Adil niFTİ OĞlu məMMƏdov tibb elmləri namizədi
Yüklə 1,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
27 buraxılırdı. Bu puldan hər xəstəyə Başnoraşen xəstəxanasında 3,2 qəpik, Cəhri xəstəxanasında isə 9 qəpik xərcləməyə icazə verirdilər. Sonralar xəstəxanalarda dərman və sarğı materiallarına buraxılan xərc bir qədər artırıldı. Hər xəstəxanaya feldşer məntəqəsi ilə birlikdə 800 manat pul buraxıldı. Lakin xəstəyə düşən dərman pulu isə artmadı. Məsələn, bu vəsait artırılan illər Başnoraşen kəndində hər bir xəstəyə 3 qəpik, Naxçıvan şəhərindəki kənd xəstəxanasında 5 qəpik, Çənənəb kənd xəstəxanasında isə 10 qəpik dərman pulu xərclənməsinə icazə verildiyi qeyd edilir. Bir ildə qəbul olunan stasionar və ambulatoriya xəstələrinin sayını nəzərə alsaq, aydın olur ki, hər bir xəstəyə cəmi 3-3,3 qəpik pul sərf olunurdu. Şərur qəzasının Başnoraşen kənd xəstəxanasının həkimi H.Səfiyev xəstələrə buraxılan dərman pulundan şikayətlənərək yazır ki, «xəstəxanaya və feldşer məntəqəsinə buraxılan vəsait çatışmadığından həkim məcbur olur ki, xəstəyə lazımi tibbi yardım göstərməkdən imtina etsin. Sonra müəllif qeyd edir ki, ambulatoriya və stasionar xəstələrinə keyfiyyətli müalicə göstərilməsi üçün vəsaiti artırmaq lazımdır…» 1 . Xəstəxanada yatan xəstələrin qidalanmasına buraxılan vəsait onları təmin etmirdi, bundan başqa xəstələrə lazım olan ərzağı tapmaq olmurdu. Bu haqda Çənənəb kənd həkimi Y.Kaminski yazır ki, «Smeta üzrə hər xəstəyə bir gecə-gündüz ərzində 30 qəpik çatır. Bu pulla xəstəni saxlamaq qeyri mümkündür. Bu 30 qəpiyə xəstəyə yalnız az miqdarda isti xörək, bir yumurta və bir qədər çörək vermək olar. Xəstələr normal qidalansınlar deyə, istər-istəməz öz ciblərindən əlavə pul verməli olurlar» 2 . Əhaliyə göstərilən tibbi yardımın aşağı səviyyədə olması və
xəstələrin xəstəxanaya az qəbul olunmasının ________________ 1 Qafqaz mülki idarələrində xidmət edən həkimlərin birinci qurultayının əsərləri, II cild, 2-ci buraxılış, Tiflis 1916, səh. 54-55. 2 Yenə orada, səh. 66.
28 bir səbəbi də kənd xəstəxanasının xidmət etdiyi sahədə 40000-45000 nəfərin olması, kəndlərin xəstəxanadan xeyli uzaqda yerləşməsi idi. Kənd yollarının bərbad halda olması, ümumiyyətlə münasib və rahat nəqliyyat vəsaitinin olmaması və s. səbəblər üzündən, xüsusilə qış aylarında, xəstəxanaya qəbul daha da azalırdı. Bu da onunla izah edilir ki, qışda çoxlu qar yağması nəticəsində kəndlərin çoxunun yolları bağlanırdı. Çənənəb kənd həkimi Y.Kaminski bu haqda belə yazır: «Yolların əlverişsiz və yararsız halda olması, iş gününün itirilməsi və s. bunların hamısı o qədər də varlı olmayan əhali üçün maneçilik törədirdi. Qışda qar yağanda isə yuxarılarda olan kəndlər başqa yerlərlə tamamilə əlaqəsini kəsir və dağ cığırları təhlükəli olduğundan yalnız tək-tük adam tapılırdı ki, o da son dərəcə ehtiyac üzündən, qonşu kəndlərə getməyi qərara alsın» 1 . Ona görə göstərilənləri və habelə həkim kadrlarının kəskin azlığını nəzərə alsaq belə nəticəyə gəlmək olar ki, qəzalarda yaşayan kənd əhalisinə göstərilən tibbi xidmət nə dərəcədə aşağı səviyyədə idi. Ölkənin sanitariya vəziyyəti keçmişdə çox ağır idi. Küçələr başdan-başa zibillə dolu olurdu. Habelə küçələrin bərbad olması üzündən qışda palçıqdan, yayda isə tozdan keçmək mümkün olmurdu. «Molla Nəsrəddin» jurnalı Naxçıvanın belə acınacaqlı vəziyyətinə gülərək keçmiş Naxçıvandakı küçələrin bərbad halda olmasını öz nömrələrinin birində tənqid edir. Jurnalda çəkilən karikaturada bir nəfər Naxçıvan şəhər əhalisinin dəvə üstündə işə getməsi və dəvənin yarıya qədər palçığa batması göstərilir (5-ci şəkil). Sanitariya işlərinə nəzarət yetirilməsi polis işçilərinə tapşırılmasına baxmayaraq, əslində bu işlə heç kim məşğul olmurdu. Naxçıvan şəhərində qədimdə 3 hamam var idi: - Şeyxəlibəy hamamı, Əlifəzli hamamı və qaçqın Mirzəəlibəy _________________ 1 Qafqaz mülki idarələrində xidmət edən həkimlərin birinci qurultayının əsərləri, II cild, 2-ci buraxılış, Tiflis 1916, səh.62.
29 hamamı. Ordubadda isə cəmi 2 hamam var idi. Kəndlərin əksərində hamam yox idi. O kənddə ki, hamam var idi, onlar da çirkab sularla dolu olurdu. Əhali çimmək üçün
5-ci şəkil Naxçıvan şəhəri Puşkin küçəsi
ümumi hovuzlardan istifadə edirdi ki, bu da dəri və yoluxucu xəstəliklərin yayılması üçün əlverişli bir mənbə idi. «Molla Nəsrəddin» jurnalının inqilabdan qabaqkı nömrələrinin birində hamamda çimənlərin vəziyyətini təsvir etmişdir. 6-cı şəkildən göründüyü kimi hamam otağının ortasında olan hovuzdan necə istifadə edilir. Kənd həkimi Y.Kaminski Naxçıvan qəzasının ikinci sahəsində (indiki Culfa rayonunda – A.M.) yaşayış şəraitindən və sahənin sanitariya vəziyyətindən məlumat verərək yazır ki, «sahənin yaşayış şəraiti ümumiyyətlə aşağı idi. Əhalinin istifadə etdiyi bulaq suyu kəndlərdə bir qayda olaraq çirkləndirilirdi. Kəndlərdə zibil tökmək üçün daimi yer ayrılmadığından zibil və başqa tullantılar ya çaya, ya da kəndin kənarına tökülürdü» 1 .
30
6-cı şəkil Kənd hamamı
Yerlərdə nüfuzlu polis nümayəndələrinin olmaması üzündən əhaliyə verilən göstərişlər vaxtında icra olunmurdu, əhali tibb işçilərinin göstərişlərinə çox vaxt etinasızlıqla yanaşırdı. Protokol tərtib edilməsi işə az kömək edirdi. Kənd həkimi H.Səfiyev Şərur qəzasının ümumi halı və əhalinin sanitariya vəziyyəti haqqında verdiyi məlumatda göstərir ki, qışda əhali otağın ortasında qazılmış təndirdən həm çörək yapmaq üçün, həm də soyuqdan qorunmaq üçün istifadə edirdi. Belə ki, təndirə çörək yapılandan sonra onun üstünə kürsü qoyur və bunun da üzərinə böyük bir yorğan salırdılar. Ailə üzvlərinin hamısı bu yorğanın altında yatırdılar. Müəllif yazır: «Heç bir evdə mebel yox idi, bunu
_______________ 1 Qafqaz mülki idarələrində xidmət edən həkimlərin birinci qurultayının əsərləri, II cild, 2-ci buraxılış, Tiflis, 1916, səh.59-60.
Yüklə 1,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|