Aftësia e kufizuar në median e shkruar: Si portretizohet aftësia e kufizuar dhe personat me aftësi të kufizuara nga media e shkruar në Bosnje Herzegovinë
Iv. Si Portretizohet Aftësia E Kufizuar Nga Media E Shkruar
Yüklə 0,62 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Modeli mjekësor apo modelim i mirëqënies sociale
- Arsimi
- Fëmijët me aftësi të kufizuara si barrë
- Modeli i bamirësisë
Iv. Si Portretizohet Aftësia E Kufizuar Nga Media E Shkruar
Në masë të gjerë, aftësia e kufizuar shihet nga media e shkruar si një çështje e mirëqënies sociale që kërkon reforma ligjore, shërbime tejet mbrojtëse, dhe ndryshime në përfitimin e mbrojtjes sociale. Megjithatë, aftësia e kufizuar rrallë diskutohet nga media e shkruar nën këndvështrimin e vetë personave me aftësi të kufizuara mbi çështjet që janë në interesin e tyre. Në shumicën e rasteve është një vështrim i aftësisë së kufizuar përmes lenteve të popullsisë pa aftësi të kufizuara që e sheh aftësinë e kufizuar si “të tjerët”. Kështu për shembull, rrallë gjen një shkrim mbi një çështje të jetës së përditshme me të cilën ndeshet popullsia, të rëfyer sipas këndvështrimit të një personi me aftësi të kufizuara (psh, reportazhe, sporti, kultura, arti, etj…) Përse është e rëndësishme zgjedhja e temës? Shqyrtimi i temave specifike që zgjedhin gazetarët për të pasqyruar kur raportojnë mbi çështje që lidhen me aftësinë e kufizuar është e rëndësishme të kuptohet se si prezantohet aftësia e kufizuar për konsumim nga publiku i gjerë. Nëse gazetarët shkruajnë për pensionet e aftësisë së kufizuar dhe përfitimet sociale që u nevojiten personave me aftësi të kufizuara ose zgjedhin të raportojnë mbi Konventën e Kombeve të Bashkuara mbi të drejtat e personave me aftësi të kufizuara, si edhe arritjeve nga lëvizja e aftësisë së kufizuar, kjo mund sjell një ndryshim të madh në mënyrën se si publiku e percepton aftësinë e kufizuar. Ashtu siç shkruan Beth A. Haller, “mënyra se si lajmet që lidhen me aftësinë e kufizuar luhen në media mund të ndikojë mbi opinionin publik rreth çështjeve që lidhen me aftësinë e kufizuar dhe në drejtim të përfaqësimit kulturor të personave me aftësi të kufizuara në përgjithësi.” 26. Me fjalë të tjera, mënyra se si prezantohet aftësia e kufizuar nga gazetarët është thelbësore për ti treguar publikut se si të mendojë lidhur me çështje të caktuara. Në fakt, disa analistë të medias besojnë se mënyra se si gazetarët e prezantojnë një çështje dhe temat që zgjedhin për të shkruar kur i adresohen kësaj çështje lidhen me hartimin e axhendës: “Si përzgjedhja e temave për axhendë e lajmeve dhe përzgjedhja e llojit të lajmit lidhur me këto tema janë role të rëndësishme në hartimin e axhendës dhe përgjegjësi të mëdha etike.”27 Fokusi i artikujve mbi aftësinë e kufizuar në të tre vendet është rreth:
Cilat modele të aftësisë së kufizuar përdoren nga shtypi i shkruar? Modeli mjekësor apo modelim i mirëqënies sociale“Personat me aftësi të kufizuara kanë nevojë jo vetëm për karantinë mjekësore por edhe mundësitë për të qenë pjesë e shoqërisë.” - Drejtuesi i një OPAK-u citohet në “Punësim dhe jo bamirësi: Si të zgjidhim problemet jetësore invalidëve” (Zaposlenje, a ne milostinja: Kako rešiti životni problem invalida), Politika, 21.10.2006 Pjesa dërmuese e artikujve në të tre vendet fokusohen ne modelin mjekësor ose në atë të mirëqënies sociale në kërkim të shërbimeve speciale për përkujdesje ndaj personave me aftësi të kufizuara, si për shembull institucionet rezidenciale dhe shkollat speciale ose preokupim për përfitimet nga aftësia e kufizuar. Është një numër i madh artikujsh të botuar në shtyp mbi qendrat e kujdesit ditor dhe arsimin përfshirës, por ato shihen përgjithësisht përmes lenteve të modelit të bamirësisë ndërsa profesionistët dhe autoritetet lokale i përshkruajnë fëmijët me aftësi të kufizuara si përfitues në nevojë të iniciativave bamirëse. Në shtypin e shkruar mund të gjenden disa modele të modelit social, por ato përgjithësisht vijnë nga OPAK-ë dhe aktorë të tjerë të shoqërisë civile. Në të tre vendet, aftësia e kufizuar diskutohet gjerësisht në shtypin e shkruar si çështje e mbrojtjes sociale me shumicën e artikujve që mbulojnë pensionet, përfitimet nga aftësia e kufizuar dhe rishikimin e legjislacionit për mbrojtjen sociale. Artikuj si, “120 kërkesa në muaj: Importimi i automjeteve për personat invalidë” (Za mesec dana 120 zahteva: uvoz automobila za osobe sa invaliditetom), Politika, 12.03.2006, në të cilin gazetari e përshkruan procesin për çlirimin nga pagesa e taksës doganore për disa kategori të personave me aftësi të kufizuara mbi makinat e importuara, e pasqyrojnë këtë tendencë në mënyrë të qartë. Në tekst, gazetari përdor terma tepër mjekësorë si: “persona me dëmtime fizike nga 70 – 100%” dhe “kategoria më e rëndë e invalidëve”. Çështja e aftësisë së kufizuar që ka mbulimin më të gjerë në Bosnjë Hercegovinë është debati mbi pensionin e aftësisë së kufizuar dhe përfitimet për veteranët e luftës me aftësi të kufizuara dhe të personave me aftësi të kufizuara që nuk bien në këtë kategori (termi i përdorur në kontekstin lokal është “Invalidë jo të luftës”. Artikulli “Zbatimi i ligjit mbi invalidët civilë dhe invalidët e luftës” nga (Implementacija zakona o civilnim invalidima i zrtvama rata) Dnevni Avaz 14.09.06, është një shembull i mirë mbi fokusin e rëndë mbi përfitimet nga aftësia e kufizuar që publikohen në shtyp si lajm i mirë. Artikulli prezantohet nga këndvështrimi qeveritar dhe fillon me një citim nga Ministri i Ministrisë Federale për Çështje Sociale që shpjegon se ka shumë më shumë përfitues të përfitimit të invaliditetit nga ç’ishte parashikuar. Artikulli vazhdon të shpjegojë se si punojnë komisjonet mjekësore për të vlerësuar përqindjen e dëmtimit të individit për të përcaktuar përfitimin e invaliditetit që u takon. Gjuha e përdorur në tekst për të përshkruar këtë çështje është tejet mjekësore duke përfshirë terma të tillë si: komisione mjekësorë të përbëra nga mjekë, vlerësimi i invalidëve dhe dëmtimeve. Mesazhi i dhënë nga ministri është se kjo rritje e numrit të përfituesve do të ketë ndikim në buxhet. Në artikull nuk citohen të tjerë dhe gazetari e prezanton çështjen vetëm nga këndvështrimi qeveritar. Në Serbi ka një numër të konsiderueshëm artikujsh që fokusohen mbi reformën e mbrojtjes sociale nga perspektiva e modelit mjekësor. “Manipulime me tenderin për pajisje mjekësore” (Namestaju tender za medicinska pomagala), 15.02.06, Blic, mbulon debatin mbi tenderat për pajisje ndihmëse të zhvilluar nga Instituti Republikan i Sigurimeve Shëndetësore. Në mënyrë të ngjashme, në “Errësira është edhe më e erët: të drejtat e refugjatëve të verbër dhe me dëmtime shikimi” (Mrak još mračniji: Prava slepih i slabovidih izbeglih lica), Politika, 29.01.06, gazetari tregon se si refugjatët me aftësi të kufizuara nuk mund të marrin përfitim të aftësisë së kufizuar. Të dy artikujt i paraqesin këto çështje nga këndvështrimi i mirëqënies sociale duke përdorur terminologji mjekësore si për shembull kategorizimet dhe përqindjet e dëmtimit dhe përforcojnë idenë se personat me aftësi të kufizuara varen nga këto përfitime. Megjithatë, në Serbi, ka patur më shumë artikuj mbi reformën legjislative, veçanërisht lidhur me adoptimin e legjislacionit kundër diskriminimit dhe hartimin e Stratëgjisë Kombëtare të aftësisë së kufizuar, të cilat ndodhën që të dyja në vitin 2006. Ka artikuj të ngjashëm edhe në Malin e Zi, si për shembull, “Kapaciteti për punë i vlerësuar në përputhje me kriteret mjekësore” (Ocjena radne sposobnosti po medicinskim kriterijumima), Pobjeda, 14.01.06, ku përshkruhet se si grupet e vlerësimit për vlerësimin e kapacitetit për punë përdorin metoda plotësisht mjekësore gjatë vlerësimit të tyre. I intervistuari thotë se këto Komisione u vënë rëndësi kritereve mjekësore sa më shumë që të mundin kur bëjnë vlerësimin e kapacitetit për punë të një personi me aftësi të kufizuara. Gjuha e përdorur në tekst përdor terma mjekësorë që përfshijnë “60% invalid” dhe “100% invalid”. Aftësia e kufizuar si kosto Këta artikuj evokojnë një mesazh të qartë se aftësia e kufizuar është kosto ose barrë për shtetin. Kjo gjë i jep jetë steriotipit se personat me aftësi të kufizuara janë të paaftë për të marrë pjesë në jetën e përditëshme dhe se ata kanë nevojë për kujdes të veçantë ose të ardhura shtesë. Ai nuk njeh faktin se me mbështetjen e duhur, personat me aftësi të kufizuara mund të arrijnë autonimi dhe pavarësi, por përkundazi fokusohet në harxhimet e burimeve shtetërore. Artikulli “Me mijëra invalidë kanë nevojë për ndihmë” (Hiljadama invalida neophodna pomoc) Nezavisne Novine, 03.12.2006 është një shembull i shkëlqyer i këtij steriotipizimi pasi i përshkruan personat me afdësi të kufizuara si plotësisht të varur nga shteti. Në një artikull të ngjashëm, “Mbrojtja sociale në federatë: Të moshuarit dhe të dobëtit janë përgjegjësi e kantonit” (Socijalna zaštita u Federaciji: Stari i iznemogli su obaveza kantona), Oslobođenje, 13.01.07, rreth të drejtës së përfitimit për personat të cilët janë të dëmtuar në masën “60%”. Në shumë nga këta artikuj, aftësia e kufizuar dhe personat me aftësi të kufizuara paraqiten si barrë për shtetin ose si kosto ndaj shoqërisë. Ka shumë shembuj artikujsh ku çështja e aftësisë së kufizuar shoqërohet me një kosto të caktuar ndaj shtetit dhe taksa-paguesve si për shembull përfitimet që vijnë nga aftësia e kufizuar. Për të ilustruar këtë paradigmë, shumë nga titujt e mëposhtëm e artikulojnë në mënyrë të qartë aftësinë e kufizuar si kosto:
Në artikullin, “Numri i kërkesave për përfitime po rritet: Vënia në zbatim e ligjit për invalidët civilë dhe të atyre të plagosur gjatë luftës” (Povećava se broj zahtjeva za priznavanje prava: Implementacija zakona o civilnim invalidima i žrtvama rata), in Dnevni Avaz, 14.09.06, fokusi i artikullit bie mbi numrin në rritje të përfituesve të pensionit të aftësisë së kufizuar dhe se si kjo do të ndikojë mbi buxhetin e shtetit. Artikulli është shkruar nga këndvështrimi i qeverisë dhe thekson se rritja e numrit të përfituesve të pensionit të aftësisë së kufizuar do të ketë rol negativ mbi buxhetin. Në artikull është edhe një tabelë në të cilën gjendet lista me numra të përfituesve të pagesës së aftësisë së kufizuar dhe impakti i drejtpërdrejtë që ata do të kenë mbi buxhetin federal. Në të njëjtën mënyrë, artikulli, “120 kërkesa në muaj: Importi i automjeteve për personat invalidë”, (Za mesec dana 120 zahteva: Uvoz automobila za osobe sa invaliditetom), Politika, 12.03.2006, është një shembull i qartë se si aftësia e kufizuar shihet si çështje e mirëqënies sociale ndërsa personat me aftësi të kufizuara klasifikohen jo vetëm nga dëmtimi i tyre, por edhe nga përqindja e dëmtimit. Artikulli përcakton qartë sasinë e lehtësimit nga taksat që duhet të paguajë personi në varësi të tipit dhe përqindjes së dëmtimit duke përdorur gjuhë të tillë si, persona me dëmtime fizike nga 70 –100%, invalidë lufte, civilë viktima të luftës, të verbër, persona që vuajnë nga distrofia muskulare, prindër të fëmijëve me dëmtime të shumëfishta dhe invaliditet tepër i rëndë. Në shkrimin “Duke dëmtuar personat me aftësi të kfuziuara” (Opstrukcija invalida) in Oslobođenje, 12.01.07, një përfaqësues i OPAK shpjegon se përfitimet nga aftësia e kufizuar nuk shpërndahen njësoj mes veteranëve të luftës me aftësi të kufizuara kundrejt “personave me aftësi të kufizuara jo për shkak të luftës” ose personave me aftësi të kufizuara që nuk i përkasin kësaj kategorie. Gazetari prezanton sasinë e fondeve që qeveria investon për secilin prej dy grupeve duke cituar këto shifra:
Thelbi i shkrimit qëndron qartësisht në shpërndarjen e pabarabartë të përfitimeve, por duke listuar shpenzimet qeveritare dhe numrin e përfituesve, mesazhi që nënvizohet është se aftësia e kufizuar është e shoqëruar me kosto. Protestat e veteranëve të luftës me aftësi të kufizuara shpesh prezantohen në median ë shkruar si në shkrimin “Protesta: A kanë veteranët e luftës të drejtën e një jete normale?” (Protestni skup: imaju li invalidi pravo na normalan život?) në Oslobođenje, 09.06.06, shkrim që përqëndrohet tek një protestë e organizuar nga veteranët e luftës me aftësi të kufizuara që kërkonin përfitimet që u takonin. Edhe në shkrimin “Ish luftëtarët për një qeveri që nuk duket: shumë kolltuqe, shumë kandidatë!” (Bivši borci o vlasti koje nema: Fotelja malo, kandidata previše!) në Oslobođenje, 25.12.06, Presidenti i Bashkimit të ushtarëve me aftësi të kufizuara dhe pjestarë të ndryshëm të veteranëve të luftës me aftësi të kufizuara, përfshirë anëtarët e luftëtarëve të verbër të ushtrisë boshnjake, citohen në shkrim gjatë diskutimit të përfitimeve të aftësisë së kufizuar dhe ankesave për korrupsion për shkak të të cilave ata nuk kanë marrë ato çfarë u takojnë. Toni i shkrimit është akuzues dhe një përfaqësues i unionit citohet të ketë thënë: “Politikanët nuk janë aspak të interesuar se egziston mundësia që personat me aftësi të kufizuara të mos marrin ato çfarë iu takojnë dhe arsye e këtij mosinteresimi është fakti që ata i kanë llogaritë e tyre të majme nëpër banka. Kur i shoh ata dhe ato çfarë bëjnë, më vjen në mend shprehja popullore: është më mirë të kesh një gram pushtet se sa një kunjtal flori” Shumë shkrime japin shifra se sa i kushtojnë shtetit personat me aftësi të kufizuara në drejtim të përfitimeve dhe/ose papunësisë. Për shembull, në shkrimin “Për aftësinë e kufizuar të plotë: 13900 dinarë” (Puna invalidska penzija 13,900 dinara) në Politika, thuhet, “Në Serbi ka 100000 persona me aftësi të kufizuara, por vetëm 5-10% e tyre pritet të kenë të drejtën e rritjes së përfitimit, pasi kriteri bazë është që personi duhet të jetë 100% me aftësi të kufizuara” Ose në një shkrim tjetër, “Duke penguar personat me aftësi të kufizuara” (Opstrukcija invalida) Oslobođenje, 12.01.07, gazetari liston kostot e përfitimit të aftësisë së kufizuar duke përdorur shifrat:
Me kaq shumë shkrime që fokusohen tek kostot ekonomike të aftësisë së kufizuar, është e thjeshtë për publikun që të marrë mesazhin se aftësia e kufizuar është barrë financiare. Për më teper, ky nocion thjesht nxit steriotipin se personat me aftësi të kufizuara janë të paaftë për të qenë pjestarë produktivë të shoqërisë dhe për rrjedhojë, në nevojë për përfitime shtetërore. Së fundi, duke qenë se personat me aftësi të fkuziuara portretizohen nga numra dhe shifra, u jep atyre një rol pasiv në debat si objekte të planifikimit të buxhetit të shtetit. ArsimiNjë nga temat që trajtohet më shumë në median e shkruar është arsimimi i fëmijëve me aftësi të kufizuara dhe në veçanti, debati mbi arsimin përfshirës. Ajo që është e qartë nga konkluzionet është egzistenca ende e një modeli tepër mbrojtës në arsimim. Edhe kur aktorët diskutojnë për arsimin përfshirës ka konfuzion mbi atë çfarë nënkupton ai dhe se si do të zbatohet me tendencën për tu kthyer tek nevoja për klasa speciale dhe shkolla speciale me shqetësimin se si duhet të kujdesen profesionistët për fëmijët me aftësi të kufizuara. Kjo tendencë duket qartë në shkrimin, “Me dashurinë e tyre: u japin më të mirën fëmijëve” (Ljubavlju izvlace najbolje iz dece), Blic, 13.06.06, drejtori i një shkolle speciale shpjegon se si punojnë punonjësit e tyre social: “ Rreth dhjetë fëmijë nuk kanë zhvilluar ende edukatën bazë higjenike dhe infermieret kujdesen për ta çdo ditë... Janë 17 defektologë, një psikolog, një pedagog i veçantë, një terapist i të folurit, dy profesorë të edukimit fizik dhe tre inferimere që punojnë në shkollë me fëmijët...Ne i japim më të mirën çdo fëmije.” Gazetari citon një nga mësuesit që përshkruan jetën e fëmijës në shkollë: “Jo më larg se dhjetë vjet më parë Vule, shtatë vjeçar që vinte nga Shtëpia e Rrugës Zvečanska u rregjistrua në shkollën tonë. Pas kategorizimit u vendos që ai të dërgohej në Shtëpinë për Fëmijët dhe të Rinjtë me aftësi të kufizuara në Sremcica për shkak të një tipi të veçantë autizimi. Kishte diçka të veçantë në sytë e atij fëmije që më siguroi se nëse do të qendrote në shkollën tonë ai do të kishte një shans.” Në të njëjtin shkrim, ka një nëntitull “Vule brenda një qeseje” ku gazetari shkruan: “Mësuesit e vjetër ende tregojnë historinë mbi Vulen e vogël që e kishin futur në qesen plastike dhe e kishin lënë pranë koshit të plehrave, i cili përfundoi shkollën fillore me sukses në Anton Skala... Vule nuk i takoi kurrë prindërit e tij, në moshën shtatë vjeçare ai kishte ndërruar shtatë familje dhe nuk i jepte fare rëndësi botës përrreth. Ishte gjithnjë i uritur, fshihte bukë në këmishë dhe nëpër xhepa dhe sillej si një kafshëzë e vogël. Në klasën e dytë ai filloi të flasë dhe arriti të mësojë të gjithë tabelën e shumëzimit vetëm për dy ditë.” Përveçse ka një model tepër mjeksor, toni i shkrimit nënvizon idenë se profesionstët e dinë se çfarë është më e mirë dhe se ata janë në gjendje të “trajtojnë” ose “zbusin” personat me aftësi të kufizuara për ti bërë ata më pak të egër dhe më “normal”. Në “Prindërit po përgatisin një ankesë kundër Ministrit Turkušić” (Roditelji podnose krivičnu prijavu protiv ministra Turkušića), Oslobođenje, 14.10.06, pavarësisht se është një shkrim mbi arsimin përfshirës, një psikolog, një difektolog dhe një drejtor i një shkolle speciale janë të vetmit persona të intervistuar për të diskutuar vështirësitë në zbatimin e “kësaj situate të çuditëshme të quajtur përfshirje” siç thotë njëri prej difektologëve. Një defektolog tjetër citohet të ketë thënë “...duket se kjo përfshirje është kafshatë e madhe për ne...” Është e qartë se në shkrim ka një konfuzion mbi kuptimin e arsimit përfshirës dhe kjo çështje ende shihet me sytë e një modeli mjeksor tepër mbrojtës. Ky konfuzion mbi arsimin përfshirës theksohet në shkrimin “Ne kemi një punë me përgjegjësi, por të bukur” (Radimo odgovoran ali i prekrasan posao) në “the Reporter”, 27/09/2006. Gazetari interviston dy mësues të një shkolle që është pjesë e programit mbi përfshirjen, ku fëmijët janë një një klase speciale brenda një shkolle të rrymëzuar. Mbi përfshirjen një nga mësuesit thotë: “Ju them si një person që ka punuar në klasë speciale për 20 vjet se ju duhet të zgjidhni mirë se cili fëmijë mund të përfshihet në arsimin përfshirës.” Ka gjithashtu një numër shkrimesh mbi qendrat e kujdesit ditor që kanë një këndvështrim mjeksor ose tepër proteksionist. “Një ndërtesë e re për personat me nevoja të veçanta” (Novi objekat za osobe s posebnim potrebama) Nezavisne Novine, 30.09.06, është një shkrim mbi planet për të ndërtuar një kopësht special për fëmijët me aftësi të kufizuara për ti veçuar nga shkollat fillore të rrymëzuara. Kryetari i Bashkisë Brčko tregohet duke u shpërndarë dhurata fëmijëve të identifikuar si në nevojë për këtë qendër speciale. “Nega od dva do 15 dana: Prvi objekat za kratkotrajni smeštaj osoba sa invaliditetom u Vojvodini”, Politika, është shkrim mbi hapjen e një qendre kujdesi ditor që do të përdoret kur familjet me një pjestar me aftësi të kufizuara shkojnë për pushime dhe ata mund ta lënë këtë pjestar në qendrën ditore. Gazetari e fillon shkrimin duke thënë: “Familjet nga Bačka Topola që kanë pjestarë me aftësi të kufizuara dhe që kanë nevojë për kujdes ditor, më së fundi do të kenë mundësinë të mendojën edhe për pushime.” Në shkrimin “Dhoma speciale për fëmijët me autizëm” (Specijalna soba za decu sa Autizmom), Blic, 17.02.06, profeisonsitët flasin mbi rëndësinë e krijimit të qendrave ditore speciale për fëmijët me autizëm. Sërisht, vihet theksi tek mendimi i profesionsitëve dhe se pse masat e specializuara janë të rëndësishme pa përmendur mundësinë e përfshirjes. Megjithatë ka disa shembuj të mirë të arsimit përfshirës. Për shembull, në «Si të gjesh një shkollë që u përshatet të gjithë fëmijëve: takim mbi arsimin përfshirës» (Kako do škole po meri deteta: Skup o inkluzivnom obrazovanju), Politika, 24.05.2006, që prezanton një tryezë të zhvilluar mbi arsimin përfshirës, gazetari jep një prespektivë të gjerë të kësaj çështje. Shkrimi prek rezistencën ndaj përfshirjes pasi një profesor në këtë veprimtari paralajmëron për qëndrimet negative të profesionsitëve të tjerë, të tillë si mësues, psikologë dhe defektologë që janë kundër reformës. Për fat të keq asnjë nga komuniteti i aftësisë së kufizuar nuk citohet në tekst. E njëjta gjë vlen për shkrimin “Aftësia e kufizuar është arsye për vëmendje dhe jo për izlolim” (Hendikep je razlog za paznju, a ne izolaciju), Pobjeda, 13.08.06. Ndërkohë që jep një vështirm të shpejtë mbi reformat e arsimit përfshirës në Maqedoni, vetëm profesionsitët e arsimit dhe ekspertët citohen në tekst dhe nuk ka ndonjë vështrim mbi atë çfarë thonë advokuesit e aftësisë së kufizuar mbi këtë çështje. Në Malin e Zi, kishte mbulim shumë të dukshëm mbi arsimin përfshirës dhe egziston një ton pozitiv mbi reformën e arsimit përfshirës. Artikuj të tillë si, “Fëmijët me handikap përfitojnë mësues” “Djeca sa hendikepom dobijaju nastavnike”, Dan, 16.09,06 flasin pozitivisht mbi reformat arsimore në Malin e Zi dhe gazetari bën një vëzhgim të gjerë mbi këto çështje. Në mënyrë të ngjashme, në, “Të drejtat e fëmijëve duhet të jenë më të rëndësishmet” (Djecija prava neka budu najvaznija), Pobjeda, 25.08.06, gazetari diskuton mbi arsimin përfshirës në kuadrin e të drejtave të fëmijëve. Në, “Diversiteti si pasuri, jo si handikap” (Razlicitost kao bogatstvo, a ne hendikep), Pobjeda, 21.11.06, artikulli diskuton mbi rëndësinë e arsimit përfshirës në Malin e Zi në referencë të Konventës së Kombeve të Bashkuara për të Drejtat e Fëmijës. Një tjetër shembull vjen nga artikulli, “Integrimi i fëmijëve me nevoja speciale” (Integracija djece sa posebnim potrebama), Pobjeda, 03.06.06, mbi reformat në arsimin përfshirës, por gazetari përdor terminologji ofensive dhe citon vetëm profesionistët e arsimit përkundrejt personave nga lëvizja e aftësisë së kufizuar. Fëmijët me aftësi të kufizuara si barrëShumë shpesh në shtypin e shkruar në artikujt që lidhen me fëmijët me aftësi të kufizuara, fëmija apo pjesëtari i families me aftësi të kufizuara përshkruhet si barrë. Përdoren shpesh metafora për të përshkruar se si families i krijohet një barrë nga një pjesëtar i tillë dhe se si përbuzet nga komuniteti. Për shembull, në artikullin për nënën e një fëmije me aftësi të kufizuara, “Fëmijë të vetmuar jashtë vemendjes” (Usamljena deca: Na sporednom koloseku), Politika, 16.10.2006, flitet për një nënë të cilës fëmija i saj i është bërë barrë. Në këtë artikull, nëna citohet të thotë “Jeta me një fëmijë me probleme në zhvillim është punë e vështirë….kam një fëmijë me çregullime të shumëfishta në zhvillim, mendoni se pyet njeri për këtë? Jo, ky është problem vetëm i imi dhe i familjes sime. Kështu ndodh në praktikë. E ndiej se është barrë që duhet ta mbaj unë dhe familja ime.” Ajo vazhdon, “Familjet me fëmijë me handikap janë gjithmonë në periferi…. Është si një lloj destini apo fati që i ndjek ata çdo ditë dhe që nuk i kë kurrë të qetë…. Ato (familiet) marxhinalizohen dhe shqetësimet e tyre i ndjekin ata dhe nuk i lënë kurrë të qetë.” Gazetari më pas citohet të thotë: “Jeta me një fëmijë me handikap është tejet e vështirë…. Ky fëmijë i hedh sa andej këndej gjithshka që gjen dhe bën shumë rrëmujë. Një fëmijë i shëndetshëm dhe aktiv është tjetër gjë, dhe tjetër gjë është të kesh një fëmijë hiperaktiv me shqetësime të shumëllojshme në zhvillimin e tij”. Në mënyrë të ngjashme në artikullin “Kopështi i parë për fëmijë me nevoja speciale” (Prvi vrtić za djecu s posebnim potrebama), Nezavisne Novine, 03.07.06, të gjithë aktorët e intervistuar përfshi prindin e një fëmije me aftësi të kufizuara, nënvijëzojnë rëndësinë e këtij kopështi për ti lehtësuar prindërit nga kjo “barrë”. Kjo temë gjen jehonë në ”Nga mospranimi drejt integrimit” (Od neprihvatanja do integrisanja), “the Reporter”, 07.06.06 ku pasqyrohej shoqata e fëmijëve dhe të rinjve me nevoja speciale. Edhe pse presidenti i shoqatës flet për rëndësinë e integrimit, ai citohet të ketë thënë: “Nëse ke një fëmijë me nevoja speciale, duhet ti dedikosh të paktën 3 herë më shumë fonde sesa për një fëmijë të shëndetshëm, prandaj çdo mbështetje financiare është e mirëpritur.” Këto artikuj si shumë të tjerë që lidhen me përkujdesjen nga ana e prindërve për fëmijët me aftësi të kufizuara e thekson aftësinë e kufizuar si barrë për familien dhe përshkruajnë marzhinalizimin që përjetojnë familiet nga ana e komunitetit. Modeli i bamirësisëKa një numër të madh artikujsh të shkruar nga këndvështrimi i modelit të bamirësisë kryesisht duke evokuar keqardhjen e njerëzve dhe dëshirën e mirë për të dhuruar para ose asistencë për të ndihmuar personat me aftësi të kufizuara. Për shembull, “Dhuratat janë të vogla por dashuria është e madhe” (Darovi mali, ali ljubav neizmerna) Danas, 06.01.06 përshkruan një parti politike që jep dhurata për personat që jetojnë në një institucion rezidencial. Në fund të artikullit, përfaqësuesi i partisë politike citohet të thotë: “Pakot e ndihmave përbëhen nga artikujt më të nevojshëm për jetën e përfituesve në këtë institucion... Dhuratat janë modeste, por dashuria është e madhe. Këto mbledhje dhuratash përpara krishtlindjes janë bërë tashmë traditë. Objektivi i kësaj veprimtarie është të informojë publikun mbi gjendjen relativisht të varfër të fëmijëve në këtë institucion rezidencial – dhe në të njëjtën kohë është një lutje për të gjithë njerëzit zemërmirë që kanë mundësi të japin ndihmë...” Në mënyrë të ngjashme, në shkrimin ”Për ndërtimin e një institucioni për aftësinë e kufizuar pranë Travnik, fondet ishin të mjaftueshme vetëm për të hedhur themelet” (Izgradnja doma invalida u Turbetu kod Travnika Novac trajao samo do prve ploče), Oslobođenje, 20.02.06, një pjesëtar i shoqatës lokale kërkon fonde për të përfunduar ndërtimin e institucionit rezidencial. Drejtuesi i shoqatës që do ta ndërtojë institucionin kërkon fonde nga donatorët dhe përdor një ton tepër emocional për të rritur keqardhjen e lexuaesve. Në një tjetër shkrim “Personat me aftësi të kufizuara nuk kanë ku të akomodohen (Invalidi nemaju smjestaj) në Oslobođenje28, drejtuesi i një OPAK citohet: “Unë shpresoj se ka njerëz që kanë shpirt të madh dhe të mirë dhe që do të na ndihmojnë të zgjidhim problemet që na shqetësojnë, pasi duke gjetur zgjidhjet për fëmijët tanë ne do të arrijmë të përmbushim misionin e jetës sonë dhe misioni ynë është të krijojmë mjedis dhe kushtet në të cilat këta fëmijë do të jetojnë gjatë jetës me prindërit e tyre dhe akoma më shumë pas vdekjes së tyre”. Në Malin e Zi egziston një numër veçanërisht i madh shkrimesh që fokusohen tek donacionet dhe veprimet e bamirësisë gjatë shkrimeve mbi aftësinë e kufizuar. Shkrimi, “Një platformë e pjerrët e instaluar për personat përdorues të karrikeve me rrota” (Postavljena rampa za osobe sa kolicima) Pobjeda, 10.11.06, trajton instalimin e një platforme të pjerrët në përkujtim të Ditës Barazisë. Në këtë shkrim mbetet për tu diskutuar nëse në të ka ose jo një model bamirësie. Megjithatë, toni i shkrimit e paraqet ndërtimin e njëe platforme të pjerrët si një akt bamirësie. Secila nga historitë e mëposhtme përshkruan disa lloj donacionesh për organizatat e personave me aftësi të kufizuara:
Ideja e aftësisë së kufizuar si çështje bamirësie në mënyrë të vazhdueshme në median e shkruar është problematike. Në të gjitha këto shkrime theksohet keqardhja dhe tërhiqet vëmendja e lëxuesit përmes toneve tejet emotive. Mesazhi i të gjithë shkrimeve është se personat me aftësi të kufizuar kanë nevojë për ndihmë. Modeli social Lajm i mirë është se ka shembuj të prezantimit të aftësisë së kufizuar në median e shkruar si një çështje e të drejtave të njeriut përmes këndvështrimit të modelit social. Kjo vjen zakonisht për shkak të punës së madhe të advokueve të aftësisë së kufizuar për ta përhapur mesazhin në media. Tendenca e përgjithashme është se artikujt që paraqesin aftësinë e kufizuar nga këndvështrimi i të drejtave të njeriut shkruhen nga advokuesit e aftësisë së kufizuar. Artikulli, “Kundër diskriminimit” (Protiv Diskriminacije) nga Gordana Rajkov në Blic, 04.12.06, është një shëmbull i shkëlqyer i një artikulli që hedh dritë mbi aftësinë e kufizuar nga këndvështrimi i modelit social duke sfiduar në këtë mënyrë stereotipin që personat me aftësi të barabarta janë të varur: “Egziston një opinion dhe paragjykim i përgjithshëm se personat me aftësi të kufizuara nuk mund të jetojnë të pavarur dhe se ata kanë nevojë për asistencë nga të tjerët. ...Ne të gjithë varemi tek njëri tjetri për të bërë punëra të ndryshme. Për të pasur një jetë të pavarur nuk do të thotë të jetosh vetëm dhe ti bësh të gjitha punët vetëm, por përkundrazi do të thotë të marrësh vendime të pavarura se kur dhe sa asistencë të nevojitet dhe se si të të jepet kjo asistencë....Prandaj është e rëndësishme që shteti të zhvillojë një politikë sociale të qëndrueshme që do të promovonte potencialin e personave me aftësi të kufizuara dhe të krijonte kushtet për ti përmbushur këto potenciale, dhe shërbimet e duhura mbështetëse që marrin në konsideratë nevojat individuale të përdoruesve, që janë disa nga parakushtet kyç në këtë proces.” Në, “Nuk jemi koleksionistë bamirësie” (Reagovanja: Nismo sakupljaci milostinje), në një letër drejtuar redaksisë shkruar nga përfaqësuesi i një OPAK, autori thotë: “Ne nuk përdorim termin “handikapatë” por persona me aftësi të kufizuara. Nuk është e vërtetë që çdo bamirësi është pasuri. Në nuk jemi lypësa dhe koleksionistë bamirësie, por persona me të drejta.” Artikulli, “Për personat që nuk dëgjojnë dhe me vështirësi dëgjimi, Podgorica është një qytet me barriera” hedh dritë mbi çështjet me të cilat përballet komuniteti i personave që nuk dëgjojnë, ”Për shkak të mungesës së interpretuesve të gjuhës me shenja, personat që nuk dëgjojnë ndihen të izoluar dhe të vetmuar pasi nuk i kupton njeri në qytetin e tyre... është e nevojshme hartimi i një ligji mbi gjuhën e shenjave me qëllim që të ndalojë izolimin e personave që nuk dëgjojnë e që vazhdon prej dhjetra vitesh.” Në artikullin, “Nxitje për jetesë të pavarur: Statusi i personave me aftësi të kufizuara” (Podstrek za samostalni život: Položaj osoba sa invaliditetom), Politika, artikulli jo vetëm përdor terminologji të përshtatshme në titull, por edhe diskuton reformat ligjore të nevojshme për të parandaluar diskriminimin. Në vijim është një artikull që ilustron se si një organizatë mund ta përçojë në shtypin e shkruar mesazhin mbi aftësinë e kufizuar të parë në këndvështrimin e të drejtave të njeriut: “DITË MË TË MIRA DO VIJNË PAS 15 VJETËSH” Intervistë me Goran Pavlović, Drejtor Ekzekutiv, Shoqata e Studentëve me Aftësi të Kufizuara, Danas, 06.11.2006 Asnjë fakultet i universitetit nuk është i aksesueshëm për studentët me aftësi të kufizuara në të gjithë territorin e Serbisë. Kjo nuk do të thotë se ata janë plotësisht të paaksesueshëm. Disa fakultete kanë instaluar platforma të pjerrëta, aty këtu mund të gjesh tualete të aksesueshme, po askund nuk mund ti gjesh dot të dyja bashkë. Fakulteti juridik në Beograd ka bërë ndoshta më shumë. Atje është instaluar një ashensor i cili e bën pjesën më të madhe të godinës të aksesueshme, por është tepër i vogël për disa përdorues të karrikeve me rrota, pra nuk mund të përdoret nga të gjithë studentët. Fakulteti i Matematikës dhe i Shkencave të Natyrës instaloi një platformë të pjerrët, por ajo është tepër e pjerrët dhe kështu praktikisht e paaksesueshme. Kjo do të thotë se qëllimi ishte i mirë, por mosnjohuri e mjaftueshme për këtë çështje. Sipas projektit të rikonstruksionit të rrugës Nemanjina në Beograd, parashikohej që të arrihej aksesueshmëri e plotë për personat me aftësi të kufizuara, por, tani që është përfunduar, ajo është e papërdorshme. Është një situatë absurde, për shembul, në fakultetin Teknik të Beoogradit – është një platformë e pjerrët që të çon te salla qendrore, por prej aty asnjë pjesë tjertër e godinës nuk është e aksesueshme – thotë Goran Pavlović, Drejtor Ekzekutiv i Shoqatës se Studentëve me Aftësi të Kufizuara për të përditëshmen Danas. A mund të bëjë diçka shoqata për të bashkuar dëshirën dhe qëllimet e mira për të sjellë rezultate konkrete? - Ne kemi filluar një iniciativë që do të zbatohet në partneritet me Ministrinë e Arsimit dhe Sporteve, Universitetin e Beogradit dhe Fakultetin e Arkitekturës për të përfunduar në fillim vlerësim e situatës aktuale në godinat universitare të Serbisë, dhe gjatë fazës së dytë të projektit, do të përgatitet një iniciativë mbi aksesueshmërinë, që do të planifikojë në detaj gjithçka që duhet bërë me qëllim që të gjitha fakultetet të bëhen të aksesueshme për të gjithë. Pas kësaj faze do të jetë e mundur për të llogaritur edhe shpenzimet. Kjo është një ndërmarje gjithëpërfshirëse- vetëm vlerësimi kërkon një periudhë tre vjeçare dhe më pas do të fillojë mbledhja e fondeve duke aplikuar si në donatorë lokalë dhe në nivel ndërkombëtar. Ne besojmë se për të qenë realistë duhet të presim që ky projekt të përfundojë pas 10 deri 15 vjetësh, kur të paktën, të gjithë fakultetet do të jenë me të vërtetë plotësisht të aksesueshëm për të gjithë studentët dhe që si rrjedhojë edhe mundësitë e barabarta për arsimim tu ofrohen të gjithëve pa përjashtim. Sa i ndihmon legjislacioni vendas personat me aftësi të kufizuara? –Praktika në të gjithë botën, por edhe këtu në Serbi ka treguar se hapi më i lehtë për tu ndërmarrë është adoptimi i ligjeve të përshtatshme, por pjesën më të vështirë e kemi ende përpara – për ti aritur këto në praktikë. Janë miratuar disa ligje në fushën e arsimit –ligji mbi arsimin e lartë për herë të parë në Serbi i merr në konsideratë personat me aftësi të kufizuara – që do të thotë se mjediset shkollore shtetërore detyrohen të sigurojnë mundësi të barabarta për studentët me aftësi të kufizuara. Ligji mbi Parandalimin e Diskriminimit ndalon diskriminimin në arsim, dhe është i nevojshëm miratimi edhe i ligjeve të tjera me qëllim printimin e librave në formate të përshtatshme me qëllim që edhe literatura të bëhet e aksesueshme për personat me aftësi të kufizuara. Mos ndoshta kjo do të thotë se adoptimi i këtyre ligjeve tregon se ka ndryshuar në njëfarë mënyre qëndrimi i shtetit kundrejt personave me aftësi të kufizuara? – Në njëfarë mënyre fakti që shoqata jonë filloi punë gjashtë vjet më parë koinçidon me ndryshimet që ndodhën në Serbi. Ne besojmë se kemi kontribuar shumë për të sjellë ndryshime konkrete, të paktën në fushën që lidhet me arsimin e personave me aftësi të kufizuara. Ka ndryshim lidhur me qëndrimin e shtetit ndaj personave me aftësi të kufizuara – ne jemi bëtë partnerë në inicimin e disa strategjive,jemi përfshirë promovimin e disa strategjive, dhe në komisione të ndryshme dhe bashkësive keshillimore me institucionet shtetërore ndërkohë që Shoqata është përfshirë drejtpërdrejt në hartimin e disa ligjeve. Cili është qëndrimi i kolegëve dhe profesionistëve në drejtim të studentëve me aftësi të kufizuara? –Vjet ne zhvilluam një anketim lidhur me situatën e studentëve me aftësi të kufizuara brënda projektit të Promovimit të Arsimit Përfshirës në Evropën Juglindore, ku u morrëm me problemet e aksesueshmërisë në fakultete si edhe qëndrimin e studentëve dhe pedagogëve në drejtim të personave me aftësi të kufiziuara. Konkluzioni është se – gjithçka varet rast pas rasti. Përgjithësisht nuk ka probleme në marrëdhëniet me kolegët dhe profesorët. Një qëndrim disi më negativ vihet re në faktin që shumë pak kolegë janë të gatshëm tu ofrojnë asistencë personave me aftësi të kufizuara në çfardolloj fushe jashtë asaj të arsimit. Një stjetër shembull pozitiv në raportimin e lajmeve lidhur me aftësinë e kufizuar nga pozicioni i të drejtave dhe antidiskriminimit është artikulli i mëposhtëm. Ai është një shembull pozitiv i pasqyrimit të lajmit lidhur me çështjen e aftësisë së kufizuar larg paradigmës mjekësore dhe të bamirësisë. ASNJË GJOBË E VENDOSUR PËR DISKRIMINIMIN E PERSONAVE ME AFTËSI TË KUFIZUARA Tëtë muaj pas miratimit Ligji ka mbetur thjesht fjalë në letër Glas Javnosti, 06.12.2006 Ligji ende nuk është zbatuar gjerësisht pasi publiku si dhe persona me aftësi të kufizuara nuk e dinë se në cilat raste mund ti drejtohen gjykatës, dhe se çfarë konsiderohet “situatë diskriminuese”. BEOGRAD – Edhe pse kanë kaluar 7 muaj nga miratimi i ligjit mbi ndalimin e diskriminimit të personave me aftësi të kufizuara, asnjë akuzë nuk është ngritur mbi bazën e këtij ligji. Ligji ende nuk është zbatuar gjerësisht në praktikë pasi sipas Violeta Kočić , avokate e organizatës joqeveritare Iz Kruga (Jashtë rrethit), qëllimi i të cilës është të ndihmojë personat me aftësi të kufizuara dhe publikun që nuk e di se në cilat raste mund ti drejtohet gjykatës dhe se çfarë konsiderohet “situatë diskriminuese”. –Gjatë vitit në vazhdim ne do të takojmë të gjitha shoqatat e personave me aftësi të kufizuara për t’ua shpjeguar këtë ligj si dhe të gjitha situatat që mund të konsiderohesn si veprime diskriminuese. Në praktikë diskriminimi i drejtpërdrejtë është shumë i rrallë dhe diskriminimi indirekt është më i shpeshtë, por është e vështirë të provohet në gjykatë. Në rastet kur është vendosur se një veprim i paligjshëm diskriminues është kryer kundër një personi me aftësi të kufizuar, ligji parashikon gjoba nga 5000 deri 50 000 dinarë për individët dhe nga 10 000 deri në 500 000 dinarë për entitetet ligjore, tha Kočić. Ligji mbi ndalimin e diskriminimit të personave me aftësi të kufizuara parashiikon ndalimin e diskriminimit, mbrojtjen e personave me aftësi të kufizuara, sanksione për shkelësit, respektimin e të drejtave të njeriut, si dhe rrit gjithashtu përfshirjen e personave me aftësi të kufizuara në proceset vendimmarrëse. –Ka rreth 800 000 persona me aftësi të kufizuara në Serbi dhe mesatarisht një në katër persona preket direkt ose indirekt nga kjo gjëndje. Personat me aftësi të kufizuara nuk janë janë ndër ata që vendosin për fatin e të drejtat e tyre, ata janë më të varfrit e të varfërve, nuk shkojnë në shkollë dhe nuk kanë kushte për tu përfshirë në arsimim dhe për rrjedhojë e kanë të vështirë të gjejnë punë. Shkollat janë të detyruara për tu ofruar kurikulën në Braille apo për të mësuar gjuhën me shenja. Egzistojnë kudo pengesa arkitekturore, ndërtesat nuk janë të aksesueshme, personat me aftësi të kufizuara janë viktima më shpesh sesa pa aftësi të kufizuara...E gjitha kjo tregon se duhet bërë diçka urgjentisht.- tha Lepojka Carević-Mitanovski e organizatës joqeveritare Iz Kruga. Ndërkohë që është mirë të shohësh shembuj pozitivë të modelit social të prezantuar në median e shkruar, është e qartë se duhet bërë më shumë për ti qarkulluar shkrime të tilla në media. Edhe pse lëvizja e aftësisë së kufizuar ka shumë më tepër punë për të bërë me qëllim përhapjen e mesazheve të saj në media, gazetarët dhe profesionistët e medias duhet të kërkojnë më mirë lajme të tilla për të prezantuar sesa raportimin e përfitimeve tradicionale të aftësisë së kufizuar, të cilat siç e pamë mbizotëronin në median e shkruar. Yüklə 0,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|