Adil niFTİ OĞlu məMMƏdov tibb elmləri namizədi
Yüklə 1,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- N Ə T I C Ə
- II FƏSIL.
- (1920 – 1932-ci illər)
39 pisləşib. Millətlər arasında qırğın nəticəsində əhali son dərəcə yoxsullaşıb. Bunların hamısı əhali arasında xəstəliyin, xüsusən yoluxucu xəstəliklərin artmasına səbəb olub.
1. Rusiyanın tərkibinə daxil olana qədər Naxçıvanda heç bir tibb idarəsi və həkim olmamışdır. Əhali tibbi yardım almaq üçün ara həkimlərinə, mollalara, seyidlərə, dərvişlərə, falçılara və s. müraciət etmişlər. 2. 1828-ci ildən, yəni Naxçıvanın Rusiyaya birləşdirilməsindən sonra, ərazidə ilk tibb ocaqları və tibb kadrları yaradıldı. Bu ara həkimləri ilə mübarizədə əhəmiyyətli rol oynadı və Naxçıvanda tibb işinin irəli getməsinə zəmin yaratdı. Bununla belə Çar hökumətinin müstəmləkəçilik siyasəti əhaliyə öldürücü təsir edirdi. O, əhalinin rifa halının, onun sağlamlığının qayğısına bigənə idi. Buna görə tibb idarələrinin, həkimlərin, orta tibb işçilərinin sayı təqribən 90 il ərzində son dərəcə azlıq təşkil edirdi. Əhaliyə həkim köməyi qeyri- qənaətbəxş idi. 3. Qəzalarda əhali ixtisaslı yardımın nə olduğunu bilmirdi. Burada nə uşaq, nə qadın tibb idarələri, nə də sanitar- epidemioloji xidmət təşkil edilməmişdir. 4. Iqtisadi gerilik, məişət və əmək şəraitinin aşağı səviyyədə, yaşayış yerlərinin antisanitar vəziyyətdə olması, tibb işinin olduqca zəif inkişafı – bunlar hamısı yoluxucu xəstəliklərin: - təbii çiçək xəstəliyinin, vəbanın, yatalağın, malyariyanın, dizenteriyanın, traxomanın, prokazanın uşaq yoluxucu xəstəliklərinin baş verməsinə və yayılmasına səbəb olurdu.
5. Əhali arasında ümumi ölüm, xüsusən uşaq ölümü çox yüksək səviyyədə, əhalinin artımı aşağı səviyyədə əhalinin əlilliyi yüksək dərəcədə idi. 6. 1917-20-ci illərdə tibbi xidmət daha da pisləşir, xəstəliklər günü-gündən artır. 1917-ci ilə qədər Naxçıvanda işləyən tibb işçiləri ağır siyasi vəziyyətlə əlaqədar 1-2 nəfərdən başqa hamısı qəzanı tərk edir. Sayca onsuz da az olan tibb
40 şəbəkəsi dağılır. Sanitar vəziyyət son dərəcə pisləşir, vəba, malyariya, vərəm, sifilis, traxoma və başqa yoluxucu xəstəliklər əhalinin get-gedə yoxsullaşmasının nəticəsində artır.
41 II FƏSIL.
NAXÇIVAN MSSR-də SƏHIYYƏNIN INKIŞAFI
bərpa, sənayeləşmə, kənd təsərrüfatının kollektivləşməsi dövründə səhiyyə (1920 – 1932-ci illər)
1920-ci il iyulun 28-də Naxçıvan zəhmətkeşləri Qızıl Ordunun köməyi ilə müdaxiləçiləri devirdilər və Sovet hakimiyyətini qurdular. Dörd il keçdikdən sonra (9 fevral 1924-cü il) Azərbaycan SSR-nin tərkibində Naxçıvan MSSR-i yaradıldı. Naxçıvanda Sovet hakimiyyətinin qələbəsi Naxçıvan zəhmətkeşlərinin tarixi müqəddəratında əsaslı dönüş yaratdı. Beləliklə də ölkənin iqtisadi və mədəni inkişafı üçün geniş imkanlar açıldı. Bunun nəticəsində respublikada səhiyyə işləri yenidən quruldu və inkişaf etdi, əhaliyə tibbi yardım göstərilməsi yaxşılaşdırıldı. 1920-ci il oktyabrın 10-da Naxçıvan inqilab komitəsinin dekreti ilə ölkədə ilk səhiyyə şöbəsi yaradıldı. Bu ağır illərdə əhaliyə tibbi yardımın təşkili və səhiyyənin inkişaf etdirilməsi işi Naxçıvanda inqilabi hərəkatın iştirakçısı olan Əli Abbas oğlu Abbasova tapşırıldı. Bir neçə aydan sonra səhiyyə şöbəsi səhiyyə komissarlığına çevrildi. Ə.Abbasov səhiyyə komissarı təyin edildi. Ilk günlərdən etibarən sovet səhiyyəsinin prinsipləri əsasında əhaliyə tibbi yardım göstərilməsi işinə başlandı. Qeyd etmək lazımdır ki, sovetləşmənin ilk illərində səhiyyə işini yenidən bərpa etmək əhaliyə tibbi xidməti təşkil etmək o qədər də tez başa gəlmədi. Bir tərəfdən büdcənin zəif olması, mərkəzi səhiyyə orqanları, xüsusən Azərbaycan Səhiyyə komissarlığı ilə əlaqənin tam bərpa edilməməsi, əvvəllər sayca cüzi də olsa müalicə müəssisələrinin dağıdılması, olub – qalan tibb işçilərinin hərc-mərcilik nəticəsində 1918-1920-ci illərdə ölkəni tərk etmələri,
42 xəstəliklərin, xüsusən yoluxucu xəstəliklərin həddindən artıq artması – bunlar hamısı yenicə təşkil edilmiş səhiyyə şöbəsinin fəaliyyətinə ciddi maneələr, çətinliklər yaradırdı. Bunlara baxmayaraq, səhiyyə işinin günü-gündən yaxşılaşdırılması sahəsində gərgin iş görülürdü. 1920-ci ildə XI Ordunun Qafqaz polkunun hissələri ilə Naxçıvana gəlmiş və 1967-ci ilə qədər Naxçıvanda işləmiş tibb bacısı E.F.Uspenskaya öz xatirələrində o illərdə Naxçıvan əhalisinin vəziyyətini təsvir edirdi: «Biz Naxçıvana gələndə əhali az idi. Bir çoxu öz əmin-amanlığını qorumaq üçün ev- eşiyini tərk edərək qaçmışdı. Bizim gəlişimizlə onlar uşaqları ilə geri dönməyə başladılar. Qaçqınların bir çoxu ölmüşdü, onlar xüsusən aclıqdan əzab çəkmişdilər. Şəhər dağıdılmışdır və bərbad hala salınmışdır. Burada Sovet hakimiyyəti bərqərar olandan sonra camaat çox sevinirdi. Tibb xidməti haqqında danışmağa dəyməz, o çox zəif idi. Naxçıvanda vur-tut bir ya iki həkim qalmışdı. Kəndlərdə nə tibb ocağı, nə də tibb personalı var idi. Ona görə mən və polkun həkimi N.Dmitriyev çağırışa əsasən rayonlara, kəndlərə gedərək əhaliyə tibbi kömək göstərirdik». 1
1920-ci ilin axırlarında Bakı ilə əlaqə bərpa olandan sonra Naxçıvana həkimlər, orta tibb işçiləri və s. gəlməyə başlayır. Məsələn, 1920-ci ilin avqust ayında Azərbaycan Inqilab Komitəsinin səhiyyə komissarlığı Naxçıvanda sirayət edən yoluxucu xəstəliklərlə mübarizə etmək üçün buraya bir vaqon dərman preparatları göndərir. 2
Naxçıvanda Sovet hakimiyyətinin ilk aylarında şəhər xəstəxanası bərpa edildi və çarpayıların sayı 20-dək artırıldı, yeni uşaq evi, ambulatoriya, sanitariya müfəttişliyi təşkil olundu və aptek açıldı. 01.01.1921-ci ildə bu tibb idarələrində 1 həkim (Abbasov A.A.), 3 feldşer (Qədimov M., Allahverdiyev A. və Allahverdiyev M.), 1 sanitar müfəttişi (Məhərrəmov M.T.), 2 əczaçı (Musayev I. və Qədimov A.),12 xəstəyə qulluq edən, 5 sanitarka və 1 aşbaz _________________ 1 Moskva şəhəri «Feldşer və akuşerka» jurnalı, 1964-cü il, №11, səh.51. 2 Naxçıvan M.D.A. fond 25, siyahı 2, qovluq 1, səh.15. Yüklə 1,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|