1 Hümayi rş e
Yüklə 7,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
140 H Ü M A Y İ - Ə R Ş “ağıllılar” Sədinin bu sözündən istifadə etmək niyyətinə düşməyəcəklərini bilsəydim, bu qədər uzun sözə lüzum qalmazdı. Fəqət Füzulinin şiə olduğu haqqındakı iddia məni bu əndişəyə saldı. Və heç şübhəsiz ki, zamanımızda yaxından tanıdığımız bir zatı gələcəkdə könüllərə kədər verəcəyi bir töhmətlə ittihamına razı olmarıq. Hər necəsə bizim islam ədəbiyyatında çox dərin yer tapmış şərab, ney, məhbub bəziləri tərəfindən öz mühakimələrinə görə uydurulmuş olduğuna da canlı şahid oldum. Bəlkə, zaman gələcək ki, Sirac əfəndinin “Saqinamə”si onun meyxor olduğu qənaətini verəcək. Lisanül-qeyb (qeybin ifadəçisi) olan Hafiz Şirazi həzrətlərinə edilən isti- nad lar kimi. Həm də elə qüvvətli iddia edilir ki, sanki Hafiz Şirazi elə ancaq qədəh çarpışdırmışdır. Əslində, Hafizi biz də görmədik. Bu qədəri var ki, tarixi məlum olan bu zatın haqqında iyirmi beş il əvvəlinə qədər bu iddia varid olmamış. Divanı bundan bir neçə əsr əvvəl təsəvvüf dili ilə şərh edilmiş, çoxsaylı haşiyələri, şərhləri varkən, heç kimsə də lisanül-qeyb hörmətcil kəlamından başqa bir şey söyləməmiş ikən, indi birdən-birə Hafizin əyyaşların öndə gedənlərindən olduğu haradan məlum olmuş? Şübhəsiz ki, divanındakı meydən, məhbubdan. Füzulinin şiəliyi Əhli- beyt xanədanını mədhindən anlaşıldığı kimi. Çox şükr ki, İmam Şafiinin ra fiziliklə ittiham edildiyini görmədik. Məhz bu əndişə sözün uzanıb getməsinə səbəb oldu. Doğrusu, bu cür iddiaların qiyməti olmasa da nə üçün avama öz əlimizlə bir ipucu vermiş olaq?! Həmd olsun, qərəz və mənfəətdən azad olaraq bu həqiqəti eynən ya- zıram. İnsafı olanlar qəbul edərlər, insafsızlara isə deyəcək bir şey yoxdur. Gözlərimizi yenə Sədiyə çevirək. Sədi şeirlərində əksərən sufilərə hücum edər və onlara qarşı alçal dı cı sözlər istifadə etməkdən çəkinməz, islamiyyətə son dərəcə sadiq, sün ni- liyindən artıq dərəcədə məmnun, peyğəmbər xanədanına qarşı da şirkə girəcək qədər ifratçasına məhəbbət bəsləyirdi. Bu dediklərimin hamısı şeirlərində mövcud olduğundan təmas edən qisimlərdən eynən dərc et- dim. İmkan tapılıb divanı çap edilərsə lap yaxşı, ediləməzsə mənim bu risaləmdən başqa qeyd etdiyim şəxsin adını yad etdirə biləcək zahirdə bir əsər yoxdur. Bəli, 1328-ci ilin [m.1910/11] axırlarında Tiflisdə aldığım gün içə ri- sində də itirdiyim “Riyazul-Aşiqin” 60 adlı kitabda Sədinin adı zikr edilmişsə də, bir şeyə yaramayacaq qədər bir məlumatla kifayətlənilmiş olduğunu görmüşdüm. Ağlımda qaldığına görə üç, beş sətirdən ibarət idi. “Osmanlı müəllifləri” 61 adlı tərcümeyi-hal kitabına bənzər, daha qısa olduğunu güman edirəm. Hətta, doğum yeri və dəfn yeri haqqında da məlumat yox idi. Yalnız Sədinin adı və şair olduğuna dair də bir beyti yazılmışdı. Təf- silatına mən də vaqif deyiləm, yalnız məxsus həyatının mühüm cəhətlərinə dair səhih rəvayətlər əlimə keçdi. Bunun sayəsindədir ki, Sədi haqqında məlumat verməyə özümdə haqq görürəm. Yoxsa üstündən sükutla keçməyim təbii idi. 60 Azərbaycan ədəbiyyatında Müştəri təxəllüsü ilə şeirlər yazan şair və təzkirəçi Məhəmməd Ağa Müctəhidzadənin (1869-1958) təzkirəsi. (MR) 61 Bursalı Mehmet Tahir bəy (1861-1925) tərəfindən yazılmış üç cildlik Osmanlı ricalı tarixidir. (MR) H Ü M A Y İ - Ə R Ş 141 Əldə mövcud şeirlərinin cəm edilməsi haqqında da səhih rəvayətləri nəql edərək bir neçə şeirini vəd etdiyimiz şəkildə dərc etməyə ehtiyac hasil oldu. Onun üçün bu mövzuda rəvayəti əlavə etməyə məcbur qalıram. Sədi söylədiyi şeirləri adi kağız parçalarına yazar və ora-bura atarmış. İtəcəyindən narahat olmaz, bir laqeydlik göstərərmiş. Bu əldəki divanı ondan sonra, sevənləri tərəfindən toplanıb bir araya gətirilmiş və bu kitab meydana gəlmişdir. Çox təəssüf ki, bu işi başaran fədakarlar vəfalı dost olmaqla bərabər əslini itirmişlər və istinsax zamanı çox xətalara yol vermişlər. Qətiyyətlə iddia edə bilərəm ki, mərhumun şeirlərini çox zədələmişlər. Sədi kimi bir şairin əsərlərini toplamaqda alicənablıq göstərən bu nəcib, ümmətin dilavərləri eynən yazıya almağa müvəffəq olmadıqları üçün vəzifəni layiq olduğu şəkildə ifaya müqtədir olmamışlar. “Cənabı- Haqq səylərini məşkur (təşəkkürə layiq) qılsın” duasını səmimi qəlbdən Allahın dərgahına yönəltmək bizim ən böyük vəzifəmizdir. Fəqət Sədinin özünün dediyi kimi, ədəbi məharətini eynən görmək istərdik, fəqət nə çarə ki, bundan hal-hazırda məhrumuq. Mənim bu xüsusdakı məlumatsızlığım nöqsanların aradan qaldırılmasına imkan vermir. Bununla yanaşı, mənə düşən vəzifə gördüyüm kimi yazmaq və bildiklərim kimi nəql etməkdir. Maraqlananlar istədiyi cəhətdən tədqiq, mülahizə, tənqid etsin. Sədinin divanına sahib olan zat, mərhum Qaraqoyunlu Molla Həbibullah ilə Hacı Cəlil Dayının oğlu Mustafadır. Ələvi nahiyəsinə tabe Ayrançı kəndində yaşayan Hacı Vəli oğlu Məhəmməd və Səməd adlı iki qardaşı vardır ki, bunların qohumu idi. Bu zatlar Məhəmməddən kitabı mənim üçün aldılar, gətirdilər. Məhəmməd axırda gələrək bu kitabı mənə öz adlarından bağışladı. Allah hamısının qəbirlərini nurlandırsın. Doğrusu, dünyada bundan artıq məmnun olduğum bir şey yoxdur. Artıq dünyadan köçmüş olan bu adamlara əlimdən gələn bir xeyir də yoxdur. Allah müka- fat larını bol etsin, deyərək müqabiləni özümə vacib hesab edirəm. Cənabı- Haqq qəbul eləyə. Amin. Sədinin eşqi Lənbəranlı Yusif Çələbi rəvayətindən: Sədi ilk vaxtlarında Qönçə xanım adında pakizə bir xanıma aşiq olmuş. Və divanında “Pəri” adı ilə yad etdiyi, bu mərifət nurlu dilbər imiş, özü dünyadan yalnız köçmüşdür. Dünya malına olan münasibəti Atasının vəfatında qardaşları miras paylarını bölüşdürmək üçün Sədini də alaraq malik olduqları əraziyə getmişlər. Sədi yolda öz boyu uzun luğunda bir qamış kəsmiş və əlinə almış, tarlanın başında qardaşları payların bölüşdürülməsi xüsusunda müşavirəyə başlarkən Sədi əlindəki qamışla bir uzununa, bir də eninə ölçərək “Mənim hissəm bu qədərdir. Qalanını siz nə edirsiniz edin”, demişdir. Sədinin mali-dünyaya rəğbəti bundan ibarətdir. Mənim bu xüsusda toplaya bildiyim məlumat onun əx laqını təsvir edən şeirlərindən daha müxtəsər bir ifadəni ehtiva
Yüklə 7,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|