1 QİYMƏTLƏNDİRM
Yüklə 2,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
376 Keçən illərin göstəriciləri əsasında orta kvadratik kənarlaşma ağıdakı kimi hesablanır: 1 1 2 ) ( − ∑ = − =
n t k t k σ
Bu düsturlar adətən seçmə məlumatların təhlili üçün istifadə edilir. Proqnozlaşdırma məqsədilə zaman sıralarından istifadə keçən illərin məlumatları əsasında müəyyən olunmuş meyllərin gələcəkdə də baş verəcəyi müddəasına əsaslanır. Bu baxımdan, zaman sıralarından proqnozlaşdırma məqsədilə, gəlirliyin, dispersiyanın, orta kvadratik kənarlaşmanın, variasiya ə
edilir. Təcrübədə istifadə olunan gözlənilən gəlirlər və dispersiyalar həmişə gələcək gəlirlərə əsasən deyil, ötən dövrün gəlir və dispersiyasına əsasən qiymətləndirilir. Riskin səviyyəsi dispersiyanın və standart kənarlaşmanın qiyməti artdıqca yüksəlir. nvestisiya qoyuluş ilə əlaqədar qərarların qəbulu zamanı adətən iki risk mənbəyinin: birincisi, müəyyən ehtimalların paylanmasında nəticələrin qeyri müəyyənliyi ilə bağlı riskləri, ikincisi, istifadə edilən ehtimalların paylanmasının özündə qeyri-dəqiqliyin olması ilə əlaqədar risklərin nəzərə alınması tələb olunur. Riski təhlil edərkən dəqiq hesablamalar aparmaq olar, lakin bütün hallarda bu hesablamalar subyektiv hesablamalardır. Riskləri qiymətləndirilməsi zamanı diversifikasiyalaşan və diversifikasiya- laşmayan riskləri fərqləndirmək zəruridir. Faktiki gəlirlərin gözlənilən gəlirdən fərqlənməsinin çoxlu səbəbləri mövcud olmasına baxmayaraq, onları iki kateqo- riyalarda: konkret firmalara aid olanlar və bütövlükdə bazara təsir göstərən risklər kimi qruplaşdırmaq olar. Riskin qiymətləndirilməsinin yuxarıda nəzərdən keçirdiyimiz meyarları ehtimalların bölgüsünün normal qanununun tətbiqi zəruriliyindən irəli gəlir. 377 Bu bölgü maliyyə əməliyyatları riskinin təhlili zamanı kifayət qədər geniş istifadə olunur. Belə ki, onun vacib xassələri (mərkəzə nisbətən bölgünün simmetrikliyi; təsadüfi kəmiyyətin onun bölgü mərkəzindən böyük kənarlaşmaların meydana çıxmasının az ehtimallığı, üç siqma qaydası) təhlili əhəmiyyətli dərəcədə sadələşdirməyə imkan verir. Lakin heç də bütün maliyyə əməliyyatları normal bölgü qanununa uyğun olaraq baş vermir. Məsələn, törəmə maliyyə alətləri ilə (opsionlarla, fyüçerslə) əməliyyatlardan gəlir alınması ehtimalının bölgüsü çox vaxt təsadüfi kəmiyyətin riyazi gözləməsinə nisbətən assimetriya (əyilmə) ilə xarakterizə olunur. Belə ki, qiymətli kağızın alınmasına opsion onun sahibinə imkan verir ki, müsbət gəlirlilik halında mənfəət alsın və bu vaxt mənfi gəlirlilik halında ziyandan qaçsın. Belə hallarda təhlil prosesində yalnız iki parametrdən (orta kəmiyyət və standart kənarlaşmalar) istifadə düzgün olmayan nəticələrə gətirib çıxara bilər. Standart kənarlaşma qarışıq bölgülər zamanı riski qeyri-adekvat olaraq xarakterizə edir. Belə ki, bu zaman dəyişkənliyin böyük hissəsinin gözlənilən gəlirliliyin «yaxşı» (sağ) və ya «pis» (sol) tərəfinə düşməsi halı nəzərə alınmır. Ona görə də, asimmetrik bölgü zamanı asimmetriya əmsalı (S əyrisi) kimi parametrdən istifadə edirlər. O, üçüncü mərkəzi anın kəmiyyətinin orta kvadratik kənarlaşmanın qiymətinə nisbəti kimi müəyyən edilir: 3 3 ) ( σ i i P k k S × − = ∑
Burada, Σ Σ Σ Σ (k i – k) 3 ×P i – üçüncü anın düsturudur. Asimmetriya əmsalının iqtisadi mənası ondan ibarətdir ki, əgər o, müsbət qiymətə (müsbət əyriyə) malikdirsə, onda ən yüksək gəlirlər (sağ «quyruq») aşağı gəlirlərə nisbətən daha ehtimal olunan sayılır və əksinə. Yüklə 2,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|