Adil niFTİ OĞlu məMMƏdov tibb elmləri namizədi
Yüklə 1,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
15 vəzifəsi ilə məşğul olduğundan onlar falçıların, ara həkimlərinin və ruhanilərin əlində qalan kənd əhalisinə lazımi qədər tibbi yardım göstərə bilmirdilər»… 1 XIX əsrin 70-ci illərin axırlarında kənd əhalisinə həkim köməyini təşkil etmək məqsədi ilə əvvəlcədən yeni əsasnamə layihəsi hazırlanmasına başlanıldı. 18 fevral 1880-ci ildə Qafqazda mülki idarələrin tibb hissəsinin hazırladığı layihə «Cənubi Qafqaz ölkəsinin quberniyalarında kənd həkim sahələrinin təşkil edilməsi haqqında» Dövlət Şurasının əsasnaməsi təsdiq edildi. 2
ikisi qadın) qəbul otağı, ambulatoriya və aptek açılması nəzərdə tutulurdu. Stasionar şöbəsində xəstələrə ilk yardım göstərmək, lazım gəldikdə isə xəstəni xəstəxanaya qəbul etmək qeyd olunurdu. Ambulatoriya təyin edilmiş saatlarda xəstələri hər gün, təcili hadisələrdə isə günün hər vaxtında qəbul etməli idi. Xəstələr həkimin resepti əsasında apteklərdən pulsuz dərmanlarla təchiz edilməli idilər. Kənd – həkim sahəsinə bir həkim, iki feldşer və bir mama nəzərdə tutulmuşdur. Əsasnaməyə əsasən aptek müdiri vəzifəsi xəstəxananın həkiminin mülahizəsinə əsasən feldşerlərin birinə həvalə olunmalı idi.
________________ 1 Qafqaz mülki idarələrində xidmət edən həkimlərin birinci qurultayının əsərləri, I cild, 2-ci buraxılış, Tiflis, 1914 il, səh.40. 2 Rusiya imperiyasının qanunlarının bütün toplusu. II toplu, 7-55, II şöbə, əlavə Sankt-Peterburq, 1884 il, səh.38. 2-ci cədvəl
16
Cənubi Qafqaz quberniyasında kənd həkim sahəsinin xərcləri (manatla)
Yemək xərci
Cəmi
Kənd həkimi 600 575
300 1475
Böyük tibb feldşeri 250 - 50 300 Kiçik tibb işçisi 200 - 50
250 Mama 250 - 50
300 Sair xərclər (istilik, işıq- landırma, dərmanlara əlavə)
- - - 1100 Bundan başqa ştat cədvəlində hər bir qəzaya birdəfəlik xərc nəzərdə tutulurdu: a) qəbul otağının ilkin yerləşdirilməsi üçün 350 man., b) aptekin yerləşdirilməsinə 350 man., c) qəbul otağına, feldşer və mamalara cərrahi alət almaq üçün 90 man. Əsasnamədə Qafqaz nümayəndəsinə ölkədə kənd – həkim sahəsini xüsusi təlimatla təyin etmək səlahiyyəti verilmişdir. Belə təlimat və qayda yalnız 4 ildən sonra, yəni 27 fevral 1884-cü ildə təsdiq edildi. Bu vaxtdan etibarən Naxçıvan və Şərur qəzalarında qəbul otaqları təşkil edildi. Ilk qəbul otağı (4 çarpayı) 1889-cu ildə Şərur qəzasının Bafnoşaren kəndində açıldı. Naxçıvan qəzasında ilk qəbul otağı (4 çarpayı) 1892-ci ildə Cəhri kəndində açıldı. Beləliklə XIX əsrin axırında Naxçıvan və Şərur qəzalarının ərazisində cəmi 8 çarpayıdan ibarət iki kənddə qəbul otaqları olmuşdur ki, burada da 4 həkim (onlardan 2-si qəza həkimi idi) və 6 orta tibb işçisi çalışmışdır. Xəstəxana təşkil edilən illər və hətta ondan bir neçə il sonra əhali xəstəxanaya çox təsadüfi hallarda müraciət edirdi. Əhali «insanın alnında nə yazılıbsa, o da olacaq» və ya «xəstəlik allah əmridir» – deyə xəstələnən adamın üstünə həkim çağırmırdılar. Sonralar el arasında «Allah dərd verib, onun dərmanını da göndərib» – deyə həkimə müraciət
17 edənlərin sayı bir qədər çoxalır. Kənd həkimi Y.Kaminski (1911-ci ildə) «Naxçıvan qəzasının 2-ci tibb məntəqəsinin tibbi-sanitariya vəziyyəti» adlı məqaləsində yazır ki, müsəlmanlar təsadüfi hallarda, özü də könülsüz olaraq, xəstəxanada yatırdılar» 1 .
Habelə Şərur qəzasının həkimi H.Səfiyev Başnoraşendə xəstəxana təşkil olunan birinci illərdə, xəstələrin xəstəxanaya müraciət etmələri haqqında belə yazır: «…Ilk əvvəllər tibbi yardım üçün xəstəxanaya çox az müraciət olunurdu, çünki ona etibar etmirdilər…» 2 . Tarixi materiallar göstərir ki, əhali doğrudan da ilk əvvəllər həkimlərə etibar etmir və onları «allahın» düşməni sayırdı. Deyilənlərə bir daha inanmaq üçün satirik «Molla Nəsrəddin» jurnalının nömrələrinin birində (1910-cu ildə) rəssam Rotterin ustalıqla çəkdiyi iki şəkli nəzərdən keçirək. 2-ci şəkildən aydın olur ki, boğazı xəstələnən bir qadın üzünü həkimə göstərməyin dərdindən, hətta ərinin razılıq verməsinə baxmayaraq yenə də: «Yox, yox, ölsəm də açmaram» – deyə üzünü həkimdən gizlədir. Bu, son dərəcə isbat edir ki, əhali doğrudan da həkimə inanmırdı, çünki onun zəkası «ilahi» qanunların uydurmaları ilə zəhərlənmişdi. Ona görə ki, onun bilik səviyyəsi yox dərəcəsində idi. Ona görə də əhali mollaların dua oxumasına, onların «sehirli» və «gizli» müalicə üsullarına, ara həkimlərinin apardığı «müalicənin» gücünə daha çox inanırdı. Əlbəttə, belə inam nəinki insanın şüuruna, həm də onun sağlamlığına əks təsir göstərirdi. 3-cü şəkildə həmin xəstə qadın mollaya inanaraq nəinki boğazını, hətta yarımçılpaq bədənini belə ona göstərməkdən çəkinmir. Ərinin icazəsini gözləmədən: «Qoy molla göbəyimi yazsın, bunun zərəri yoxdur» deyə qadın kişisini qabaqlayır.
__________________ 1 Qafqaz mülki idarələrində xidmət edən həkimlərin birinci qurultayının əsərləri, II cild, 2-ci buraxılış, Tiflis, 1916, səh.66. 2 Qafqaz mülki idarələrində xidmət edən həkimlərin birinci qurultayının əsərləri, II cild, 2-ci buraxılış, Tiflis, 1916, səh.54.
18
2-ci şəkil - Ay arvad, aç üzünü həkim boğazına baxsın. - Yox, yox, ölsəm də açmaram.
Əlbəttə «Molla Nəsrəddin» jurnalı bu şəkillərdə əhalini təbliğ edərək başa salırdı ki, xəstəni əsil müalicə edən şəxs həkimdir, molla isə fırıldaqçı, hiyləgər və yalançı bir şəxsdir.
Yüklə 1,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|