ﺭﺪﻧﺍ ﻡﺪﻳﺩ ﺭﺍﻮﺳ ﺐﮐﺮﻣ ﯽﺘﺑ [Ya Rəbb, çarşının ortasında mərkəbə (eşşəyə) minmiş gözəli gördüm Ürəyimdən min arzu keçdi ki, kaş o mərkəb mən olaydım] beytini söyləmişdir. Sözü kəsməzdən əvvəl bunu da əlavə etmək lazımdır ki, bu ifratçı təmən- nalar, bəzi ulaqxislətli kimsələrə istinad olunur və sui-istifadəyə gətirib çıxaran çirkin hadisələrin baş verməsinə səbəb olur. Odur ki Sədinin bu xüsusdakı duyğularını olduğu kimi yazmağa lüzum vardır. Bu ifratçı təmənna sahibi, görəsən, ömründə bir məhbub ilə qarşı- qarşıya bir yerdə oturmuşdurmu? Əlbəttə, xeyr. O məhbub özünü Sədiyə ərz etmiş olsa idi, görəsən, kiçicik bir iltifat nəzərinə nail ola bilərdimi? Şübhəsiz ki, ola bilməzdi... Sədi bunlardan o dərəcə əl götürmüşdü ki, fəzilət ətəyinə bunlardan kiçik bir şey belə qoşmaq mümkün olmaz. Bu nə kələm, bu nə turşu”, deyiləcək olarsa, ancaq Sədi kimi bir dərviş, elə bir vəcd və məhəbbətə ma- lik olmaq lazımdır. Bunlar lağlağı avamların rəzalətinə bənzər bir vəziyyət ərz etməkdə isə də bunu: ﺭﻮﻧ ﺭﻮﺼﻨﻣ ﺐﻟ ﺭﺩ ﻖﺤﻟﺍ ﺎﻧﺍ ﺪﺷ ﺭﻭﺯ ﻥﻮﻋﺮﻓ ﺐﻟ ﺭﺩ ﻖﺤﻟﺍ ﺎﻧﺍ ﺪﺷ [Mənsurun dilində nura çevrilən Ənəlhəqq Fironun dilində yalana çevrildi.]- mənəvi məsnəvisi ilə ifadə etmək imkanı vardır. Tırtıl da ipək böcəyi kimi qoza emal etməkdə isə də arasındakı fərqi əhil olanlar yaxşı anlayar və birisinin məhvinə, digərinin canlandırılmasına səy edərlər. Sədi də əxlaq təmizliyini, incəliyini ülviyyətilə, əsalətilə hifz etmiş bir Allah adamı idi. Məqsədim Sədini olduğu kimi göstərmək olduğundan bu beytini yazdım. Və məsələnin həqiqətini də bəyan etdim. Sədi ilə maddi- mənəvi heç bir əlaqəm yoxdur. Gələcəkdə hər şeyi öz ağlına uydurmaq istəyən Yüklə 7,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|