Akademikin Son eseri
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İkinci qovluq
- Üçüncü qovluq
İkinci qovluq Bu qovluqda bədii əsərlərindən seçmələr vardı. Şeirlər, esselər, tamamlamadığı hekayələr, şairlərə parodiyalar... Ədəbiyyat yönlü qəzet və jurnallarda çap etdirirdi və tezliklə səsi-sorağı yayılırdı. Çətin oxunan qədim mətnlərdən yorulanda və ya tarix haqqında dolaşıq bilgiləri fikrində sahmana saldığı günlərdə, özü dediyi kimi, dincəlmək üçün şeirlər, parodiyalar yazırdı. Təbii ki, bunu yazıçıların yanında dilə gətirmirdi. Qovluqdakı iri həcmli bir “roman-povest” onun özünü də təəccübləndirirdi. Ona yad olan bir üslubda və çox qısa müddətdə yazmışdı. “Zurnaçı bəyin başına gələnlər”. Bu adı uydurarkən kimi nəzərdə tutmuşdu, bu sarkazm kimə tuşlanmışdı? Özü də çətinlik çəkirdi cavab verməyə. Növbəti elmi əsərini yazmağa hazırlaşarkən Avropada XVIII-XIX əsrlərdə geniş yayılmış yumoristik sərgüzəşt və ya macəra əsərlərinə bənzər və təbii ki, birbaşa dilə gətirə bilmədiyi bir sıra mətləblərin yer aldığı, öz dediyi kimi, bu “əndrəbadi roman” qəfildən doğulmuşdu. İndi çevirdiyi vərəqlər onu heyrətləndirirdi. Ömrü boyu kənar dillərdə yazılmış mənbələri araşdıran, elmi üslubda yazan bir adamın bədii dilinin bu qədər rəngarəngliyi, məcazlarla dolu olması və alleqorikliyi ağlasığan bir iş deyildi. Romanı çap etdirmək haqqında düşünmürdü. Anlamayacaqdılar onu... Buna görə də artıq neçənci dəfəydi bir-iki vərəqini çevirəndən və qeyri-adi bir şey yazdığına tam əmin olandan sonra qovluğu bağlayıb yerinə qoyurdu. Üçüncü qovluq “Nağıl-roman” adlandırdığı bir yazısına son nöqtəni qoymamışdı, bilmək olmurdu könlünün xoş vaxtına düşəndə davam etdirəcək, yoxsa elə bu cür yarımçıq qalacaq. Nağılın tamamlanmamasının səbəbini tək özü bilirdi. Bu türlü adamları tanımaq qolay deyil, baxarsan sənə yarımçıq görünən onun gözündə bütövdür və ya tərsinə. Bəlkə də oxucuların xasiyyətini nəzərə almışdı. Başqa yerə yozarlar. Elə bilərlər, bu boyda müharibə qəhrəmanı sözünü açıq deməyə cəsarət eləmir, nağıl adına uydurmaların arxasında gizlənir. Belə tənqidi qəbul eləməz. Pərdələnməyə nə ehtiyacı? Sözünü hər yerdə şax deyir. Bəzi köhnə yazılarını nə vaxt və nə məqsədlə qələmə aldığını xatırlamaqda çətinlik çəkir. Məsələn, bu nağılı hansı ildə başladığını yerli-dibli unudub. Nəyə görə yazmışdı bunu, bu əhvalatı harda eşitmişdi, niyə bitirməmişdi? Xeyli sorğu-sual çıxırdı ortaya. O qədər də ürəyindən olmayan yazıları bitirə bilməməsi anlaşılandı. Köhnə xasiyyətiydi. Elə ki qələm xış kimi daşa ilişir, ha dartırsan, irəli getmir, onu bir kənara qoyub digər işlərinlə məşğul olmaqdan başqa çarən qalmır... Xatırladığı bir şey vardı ki, roman qələmə alanda onun yazdıqları inandırıcı görünməzdi, o boyda SSRİ də belə hadisələr ola bilməzdi. Buna görə də öz dövrünün faciələrindən birini tarix müstəvisində açmaq və o vaxt xırda görünən məsələlərin müəyyən müddətdən sonra dünyanı silkələyən fəlakətə çevriləcəyini göstərmək istəmişdi... Ancaq indi bu məsələlər dünya boyu müzakirə mövzusuna çevrilmişdi və artıq onu nağıllaşdırmağa da heç bir ehtiyac qalmamışdı. Özündən asılı olmadan “nağılı” vərəqləməyə, hadisələri keçmişdən bu günə adlatmağa başladı. Onun əlində belə şeylər asan işdi. Başladısa, bitirməyincə sakitləşməz. “...İnsanın zaman və məkan anlayışı qatma-qarışıq bir şeydir və bir yönüynən təbiətə, Aya, Günəşə bağlı olsa da, digər tərəfi dünyadakı söz və güc sahiblərinin iradəsini göstərir. Hökmdarların taxta çıxmağı, peyğəmbərlərin dünyaya gəlişi və ya hər hansı dinin elanı yeni bir tarixin başlanğıcı sayılıb. Buna görə də tarix sayğacı hər coğrafiyada bir şəklə düşüb, adamlar bu dolanbacda çaşa-çaşa çox şeyin doğru olanını unudublar. Tarixi daim üzüyuxarı qalxan bir yol kimi düşünürük; sanki gəlib insanlığın ən uca məqamına yetişmişik, bizdən geridə qalanların hamısı təkcə zaman etibarı ilə deyil, həm də keyfiyyəti və dəyərinə görə bu gündən aşağıdadır. Əslində isə bəlkə də doğru olanlar bizim ağlımızın kəsdiyi çərçivədən kənarda və daha mürəkkəbdir. Keçmişin içində gələcək, gələcəyin içində keçmiş, dünyada saysız zərrələr, zərrələrdə saysız dünyalar, yer üzündən əsib keçən rüzgarlar düşüncələrimizə, düşüncələrimiz başsız rüzgarlara bənzəyir; aşılmayan dağı, keçilməyən sərhədi yox! İnsanların, millətlərin, ölkələrin yolları milyonlarla xalça ilməsi kimi iç-içə, çalın-çarpaz, əriş-arğacdır; keçmiş – bu günün nağılıdır, bu gün – gələcəyin. Hər nağılın kökünü axtarsan qədimlik anlayışı yetməz, neçə-neçə ölkəyə gedib çıxarsan. İnsanın böyüklük iddiaları və hər şeyə sahiblənmək ehtirası yaranışdan bəri saysız qan çayları yaradıb. Hər kəs öz iştahına, dünyaya sığmayan nəfsinə yeni bir parıltılı ad uydursa da, çuxanın altında eyni cılız bədənlərdir, işin içi dəyişilməmişdir. Çayır zoğ atıb yayılanda ana kökünü tapmaq çətinləşdiyi kimi, bu olayların ilk rüşeymini bulmaq da müşküldür. ...Biri var idi, biri yox idi. Balaca ölkələrdən birində bir nazir vardı. Əsl adının Şirbala olduğunu kimsə xatırlamırdı. Pis xətlə və səliqəsiz yazılmış doğum şəhadətnaməsində isə “bala” “bəla” kimi oxunurdu, ya da elə uşaqlıqdan əzizləmək anlamında belə demişdilər və yəqin elə kimliyində də belə yazılmışdı. Ancaq bu kimliyə baxan kimdi? Hansı bir ağıllı adamsa bu adı xalqın dilinə uyğunlaşdırmışdı və indi bütün ölkə onu Aslan nazir kimi tanıyırdı. Nağıl ayağı yüyrək olar deyirlər. Ancaq Şirbəla Allahverdiyevə çatanda zaman donmuşdu. Millət gözünü açandan onu nazir kürsüsündə görmüşdü, artıq çoxdan bəri kürsünü onsuz, onu kürsüsüz təsəvvür eləmirdi. Sanki tarix də elə Aslan nazirdən başlanmışdı. Ondan əvvəlki tarix yaddaşlardan silinmişdi, heç kim xatırlaya bilmirdi, çünki heç kimə lazım deyildi. Nazirlik də çox yekəydi, təkcə bir- birindən dəbdəbəli dövlət qurumlarının yox, həm də hər bir vətəndaşın qorxu-ürkü bilmədən yaşaması, qorunması bu nazirlikdən asılıydı. Ölkənin bütün bilgiləri Aslan nazirin əlindəydi. Birini işə götürürlər – ondan izin alınır, birini işdən çıxarırlar – o razılıq verir. Küləklər hardan hara əsir, ölkəyə xaricdən kimlər tələsir; amma bunların hamısından çox ölkə daxilində vətəndaş nə ilə nəfəs alır, nə düşünür? Yüz minlərlə əsaslı-əsassız dosye... Bütün iplər əlində. Kimi istəsən qaralasın, kimi istəsən qaradan ağa çıxarsın. Gizlinlər xəzinəsi, şantajlar akademiyası, xof maşını... Buna görə də sözünün qabağına söz deyən yoxdur. Bizim Aslan qəhrəmanımız ürəyində özünü bütün başqa nazirlərdən üstün sayır... Ölkəyə çoxdan bəri şəxsi mülkiyyəti kimi baxır. Kim tərəfindən, nə vaxt təyin edilib bu görəvə, nə vaxtdan bu kürsünü öz nəhəng kölgəsində saxlayır? – xalq bir yana, özü də unutmuşdu; daha doğrusu, bununla heç maraqlanmırdı da; illərin sayı nəyinə gərək, kimə hesabat verəcəkdi, onsuz da şəxsi yazarları günü-gününə hər şeyi tarixə köçürürlər, ölkədə və saraylarda pişiklərin asqırması, siçanların sevişməsi, kimin gündə neçə manat qazanması, kimin kimə nifrət etməsi, telefon danışıqları, gənclərin intim pıçıltıları, evlərin içi, pərdələrin arxası, kişilərin arvadlarıyla yatıb-durmasına qədər hər şey nəzarətlərindəydi. Onların darı dələn Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|