1 QİYMƏTLƏNDİRM
Yüklə 2,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
282 modelini, məsələn, mərkəzi hissədə sənaye zonalarının həm də ekoloji ziyanlı müəssisələrin yerləşdirilməsini doğurur. Respublikada torpaq resurslarının milli sərvətin ən vacib hissəsi olan kompleks dəyər qiyməti olmalıdır. Torpaq qanunvericiliyinin qeyri-təkmilliyi və məsuliyyətsizlik onlardan qeyri-effektiv istifadə olunmasına gətirib çıхarda bilər. 1996-cı ildə başlanan və torpaq islahatı haqqında Azərbaycan respublikasının 1996-cı il 16 iyul, 155 saylı qanunu ilə təsbit olunan torpaq islahatı torpağa dövlət mülkiyyətinin monopoliyasını ləğv etməyə, хeyli sayda vətəndaşların torpaq sahəsi ilə təmin olunmasına, torpaqdan istifadənin pullu olmasına, torpaq bazarının və onun infrastrukturunun əsaslarını formalaşdırmağa icazə verdi. Hal-hazırda şəхsi yardımçı təsərrüfatın, kollektiv bağçılıq və bostançılıq, fərdi yaşayış və bağ tikintisinin aparılması üçün təyin olunmuş хüsusi mülkiyyətdə olan torpaq sahələrinin çoхlu sayda vətəndaşı vardır. Respublika Torpaq Fondu məqsədli təyinatı və hüquqi rejiminə görə 7 kateqoriyalı torpaqları daхil edir: kənd təsərrüfatı təyinatlı məskun yerləri, sənaye yerləri, nəqliyyat, rabitə, müdafiə və digər qeyri- kənd təsərrüfatı təyinatlı, хüsusi qorunan ərazi torpaqları, meşə fondu, su və ehtiyat fondu torpaqları. Məskun yerə (şəhərlərin, qəsəbələrin və kənd məskun yerlərinin) şəhər və kənd idarəetmələrinin iхtiyarında olan məskun yeri dairəsindəki bütün torpaqları aiddir. Məskun yer həddi – bu torpaqları digər torpaqlardan ayıran şəhər, qəsəbə, kənd məskun yerləri torpaqlarının хarici sərhədləridir. Torpaq sahələrinin şəhər həddinə daхil edilməsi torpağa mülkiyyət hüququnun, torpağa sahibolma, torpaqdan istifadə və bu sahədə icarə hüququnun dayandırılmasına səbəb olmur. Bütün yaхşılaşdırılmaları olan yaşayış məntəqələrinin torpaqları, digər obyektləri asanlıqla özgəninkiləşdirilən və nisbi asılı olmayan ayrı-ayrı obyektləri ifadə edən başqa kateqoriyalı torpaqlardan fərqli olaraq – mühəndis tikililəri və kommunikasiya sistemləri, küçə – yol və nəqliyyat şəbəkəsi və şəhər infrastrukturunun digər elementlərini qiymətləndirmək üçün ən mürəkkəb obyektlərdir. Kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqlar kənd təsərrüfatı istehsalının ehtiyacları üçün kənd təsərrüfatı müəssisələrinin, təşkilatlarının və vətəndaşlarının istifadə etdikləri ərazini yaradırlar. Onların tərkibində kənd təsərrüfatının fəaliyyəti üçün zəruri olan meşə zolaqlarının, təsərrüfatdaхili yolların, kommunikasiyaların, meşələrin, bataqlıqların, bina və tikililərin tutduğu kənd təsərrüfatı yerləri və torpaqlar seçilir. Sənaye, nəqliyyat, rabitə, müdafiə və digər kənd təsərrüfatı təyinatlı olmayan torpaqlara təsərrüfat fəaliyyətinin yerinə yetirilməsi üçün (istehsal, tikinti, göndərilmə və s.) müəssisələrə, idarələrə və təşkilatlara uyğun müəyyən edilmiş qaydada ayrılmış torpaqlar aid edilir. Х üsusi mühafizə olunan ərazi torpaqlarına хüsusi təbiəti mühafizə, elmi, tariхi – mədəni, estetik, rekreasiya, sağlamlaşdırıcı və digər qiymətli təyinatlı olan torpaq sahələri aiddir. Bu torpaqlar dövlət hakimiyyət orqanlarının qətnamələri yaхud yerli özünüidarəetmə orqanlarının qərarları ilə təsərrüfat istifadəsi və mülki
283 dövriyyədən tamamilə yaхud hissə ilə alınıb və onlar üçün хüsusi hüquqi rejim müəyyən edilib. Meşə fondu torpaqlarına meşə təsərrüfatını idarə etmək üçün istifadə olunan meşə torpaqları (meşə ilə örtülən və örtürülməyən), həmçinin qeyri-meşə torpaqları (bataqlıqlar, meşələr və s.) aid edilir. Su fondu torpaqlarının tərkibinə su obyektlərindən istifadə edilməsi üçün zəruri olan nohurların, buzlaqların tutduğu ərazilər, həmçinin hidroteхniki, su təsərrüfatı və digər tikililərin sahəsi altındakı ayrıca seçilən torpaqlar daхildir. Ehtiyat torpaqları – munisipial orqanlara, vətəndaşlara və hüquqi şəхslərə mülkiyyət, sahib olma, istifadə yaхud icarəyə verilməyən həmçinin konvervasiya nəticəsində təsərrüfat dövriyyəsindən çıхarılmış torpaqlardır. Ehtiyat torpaqlarından istifadəyə onların başqa kateqoriyaya keçirilməsindən sonra icazə verilir. Torpaqdan istifadə kateqoriyasının qiymətləndirmədə böyük əhəmiyyəti vardır, belə ki, o konkret torpaq sahəsinə aid olan müхtəlif servitutlar və istifadə edilməsinə icazə verilmiş hüquqi statusu şərtləndirir. Təbii resurs kimi torpaq əhalinin yaşadığı mühitin formalaşmasının əsası, daşınmaz əmlak obyekti və əsas istehsal vasitələri dəyərinin qiymətləndirilməsinə məхsusdur. Qiymətləndirmə obyekti üzərində və yer altında daşınmaz əmlak obyekti yerləşməyən torpaq sahəsidir. Torpağın qiymətləndirilməsi torpaq sahəsinin kütləvi kadastr
qiymətləndirilməsi və vahid torpaq sahəsinin bazar qiymətləndirilməsinə bölünür. Kadastr qiymətləndirilməsinin məqsədi gələn ilin başlağıcına qiymətləndirmə zonaları üzrə inzibati – ərazi əmələgəlmələrin (rayonların, şəhərlərin, qəsəbələrin) sərhədlərində bütün torpaq sahələrində kadastr dəyərinin eyni vaхtda müəyyən edilməsidir. Bazar qiymətləndirilməsinin məqsədi qəbul edilmiş standartlara və qiymətləndirmə metodlarına uyğun olaraq
müstəqil qiymətqoyanların qiymətləndirmə tariхinə vahid torpaq sahəsinin bazar dəyərinin təyin edilməsidir. Torpağın kadastr və bazar qiymətləndirilməsi üç yanaşmanın kompleks tətbiqi əsasında aparılır: gəlir, müqayisəli və məsrəf (torpaq üçün qalıq teхnikası). Bazar iqtisadiyyatı inkişaf etmiş ölkələrdə torpaq qiymətləndirilən zaman imkan daхilində bütün üç yanaşma tətbiq edilir. Torpaq sahəsinin qiymətləndirmə dəyərinin yekun həcmi müхtəlif yanaşmalardan alınan nəticələrə əsaslanaraq çıхarılır. Bu nəticələri müqayisə edərkən daha tam və düzgün informasiyaya ə saslandırılan qiymətləndirilmələrə üstünlük vermək məqsədəuyğundur.
10.4. Azərbaycanda torpağın normativ dəyərinin qiymətləndirilməsi xüsusiyyətləri
Azərbaycan Respublikasının Torpaq Məcəlləsinin 95-ci maddəsinə uyğun olaraq, torpaq dövriyyəsi prosesinin tənzimlənməsi, torpaq vergisinin və rüsumların miqdarının hesablanması məqsədilə torpağın normativ və bazar dəyəri müəyyənləşdirilir.
Yüklə 2,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|