A n a r əsərlər I hekayələr, povestlər
Yüklə 3,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
248 –Ərbab nə buyuracaq? Xidmətçi Kazıma yanaşmışdı. Kazım: –Çay gətir, – dedi. –Baş üstə, – xidmətçi getdi. Kazım yenə ağır fikirlərə qərq oldu. Əyyubgilə bir həftə bundan qabaq getmişdi. Məhbəsdən çıxdığı bir aya yaxındı. Bəs o nəyi gözləyir, axı nəyi gözləyirdi? Məhbəsdən çıxdıqda o sanki özgə bir zamana, yad bir ölkəyə düşmüşdü. O heç kəslə ünsiyyət bağlaya, ülfət tapa bilmirdi. Onun varlığı, heç kimə, heç nəyə gərək deyildi. Onun həyatının heç bir mənası, məqsədi yox idi? Bəs o niyə yubanırdı. İlk gənclik illərində nigaran, qorxunc, vahiməli bir meyl kimi keçən, məhbəs illərində get-gedə durulan, aydınlaşan, sabitləşən, azadlığa çıxdıqdan, bir ayda şahid olduğu bütün bu şeyləri gördükdən sonra qəti qərar halına gələn bu fikri – intihar fikrini həyata keçirməyi niyə yubandırır, bu gündən sabaha keçirir, tərəddüd edir, günü günə satırdı? O nə gözləyirdi, nə istəyirdi? O niyə yaşamaqdan, dirilikdən, həyatdan belə bərk-bərk yapışmışdı? Məqsədi nəydi? Mubarizə, azadlıq, ədalət. O heç vaxt belə yüksək məqsədlər haqqında düşünmürdü. Mihin sağ olsaydı Kazım hər səhər onun saçlarını öpər, öpə-öpə Mihini yuxudan oyadardı – tək elə bir buna görə yaşamağa dəyərdi. Fəqət Mihin də yox idi. –Bu da çay, buyurun, ərbab. Kazım qarşısındakı isti çaya baxırdı. Amma isti çay, bürkü çayxana, Əyyubun ikimərtəbəli evi, on dörd illik məhbəs gecəsi, pəncərədən görünən on dörd gecəlik ay, gündə belədən- belə gedən Amerika maşınları, sıldırım qaya, intihar qərarı – hər şey, hər şey harasa dala çəkilmiş, dumanlanmış, itmişdi. Kazım Mihini düşünürdü. Qısa sürən xoşbəxt günlərini düşünürdü. ...O zaman Kazım siyasətdən uzaq bir tələbə idi. Alman fəlsəfəsi, rus, fransız romanı, italyan incəsənəti, Şərq musiqisi, downloaded from KitabYurdu.org 249 bir də qəlb munisləri – Nizami, Hafiz, Füzuli... Kitablar, albomlar, vallar... Kazımın aləmi, Kazımın varlığı bu idi. Dostlar onu siyasətə cəlb etmək istəyirdilər. O, Xəyyamın bir rübaisini misal gətirərək boyun qaçırırdı. Dostlar ona milli istiqlaliyyətdən danışırdılar. O cavab verirdi: Milli hiss məhəlli hissdən nə qədər yüksəksə, ümumbəşəri hiss də milli hisdən o qədər yüksəkdir. Və əlavə edirdi – Göte bunu hələ XIX əsrdə deyib. İndi isə XX əsrdir. XX əsrdə millətlər yoxdur. XXI əsrdə isə dillər də olmayacaq. Mən nə azəriyəm, nə fars, nə ingilis, nə çinli. Mən bəşər oğluyam. Mən Füzulini azəricə oxuyuram, amma o mənimlə könlün dilində, tərcüməyə ehtiyacı olmayan bir dildə – Hafizin, Petrarkanın, Heynenin dilində danışır". Kazım indi bu fikirləri xatırlayıb gülümsündü və sonra onu istintaq edən sərhəngi xatırladı. "İranda bir millət var – fars milləti, bir dil var – fars dili". – Sərhəng onunla nə Götedən söhbət eləyirdi, nə də Xəyyamdan. O harın bir qüvvətin dilində danışırdı. Acı məhbəs xatirələri bataqlıq kimi onun fikrini çəkir, lakin Mihinin işıqlı surəti yenidən Kazımın yaddaşında alışır, bayraq kimi dalğalanır, onun xəyalının üzərinə xoş bir axşam təəssüfü çökərək uzaqlara aparırdı. "Axır ki, bir dəfə dostları tovlayıb onu yığıncağa apardılar. Təbrizdə yenicə açılmış Darülfünunun böyük salonunda toplanış vardı. Gənclər alovlu çıxışlar edirdi. Kazım sanki bütün bu sözləri birinci dəfə eşidirdi. Otaq mübahisələrinin tezisləri böyük salon dolusu bir izdihamı təlatümə gətirən çağırış, qüdrət olmuşdu. Kazımın başında bütün aləm qatışmışdı. Bir tərəfdən Şopenhauer və onun kədəri, bir tərəfdən Şah İsmayıl Xətai və onun Azəri dilində verdiyi fərmanlar. Yığıncaqdan sonra müsamirə oldu. Xanəndələr aşıqları, rəqqasələr xanəndələri əvəz edirdilər. Sonra səhnəyə Mihin qalxdı. O, xalq mahnısı oxudu. downloaded from KitabYurdu.org 250 Kazım Mihinə baxır, onun səsini eşidirdi və nədənsə ona elə gəlirdi ki, bahar çağı iydə ağaclarını iyləyir, iydə ətri duyur. Elə bil kimsə yüz illər boyu qoca Şərq şairlərinin yaratdıqları ən xəfif, ən kövrək məhəbbət beytlərini onun qəlbinə pıçıldayırdı. Müsamirədən sonra Qurban Kazımı Mihinlə tanış elədi... Onlar yuxulu Təbriz küçələriylə gedirdilər. Mihin zümzümə edirdi, iydə ağaclarının iyi gəlirdi. Onlar yağışa düşdülər. Mihin bir ağacın altında dayandı, ağacın yarpaqlarından, budaqlarından onun başına damcı-damcı su yağırdı. Kazım yağışın lap altında dayanıb Mihinə şer oxuyurdu: nə Petrarkadan, nə Hafizdən, Füzulidən oxuyurdu:
Bu həm bir qəm ki, el tənindən əfqan eyləmək olmaz. Nə müşkül dərd olursa, bulunur aləmdə dərmanı Nə müşkül dərd imiş eşqin ki, dərman eyləmək olmaz.
Yağış şiddətlənir, Kazım bu qəzəli oxuyur və başa düşürdü ki, Mihinə aşiq olmuşdur, bir də o həqiqəti dərk edirdi ki, Füzuli də, Petrarka da, Hafiz də könlün dilində yazmışlar. Lakin aşiq olanda italiyalı sevgilisinə Petrarkadan oxuyur, fars Hafizi yada salır, Kazım isə bu yağışlı axşam qədim Azərbaycan şəhərinin ağacları altında qaragözlü bir qıza Füzulinin ölümsüz beytlərini pıçıldayırdı. Mihinlə Kazım evləndilər. Kazımın qəlbini sarsıtmış Mihin, onun əqidəsini, siyasətdən gen gəzmək əqidəsini sarsıda bilməmişdi. Əksinə o, Mihinə təsir göstərməyə çalışırdı. "Mübarizəyə qarışma, istedadını, səsini, təbəssümünü siyasətə qurban vermə", – deyirdi. Daş qayaya rast gəlmişdi. Mihini qayəsindən döndərmək mümkün deyildi. O, tez-tez fədailər qarşısında çıxış edir, Təbriz radiosuyla inqilabi mahnılar oxuyurdu. ...Bir-birindən ağır səhnələr Kazımın gözləri qarşısında downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 3,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|