Yo‘nalganlik va jamlanganlik bir-biri bilan o‘zaro uzviy bog‘liq. Diqqatingizni
biror-bir narsaga yo‘naltiradigan bo‘lsangiz, bir vaqtning o‘zida diqqatingizni unda
jamlagan bo‘lasiz.
Va aksincha, biror-bir narsada jamlansangiz, o‘z ruhiy
faoliyatingizni unga yo‘naltirgan bo‘lasiz. Diqqatning yo‘nalganligi bir
mashg‘ulotdan ikkinchisiga o‘tish bilan, jamlash esa – mashg‘ulotda chuqurlashish
bilan bog‘liq.
Diqqatning inson psixik faoliyatida tutgan o‘rnini tushunish uchun o‘zingizni
biror-bir jismlar guruhiga qarayotgandek tasavvur qiling. Ko‘rish maydoningizning
markazida joylashgan ba’zi
bir jismlar aniqroq, ko‘rish maydoningizning chetida
turganlari esa aksincha idrok etiladi. SHunga o‘xshash hodisani ongimizga nisbatan
ham tuzish mumkin: faoliyatimiz mohiyati ongimizning markazini egallagan
bo‘ladi; ahamiyatga molik bo‘lmaganlari esa ongimizdan chetga surilib qoladi.
Lekin boshqacha ham bo‘lishi mumkin: siz
qandaydir jismga qaragan holda,
umuman, boshqa narsa haqida o‘y surasiz. Bunda ongingizning «markaziy
maydoni» ko‘rayotganingiz bilan emas, o‘ylayotganingiz bilan band bo‘ladi.
Ongimizni grafik tarzda tasvirlaydigan bo‘lsak, biri ikkinchisiga joylashgan
ikki aylana ko‘rinishida chizish zarur. Katta aylana aniq bo‘lmagan ong, kichik
aylana esa, – aniq ong yoki diqqat deb ataladi.[2]
Psixik bilish jarayonlarining yo‘nalganligi va tanlash xususiyati diqqat bilan
bog‘liq. Diqqat bilan idrokning aniqligi va izchilligi, xotiraning mustahkamligi va
tanlash
xususiyati, aqliy faoliyatning yo‘nalganligi va samaradorligi, qisqasi,
umuman bilish faolligining sifati va natijalari aniqlanadi.
Perseptiv jarayonlar uchun diqqat tasvirlar chizgilarini farqlash imkonini
beruvchi o‘ziga xos kuchaytirgich bo‘lib hisoblanadi, inson xotirasi uchun diqqat
qisqa muddatli va operativ xotirada kerakli ma’lumotni saqlab turuvchi omil, yodda
saqlangan ma’lumotni uzoq muddatli xotira zahirasiga o‘tkazishining zarur sharti,
tafakkur uchun esa masalani tushungan holda echimini
topishning shartli omili
sifatida namoyon bo‘ladi.
Insonlararo munosabatlar tizimida diqqat o‘zaro hamfikrlik, odamlarning bir-
birlariga moslashishi, shaxslararo nizolilarning oldini olish va o‘z vaqtida hal etishga
yordam beradi.[2]
Dostları ilə paylaş: