Adil niFTİ OĞlu məMMƏdov tibb elmləri namizədi
Yüklə 1,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
43 işləyir.
1
Respublikada tədricən səhiyyənin şəbəkəsi və tibb işçilərinin sayı artmağa başlayır. 1922-ci ildə burada 2 xəstəxana, sanitar müfəttişliyi (komitet), feldşer məntəqələri və şəhər apteki var idi. 01.01.1922-ci ilə bu müəssisələrdə 4 həkim (A.Abbasov, Malyuyenko, M.T.Sultanov və F.Kəngərli), 4 feldşer, 1 tibb bacısı, 1 sanitar müfəttişi (orta tibb işçisi), 4 əczaçı və 32 kiçik və texniki işçi işləyirdi. 1922-ci ilin ortalarında Respublikada, 2 qəzada səhiyyə şöbəsi təşkil edilir: Şərurda (S.Q.Antonov), Ordubadda (Q.Serqeyev). Habelə Naxçıvan şəhərində şəhər ambulatoriyası, uşaq xəstəxanası, islah evi ambulatoriyası, 2 feldşer məntəqəsi (biri Şərur qəzasının Şaxtaxtı kəndində, o biri Ordubad qəzasının Cənnəb kəndində), Bənəniyar kəndində olan feldşer məntəqəsi isə Culfaya (Naxçıvan qəzası) köçürülür. Get-gedə, hər il tibb müəssisələrinin və tibbi kadrların sayı artır. 01.01.1923-cü ilə 3 xəstəxana, 2 ambulatoriya, 3 feldşer məntəqəsi sanitar müfəttişliyi (komitə) şəhər apteki və xüsusi kənd apteki var idi ki, onlarda da 6 həkim, 6 feldşer, 1 mama, 1 tibb bacısı və 2 əczaçı işləyirdi. 2
Azərbaycan SSR-in tərkibində Naxçıvan Muxtar Sovet Sosialist Respublikası yaradılandan sonra (9 fevral 1924-cü il) burada 3 qəza təşkil olundu: Naxçıvan, Ordubad və Şərur qəzaları. Qəzalar öz növbəsində dairələrə bölündü. Respublikada dairələrin sayı 12 idi. Onlardan 8 Naxçıvan qəzasında, 4 isə Şərur qəzasında. 1921-ci il mart ayının 16-da RSFSR və Türkiyə arasında «Dostluq və qardaşlıq haqqında müqavilə» Naxçıvanda Sovet hakimiyyətinin möhkəmlənməsinə təkan verdi. Bu müqaviləyə əsasən Naxçıvan Vilayəti Azərbaycan SSR-in himayəsi altında Muxtar Respublika kimi qəbul edildi. ________________ 1 Naxçıvan M.D.A. fond 17, siyahı 2, qovluq 1, səh.11 2 Naxçıvan MSSR Səhiyyə nazirliyinin arxivi, fond 17, siyahı 2, qovluq 3, səh.1-27
44
1921-ci ildə Vilayət Inqilab Komitəsinin dekretinə əsasən Naxçıvan Xalq Komissarlar Soveti yaradıldı və onun tərkibində Xalq Səhiyyə Komissarlığı təşkil edildi və Əli Abbas oğlu Abbasov ilk Səhiyyə komissarı təyin edildi. O, bu vəzifədə 1922-ci ilin fevral ayına kimi işlədi. Kommunist Partiyası və Sovet hökumətinin qayğısı nəticəsində sovetləşmənin ilk illərində Naxçıvanın iqtisadi həyatında müsbət irəliləyiş oldu. Ölkədə duz sənayesi bütünlüklə bərpa olundu və istehsalat texnikası yaxşılaşdı. 1923-cü ildə Ordubad şəhərində artıq 7 ipəksarıyan zavod işə salındı. Kəndlilər kənd təsərrüfatında böyük nailiyyətlər əldə etdilər. 1922-ci ildə respublikada 32 min desyatin olduğu halda 1923-24-cü illərdə o, müharibə illəri səviyyəsinə çatdı və 55 desyatin oldu. Bu illərdə pambıqçılıq və pambıq məhsulu 1913-cü ilə nisbətən 5 dəfə genişləndi. Naxçıvan MSSR-i Xalq Komissarlar Soveti xalq təsərrüfatının bərpası, kənd təsərrüfatının yaxşılaşdırılması, sosialist quruluşunun genişləndirilməsi ilə yanaşı əhalinin mədəni səviyyəsinin qaldırılmasına və əmin-amanlığın yaxşılaşmasına, savadsızlığın ləğv edilməsinə, habelə kəndlilərə və fəhlələrə pulsuz tibbi yardım göstərilməsini təşkil etmək məsələsinə ciddi fikir verirdi. 1913-cü ildə ölkədə cəmi 13 məktəb var idi ki, bunlarda da 2000-ə yaxın adam təhsil alırdı. 1920/21-ci təhsil illərində burada 45 məktəb olduğu halda 1923/24 tədris illərində məktəblərin sayı 63-ə, müəllimlərin sayı 80-ə, şagirdlərin sayı 4146-ya, o cümlədən qızların sayı 910-a çatmışdır. 1922-ci ildə savadsızlığı ləğv etmək üçün xüsusi qadın pedaqoji kurslar və bir çox dərnəklər açılır. Bununla belə sovetləşmənin ilk illərində əldə edilən nailiyyətlərə baxmayaraq hələ də ölkənin xalq təsərrüfatında kəskin nöqsanlar var idi. Bu haqda Naxçıvan SSR-i Xalq Komissarlar Sovetinin sədri H.Sultanov 1927-ci ildə yazırdı ki, «Naxçıvan ölkəsində olan müəssisələrin fəaliyyətini
45 qənaətbəxş hesab etmək olmaz» 1 .
Naxçıvan ölkəsində zəhmətkeşlərə tibbi xidməti yaxşılaşdırmaq məqsədilə 1923-cü ildə Azərbaycan SSRi M.I.K. və Xalq Komissarları Soveti qərara alır ki, feldşer məntəqələri və malyariya stansiyaları üçün avadanlıq və ləvazimat almaqdan ötrü yığılan ərzaq rüsumu hesabına 10% həcmində vəsait ayrılsın. 2
1923-cü ildə Naxçıvan şəhərində sığortalananlar üçün ambulatoriya, malyariya ambulatoriyası, Ordubad qəzasında həkim məntəqəsi, Şərur qəzasının Başnoraşen kəndində feldşer məntəqəsi, Cəhri kəndində (Naxçıvan qəzası) feldşer məntəqəsi açılır. Beləliklə 01.01.1924-cü ilə Respublikada 1 xəstəxana (xəstəxanaların sayının azalması ondan irəli gəlmişdir ki, Şərur qəzasında xəstəxana üçün münasib bina olmadığına görə xəstəxananın əvəzində malyariya stansiyası açılır, Naxçıvan şəhərində isə uşaq xəstəxanası şəhər xəstəxanası ilə birləşdirilərək orada uşaq şöbəsi kimi fəaliyyət göstərir), 4 ambulatoriya, 1 həkim məntəqəsi, 4 feldşer məntəqəsi, 1 malyariya stansiyası, 1 malyariya ambulatoriyası, sanitar müfəttişliyi (komitet), 2 aptek (onlardan biri şəhər xəstəxanasında) fəaliyyət göstərir. Bu müəssisələrdə 4 həkim, 1 diş həkimi, 8 feldşer, 2 feldşer-mama, 1 tibb bacısı və 3 əczaçı işləyirdi. 3
Kənd yerlərində stasionar çarpayıları olmadığına görə kənd əhalisinə şəhər xəstəxanasında tibbi yardım göstərilirdi. Kənd yerlərində xəstəxana üçün müvafiq bina olmadığına görə orada xəstəxana açmaq mümkün olmurdu. 1924-cü ildə Ordubad həkim məntəqəsi ambulatoriyaya çevrilir. Kənd yerlərində 3 feldşer məntəqəsi, Ordubad şəhərində isə şəhər apteki açılır. Beləliklə 1925-ci ilə respublikada aşağıdakı tibb şəbəkəsi və kadrlar var idi: 35 çarpayılıq Naxçıvan şəhər ________________ 1 H.Sultanov «Naxçıvan ölkəsi və onun iqtisadiyyatı», Bakı, 1927-ci il, səh.60. 2 Naxçıvan M.D.A. fond 17, siyahı 2, qovluq 1, səh.11. 3 Naxçıvan MSSR MDA, fond 17, siyahı 1-2, qovluq 155, səh.6-7
46 xəstəxanası – uşaq şöbəsi ilə birlikdə, 5 ambulatoriya, 1 malyariya stansiyası, 2 çevik (uçan) malyariya dəstəsi, 1 sanitar müfəttişliyi (komitə), 7 feldşer məntəqəsi, 3 aptek (onlardan biri xəstəxananın nəzdində). Onlarda 8 həkim, 2 diş həkimi, 13 feldşer, 2 feldşer- mama, 2 tibb bacısı və 3 əczaçı işləyirdi. 1935-ci ildən başlayaraq büdcənin genişlənməsi və kənd iqtisadiyyatında irəliləyiş imkan verdi ki, respublikada əhalinin sağlamlığı üçün geniş tədbirlər həyata keçirilsin və müalicə-profilaktika müəssisələri genişləndirilsin. Buna baxmayaraq səhiyyənin vəziyyəti əhalinin ona olan ehtiyacını kifayət qədər ödəmirdi. Naxçıvan MSSR Xalq Komissarlar Sovetinin sədri 1926-cı ildə öz məruzəsində səhiyyənin vəziyyətinə toxunaraq qeyd edir ki: - «1925-ci ilə qədər respublikada əhalinin sağlamlığı üçün az iş görülüb. Belə vəziyyət hökumət qarşısında məsələ qoyur ki, ümumi sanitar vəziyyətin yaxşılaşdırılması, müalicə müəssisələrinin genişləndirilməsi və onun kənd yerlərinə yaxınlaşdırılması üçün tədbirlər həyata keçirilsin». 1
Naxçıvan MSSR Xalq Səhiyyə komissarı Məmməd Ismayıl (Baba) Allahverdi oğlu Qədimov 4 oktyabr 1925-ci ildə Azərbaycan SSR Xalq Səhiyyə Komissarlığının kollegiya iclasında Naxçıvan respublikasında səhiyyənin vəziyyətini ətraflı təhlil edir. O, göstərir ki, 1923-cü ildə bütün müalicə müəssisələrinə 4000 gəliş olmuşdur, 1924-cü ildə isə malyariya stansiyaları da daxil olmaqla 130000 gəliş olmuşdur. O, qeyd edir ki, malyariya ölkə əhalisinin əsas qənimi və bəlasıdır. Şərurda əhali az qala 100%, Naxçıvan qəzasında 50-70%, Ordubadın cənub hissəsində 12% malyariya xəstəliyinə tutulmuşdur. Statistik rəqəmlərdən aydın olur ki, əhalinin 12%-i sifilis xəstəliyi ilə, 30%-i göz xəstəliyi ilə, traxoma ilə xəstələnir. Daha sonra o, qeyd edir ki, mamaların çatışmaması üzündən ara mamalarla mübarizə aparmaq çətindir. Sanitar maarif işi həkim _________________ 1 Xalq Komissarlar Sovetinin sədri Həmid Sultanovun 1925-ci ildə Naxçıvanın fəaliyyəti haqqındakı məruzəsi. Irəvan şəhəri, 1926-cı il, səh.25.
Yüklə 1,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|