Abuzər Xələfov
Yüklə 4,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Kitabxana-İnformasiya Elmləri: tədris və təcrübədə yeni çağırışlar” Beynəlxalq elmi konfransının materialları
- Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti Azərbaycan Milli Kitabxanası
“Kitabxana-İnformasiya Elmləri: tədris və təcrübədə yeni çağırışlar” Beynəlxalq elmi konfransının materialları - 40 - Джавид Джафаров ТЕХНОЛОГИИ RFID, 4G И WEB 3.0 В ИНФОРМАЦИОННОМ МАРШРУТЕ АЗЕРБАЙДЖАНСКИХ БИБЛИОТЕК Резюме В статье рассматриваются некоторые концептуальные вопросы совершенство- вания электронного каталога и повышение уровня доступа к e-каталогу в Азербай- джанских библиотеках. Обосновывается необходимость внедрения новых технологий как RFID, 4G и Web 3.0 в библиотечное дело. Предлагается создать Национальную Автоматизированную Библиотечно-Информационную Систему (НАБИС) и внедрить технологию распознавания речи в процесс e-каталогизации. Javid Jafarov RFID, 4G, AND WEB 3.0 TECHNOLOGIES IN THE INFORMATION ROUTE OF AZERBAIJANI LIBRARIES Summary Some conceptual issues to develop the electronic catalogue, and improving access to e- catalogue in Azerbaijan libraries are described in the article. The necessity of introducing new technologies such as RFID, 4G and Web 3.0 in library science is described. Establish- ment of National Automated Library-Information System (NALIS) and to incorporation of speech recognition technologies into e-cataloguing is proposed. Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti Azərbaycan Milli Kitabxanası - 41 – GülĢən Teymur qızı Əliyeva Filologiya üzrə elmlər doktoru, professor ADMİU-nun Beynəlxalq əlaqələr və tərbiyə işləri üzrə prorektoru gulshenkengerli@mail.ru TƏBĠĠ VƏ SÜNĠ ĠNTELLEKT MÜASĠR KĠTABXANA-ĠNFORMASĠYA PROSESLƏRĠ KONTEKSTĠNDƏ İnformasiya cəmiyyəti və onun əsasını təşkil edən biliklər sistemi haqqında son 20 ildə yüzlərcə tədqiqatlar aparılıb, tendensiyalar yaranıb. Artıq, intellektin iqtisadi və texnoloji kon- tekstdə öyrənilməsi prosesi elmi ictimaiyyət üçün yeni deyil. Lakin bütün bunlara baxma- yaraq öyrənilən istiqamət aktuallığını itirmir, əksinə, hər bir texnoloji sıçrayışdan sonra yeni yanaşma tələb edir. Bəlkə də bizim yürütdüyümüz fikirlər alimlər tərəfindən birmənalı qarşılanmayacaq, lakin bu bir həqiqətdir ki, kitabxanaların biliklər iqtisadiyyatına inteqrasiya etməsi və təbii in- tellekti ən yüksək səviyyədə stimullaşdıran bir orqana çevrilməsi üçün "kayzen strategiya- sı"nın tətbiqi qaçılmazdır. Ənənəvi kitabxana strategiyasmdan fərqli olaraq kayzen konsepsi- yası mütəxəssisdən peşə vərdişləri ilə yanaşı davamlı və mərhələli şəkildə əldə olunan bilik də tələb edir. Burada söhbət kitabxanaçının müvafiq təhsil müəssisəsində və ya gördüyü iş çərçi- vəsində qazandığı bilikdən getmir. Burada bilik dedikdə mütəxəssisin differensial, analitik şə- kildə bütün lazımlı mənbələrdən aldığı bilik başa düşülür. Bu biliyi sayəsində mütəxəssis işi- nin icraçısı olmaqla yanaşı, həm də onun ideya mənbəyi və strateqidir, oxşar işlərin mükəm- məl bilicisidir. Bilikli kitabxanaçı, kitabxana işinin hər hansı bir istiqaməti üzrə deyil, bütün istiqamətləri üzrə ixtisaslaşmış mütəxəssis olmalı, proseslərin inkişafında yaxından iştirak et- məlidir. Azərbaycan kitabxanaçısı, postsovet məkanının bütün kitabxanaçıları kimi kitabxana işinin konkret bir sahəsində çalışır. Başqa sözlə, biblioqraf bibliometriya ilə, kitabxana texno- loqu isə mənbəşünaslıqla məşğul olmur. Son illərədək dünyanın aparıcı kitabxanalarında da vəziyyət eyni ilə bu cür idi. Lakin kayzen konsepsiyasının və ya bu fəlsəfəyə yaxın ideyaların kitabxanalarda tətbiqi nəticəsində kitabxanaçılar qarşısında duran vəzifələrin spektri xeyli ge- nişləndi. Bunun nəticəsində məsələn, Dünya və Avropa elektron kitabxanalarını yaradan ki- tabxanaçı-proqramçılar nəsli yetişdi, qeyri - səlis məntiq nəzəriyyəsini, analitik hesablamalar- la yanaşı riyazi hesablamaları cla kitabxana işində tətbiq edən kitabxanaçı-bibliometriklər meydana çıxdı və s. Əlbəttə ki, Azəbaycanın maddi-mədəni irsini mühafızə etmək, yaşatmaq, gələcək nəsillərə və dünya vətəndaşlarına ötürmək üçün, insanlarımızın təbii intellektini yük- səltmək, elmi potensialı gücləndirərək süni intellektin yaradılmasına təkan vermək məqsədilə bizim də məhz bu cür elmi dəyişikliklərə, peşə-bilik mübadilələrinə, transformasiyalarına ehtiyacımız var. XX əsrin əvvələrində bəşər övladı anladı ki, Yerin təbii ehtiyatları daimi deyil və bir gün mütləq tükənəcək. Məhz bu məqamı dünyada biliklər cəmiyyətinin yaradılması işinin başlanğıcı hesab etmək olar. Əfsuslar olsun ki, I və II Dünya müharibələri biliklər cəmiyyəti- nin inkişafını xeyli ləngitdi, təbii intellektin, əqli gücün tətbiqi fıziki gücün tətbiqini stimullaş- “Kitabxana-İnformasiya Elmləri: tədris və təcrübədə yeni çağırışlar” Beynəlxalq elmi konfransının materialları - 42 - dırdı və yeni olan hər şeyi iflasa uğratdı. Ötən əsrin 60-cı illərində isə biliyin təbii əmtəəyə çevrilməsi ideyasınm rüşeymləri formalaşmağa başladı, kosmonavtika, ədəbiyyat, fızika sahə- ləri kimi kitabxana işi sahəsi də inkişaf etdi; kitab-xanalar ilk dəfə maşınlaoxunan biblioqrafık yazılar yaratdılar, müasir elektron kataloqun əsasını qoydular. Keçən yarım əsrlik dövr ərzin- də kitabxanalar yeni texnologiyalara yiyələnməklə bir sıra ənənəvi proseslərin sürətlənməsinə nail oldular. Lakin yeni texnologıyaların tətbiqi bir sıra dilemmalar da yaratdı: - Ənənəvi yoxsa avtomatlaşdırılmış kitabxana? - Elektron yoxsa ənənəvi kataloq? - Rəqəmli kitabxana yoxsa kağız fondlar? - Kitabxanaçı yoxsa süni intellekt? Bu mübahisəli məsələlər bu gün də aktualdır. Bir qrup mütəxəssisin fıkrincə, rəqəmli kıtabxanaların yaradılması gec-tez ənənəvi kitabxanaların mövcudluğuna son qoyacaq. Başqa bir qrup mütəxəssislərin fikrincə, kitabxana prosesləri avtomatlaşdıqca ənənəvi kitabxana proseslərinin tətbiqi sıradan çıxacaq. Nəhayət, belə bir fıkir də irəli sürülür ki, süni intellekt kitabxanaçı kadrları əvəzləyəcək və kitabxanaçılara ehtiyac qalmayacaq. Böyük əksəriyyət, o cümlədən illərdən bəri kitabxana işinin ənənələrini qoruyub saxlayan mütəxəssislər üçün bu fıkirlər heç də ürəkaçan deyil. Peşəkarlar yeni texnologiyaların tətbiqini alqışlasalar da, bir gün ənənəvi kitabxana və tipik kitabxanaçılann mövcud olmayacağını təsəvvür etmək belə istəmirlər. Elə bizim özümüz də inana bilmirik ki, bir gün gələcək və məsələn, ABŞ-nin Konqres Kitabxanasında cəmi 1-2 nəfər əməkdaş çalışacaq ki, buranı muzey kimi ziyarət edənlərlə bələdçilik etsin. İstəsək də, ıstəməsək də təbii intellekt inkişaf edir və elə süni intellektlər yaradır ki, deyilənlərin həqiqətən də gerçəkləşəcəyinə şübhə qalmır. Bir vaxtlar nil armstronqlar, yuri qaqarinlər Ayı fəth edəndə insanların ağlına belə gəlməzdi ki, vaxt gələcək kosmik gəmilərdə istənilən adam Ayı turist kimi ziyarət edə biləcək, Ayın tədqiqatı üçün isə süni peyklərdən, robot-gəmilərdən istifadə olunacaq. Və yaxud hansı təyyarəçi, pilot inanardı ki, bir gün onun zəhmətinə ehtiyac qalmayacaq və təyyarələr pilotsuz idarə olunacaq? Bütün bunlardan təşvişə düşməyə dəyərmi? Zənnimizcə, xeyr. Əksinə biz gərək müasir kitabxana işi sahəsində elə konseptual məsələlər qaldıraq və onlan həll edək ki, modernləşmə prosesi daha da sürətlənsin. Əgər 200 ildən sonra (bundan tez mümkün deyil) ənənəvi kitabxanalar, tipik kitabxanaçdar olmayacaqsa, bundan qazanan da cəmiyyət olacaq. Demək, biliklər cəmiyyəti o qədər inkişaf edəcək ki, bu dəfə təbii intellekt süni intellekti deyil, süni intellekt təbii intellekti inkişaf etdirəcək, bu isə kitabxanalarda nəinki kompüterlərin hətta transputer və neyrokompü- terlərin imkanlarından bəhrələnəcəyik. Qərb kitabxanaları bu kimi yeniliklərə hələ ötən əsrin 70-ci illə-rində başlasalar da, ölkəmizdə bu işin tarixi o qədər də böyük deyil. Bir neçə ildir ki, kitabxanalarımız ənənəvi proseslərin avtomatlaşdırılmasına, kataloq və fondların elektronlaşdırılması işinə başlayıblar. Biliklər cəmiyyətində Azərbaycan kitabxanalarının mövqeyindən, vəzifələrindən danı- şarkən unutmamalıyıq ki, üçüncü minilliyin çağırışlarına ən birinci reaksiyalardan biri məhz bizim ölkədən gəlib. Ümumilli lider Heydər Əliyevin layiqli davamçısı, Prezident cənab İlham Əliyev ilk rəsmi səfərini 2003-cü ildə "İnformasiya cəmiyyəti üzrə Cenevrə Sammi- tinə" edərək ölkəmizdə biliklər cəmiyyətinin formalaşmasının konsepsiyasını müəyyən- ləşdirdi. Prezidentin "Biz qara qızılı insan qızılına çevirəcəyik" kimi inamlı, modern ideyası Yüklə 4,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|