A n a r əsərlər I hekayələr, povestlər

 536 

Şair: 

–Nə necədir? — deyə soruşdu. Onun qanun–qadağalardan, 

olar-olmazlardan xəbəri yox idi. Bilmirdi ki, sual vermək 

qadağan olunub. 

Padşah: 

–Şerlər — dedi. 

–Hansı şerlər? 

–İndicə sizə oxuduqlarım. 

–Məgər bunlar şer idi — deyə  şair üçüncü dəfə qanunu 

pozdu. 

Padşah boğuq səslə: 

–Bəli —dedi. 

–Axı bunlar şer deyil. 

–Niyə? 

–Çünki şer tamam başqa şeydir.  

Padşah: 

–Deməli şerlərim xoşunuza gəlmədi? — dedi.  

Şair: 

–Hansı şerlər? —dedi. 

Padşah qəmli—qəmli vəzirinə baxdı, həlim səslə: 

–Bu adam dörd dəfə qanunu pozdu —dedi və lap yavaşdan 

əlavə etdi: — işinə baxın. 

Vəzir şairə: 

–Siz həbs edilirsiniz — dedi. 

Şair qanun–qadağalardan bixəbər olduğuyçün elə güman 

etdi ki, guya onu şahın yazılarını  bəyənmədiyinə görə  həbs 

edirlər. 

Vəzir: 

–Padşah sağ olsun —dedi —məhbəsdə boş yer qalmayıb. 

İzn verin müvəqqəti olaraq bunu tövləyə salaq. 

Padşah dodağını büzdü: 

–Xırda-xuruş  məsələlərçün mənim vaxtımı alma. Bu adam 

qanunu pozub. O dustağa salınmalıdır. Harda, nə cür, nə 

müddətə — bütün bunların nə əhəmiyyəti var? 

---

 537 

Gecə isə padşah yenidən şer yazırdı. O yazır, yazır, elə hey 

yazırdı, amma heç kəsə oxumurdu. Düz bir il durmadan yazdı. 

Seçilmiş  əsərlərinin yüz cildi tamam oldu. Düz bir il tamam 

olanda padşah vəzirini çağırdı. 

–Şairi hüzuruma gətir —dedi. 

Bir qədərdən sonra padşahın hüzuruna saçı  ağarmış, beli 

bükülmüş, dişləri tökülmüş bir qocanı gətirdilər. Bu haman şair 

idi. 

Padşah mehribanlıqla: 

–Yaman dəyişmisən — dedi — dünyasında tanımazdım. 

Yəqin çox işləyirsən. Bizim bu andıra qalmış peşəmiz adamı 

tez qocaldır — o yorğun-arğın bir ədayla əlavə etdi — mən də 

bu ili çox işləmişəm. Xeyli yazıb-yaratmışam. "Mənim sözüm" 

adlı kitab yazmışam. Bir qulaq ver. 

Padşah düz beş saat yarım yazdıqlarını oxudu. Şair susub 

durmuşdu. 

Padşah oxuyub qurtardı, məlul–məlul şairə baxdı: 

—Fikrini söylə, çəkinmə —dedi. 

Şair: 

—Əmr eləyin məni təzədən tövləyə salsınlar —dedi. 

—Axı, niyə, niyə, niyə, nə üçün — həyəcandan padşahın 

dili–dodağı təpirdi — niyə görə mənim şerlərimi bəyənmirsən? 

—O doğrudan yanıb-yaxılırdı. 

Şair: 

—İnciməyin —dedi —hər kəs padşah ola bilmir, hər kəs də 

şair ola bilməz.  

Padşah inadla: 

—Yox, ola bilər —dedi. O həm də çox tərs, höcət padşah idi 

—Mən sənə isbat edəcəm ki, hamı  şair ola bilər, hamı, hamı, 

hamı. Yoxsa elə bilirsən sən göydən zənbillə  tək düşmüsən. 

Səndən başqa bu cahanda şair yoxdur. Şairlik çox çətin işdir? 

İndi hamı şair olar, onda görərsən. 

Səhərisi kün fərman çıxdı. Məmləkətin bütün əhalisi  şe'r 

yazmalıydı. Yazmaqdan başqa hamı bir-biriylə  şerlə 

---

 538 

danışmalıydı. Hər  şey qafiyələnmişdi — dövlət qanunları, 

restoran menyüləri, qatarların gəlib-getmə cədvəli. Əgər qafiyə 

düz gəlməsə qanun maddəsi ya cədvəl dəyişdirilirdi. Xırda-

para müvəqqəti çətinliklər meydana çıxırdı. Bir yerdə yanğın 

olmuşdu, ev sahibi yanğınsöndürənlərə zəng vurmuşdu, amma 

ünvanının qafiyəsini tapanacan bina yanıb qurtarmışdı. 

Padşah şairə: 

—İndi sən azadsan — dedi. — Get adamların içinə, həyata 

yaxın ol, görəcəksən ki, neçə yanılırsanmış. Hamı  şer yaza 

bilər, hamı şer yazmalıdır və hamı şer yazacaq. 

Biçarə  şair küçəyə  çıxdı.  Əvvəlcə gün işığından gözləri 

qaraldı. Susuzluqdan dodaqları çadar-çadar olmuşdu. Su istədi, 

amma nəsrlə istədiyindən ona su verən olmadı. Özünə  çəkmə 

almaq istəyirdi, yeyib qarnını doydurmaq, bir yer tapıb  

gecələmək istəyirdi. Amma elə nəsrnən danışırdı. Tərsliyindən 

yox. Bacarmadığından. O şer yazmağı bacarırdı, amma şerlə 

danışmağı bacarmırdı. 

Şairə ya heç cavab vermirdilər, ya da şe'rlə cavab verirdilər. 

Şair gün ərzində o qədər qafiyə  eşitdi ki, axşam gedib özünü 

qayadan atdı. 

Xəbər padşaha çatdı. 

Baş vəzir şerlə: 

—Şair özünü qayadan atdı –dedi —öldü. 

Padşah qəzəblə: 

—O ölə bilməz —dedi. 

Yeri gələndə o qəzəblənməyi də bacarırdı.  

Vəzir: 

—Siz həmişəki kimi haqlısınız —dedi —o ölə bilməz. 

—Madam ki, ölə bilməz, deməli ölməyib, sağdır. 

—Düz buyurursunuz, ölməyib, sağdır. 

—Madam ki, sağdır, gərək ona hörmət edək.  Şairlər 

ölkəsində  hər  şair ehtirama layiqdir. Şairə yaxşı bir heykəl 

qoymaq lazımdır. Ona gözəl bir mənzil — sərdaba tikmək 

lazımdır, xüsusi maşın katafalk təhkim etmək lazımdır, 

---

 539 

qəzetlərdə  şəkillərini çap etmək lazımdır. Hamı bilməlidir ki, 

şair sağdır. Bir də ki... padşah fikrə getdi, tutuldu, bir müddət 

susdu, sonra kədərlə əlavə etdi: — bu ölüm çox mənasız işdir. 

Belə xoşbəxt bir diyarda ölmək olar? Belə yerdə ölmək, illah 

da intihar etmək, nanəciblikdir. Mən təbəələrimə ölməyi qəti 

qadağan edirəm. 

Padşah bu sözləri amiranə bir tərzdə dedi və içində sevindi 

—qadağan eləməli təzə bir şey tapmışdı. 

Günlərin bir günündə padşah vəzirə müraciət etdi: 

–Vəzir, indi mən ölümü də qadağan eləyəndən sonra 

təbəələrim yə'qin daha lap xoşbəxtdirlər.  

Vəzir: 

–Bəs necə ki, şah sağ olsun —dedi — bizim keçmiş 

padşahlar, sizin atanız, babanız və ulu babanız da az-çox 

qadağan etmişdilər, amma sizə çatan olmaz. 

Padşah fikirli–fikirli: 

–Bəli —dedi —Atam allahı qadağan elədi, mən heç 

bilmirəm o nə deyən  şeydir, amma uşaqlıqda anam hərdənbir 

onun adını çəkərdi. Babam güzgü deyilən bir şey varmış, onu 

qadağan edib. Mən heç bilmirəm o nə deyən sözdür. Axı bu 

qadağadan neçə il sonra dünyaya gəlmişəm. 

Vəzir: 

—Güzgü! —dedi —mən heç belə sözü yerli-dibli 

eşitməmişəm. 

Padşah dedi: 

–Az–maz yadıma gəlir ki, uşaqlıqda nənəm danışardı. Bu 

güzgü kim imişsə, babama həmişə deyərmiş ki, sən çirkinsən, 

eybəcərsən. Babam da onu məhv eləyib, bütün nəslini qırıb 

məmləkətdən yox edib. 

Vəzir: 

–Padşah sağ olsun — dedi — bütün bu qadağalar bizi 

xoşbəxt elədi. Amma, bilmirəm deyim–deməyim, heç dilim də 

gəlmir, mənim də sizdən bir böyük xahişim var. Şəxsi xahişim. 

Padşah: 

---