Ali MƏKTƏBLƏRDƏ formativ qiYMƏTLƏNDİRMƏNİn təTBİqetmə İmkanlari məhəmməd Nuriyev
Yüklə 283,87 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Uyğun prinsip
- Ümumi prinsiplər
- Problemin həllinin sənədləşdirilməsi
15
Əksəriyyət problem və məsələlərin həlli üçün eyni zamanda bir sıra üsul və prinsiplərdən istifadə etmək olar. Lakin, bir qayda olaraq, mümkün olan yanaşma və prinsiplərdən biri məsələnin həlli üçün ən münasib olur. Bunları nəzərə alaraq, həll olunası məsələnin tipi müəyyən olunduqdan sonra məsələnin həlli üçün münasib prinsip seçilməlidir. Üsuldan istifadə edərkən, tələbələrə bir neçə məsələ təqdim edilir və onlar hər bir məsələnin həlli üçün münasib olan prinsipi müəyyən etməlidirlər. Bəzi hallarda məsələnin həllini təmin edən prinsipin əvəzinə pozulduqda problem yaradan prinsiplər aşkarlanmalıdır. Tələbələr verilmiş konkret prinsiplər ilə hansı növ məsələlərin həll olunmasının mümkün olduğunu öyrənirlər. Üsulun mütəmadi tətbiqi tələbələrin riyazi bacarıqlarını təkmilləşdirir, məsələləri həll etmə bacarıqlarını inkişaf etdirir, öyrəndiyi prinsip və ümumiləşdirmələri yeni məsələlərə tətbiq etmək bacarıqlarını inkişaf etdirir. “Uyğun prinsip” həm dəqiq alqoritmlərdən və miqdari üsullardan, həm də, təcrübəyə əsaslanan qaydalardan istifadə edən fənlər üçün münasib sadə qiymətləndirmə üsuludur. Misal 1 Problem 1. Çoxsaylı dəyişənlərin, əlaqə və məhdudiyyətlərin olması kompaniyanın resurslarının səmərəli bölüşdürülməsini çətin bir məsələyə çevirib. Məsələnin həllini sadələşdirmək üçün hansı prinsipdən istifadə etmək olar? Problem 2. Son vaxtlar firmanın idarə edilməsində bir sıra problemlər yaranır: şöbələr arasında əməkdaşlıq zəifdir, aralarında ciddi rəqabət yaranıb və qəbul olunan qərarlar firmanın ümumi maraqlarına ziddir, resurslardan səmərəli istifadə olunmur, hər bir şöbə özünün resurs bazasını daimi genişləndirməyə cəhd edir, rəhbərliyin tapşırıqların icrası qənaətbəxş deyil. Problemin qısa müddət ərzində həll olunması üçün ən münasib yanaşma hansıdır?
bölünməsi (dekompozisiya), uzaqgörənlik və dərindüşüncəlilik, səlahiyyətlərin bölgüsü.
Üsuldan istifadə etmək üçün ilk növbədə tədris olunan fəndə öyrədilən əsas prinsipləri müəyyən etmək lazımdır. Eyni zamanda, hər bir prinsipin tətbiqini nümayiş etdirən misal hazırlanmalıdır. Uyğun prinsiplər və onlar ilə müqayisə olunacaq problemlərin siyahısı xüsusi formada qeyd oluna bilər. Problemin tanınması üsulunda olduğu kimi, bu üsulda da misalları əvvəlcə həmkarlara təqdim etmək məqsədəuyğundur. Həmkarlar üzərində keçirilən sınaq əsasında
16
məsələnin həlli üçün onlara tələb olunan vaxt qiymətləndirilir və bu qiymətə əsaslanaraq tapşırığın yerinə yetirilməsi üçün tələbələrə ən azı ikiqat çox vaxt verilir. Üsul konkret misallarda reallaşdırılmış və ya həmin misallarda pozulmuş prinsipləri aşkarlayır, tələbələrin ümumidən konkretə keçmək bacarığını inkişaf etdirir və qiymətləndirir və bu barədə əks əlaqəni həm müəllimə, həm də tələbələrə çatdırır. Üsuldan istifadə edərkən, nəzərdə saxlamaq lazımdır ki, problem və prinsipləri müqayisə etmək bacarığı problemin tanınması məsələlərində olduğu kimi, birbaşa problemləri həll etmə bacarığına çevrilmir. Problemin həllinin sənədləşdirilməsi “Problemin həllinin sənədləşdirilməsi” üsulu tələbələrdə öz bilikləri barədə metabilikləri formalaşdırır, problemin həllinin ardıcıllığını izləmək və uyğun qeydləri aparmaq bacarığını inkişaf etdirir. Tələbələr məsələni necə həll etdiyini nümayiş və izah etməlidirlər. Bu məsələ təsəvvür olunduğu qədər sadə deyil, bir çox hallarda tələbələr məsələni mexaniki həll edirlər, lakin bunu necə etdiyini izah edə bilmirlər. Üsulun əsas məqsədi problemin həll etmə prosesini və nəticəsini dəyərləndirməkdən və tələbələrin bu prosesi nə dərəcədə yaxşı başa düşdüklərini və izah edə bildiklərini qiymətləndirməkdən ibarətdir. Üsulun mütəmadi istifadəsi tələbələrin riyazi və məsələləri həll etmə bacarıqlarını təkmilləşdirir, öyrəndiyi prinsip və ümumiləşdirmələri tətbiq etmək bacarıqlarını inkişaf etdirir. Üsul məsələnin həll etmə strategiyalarına və düşüncə proseslərinə nəzər salmağa, uğurlu və üğursuz yanaşmaları fərqləndirməyə, həll etmə prosesinə nəzarət etməyə imkan verir.
Üsulu tətbiq etmək üçün tələbələrin öyrəndiklərinə uyğun bir neçə məsələ seçilir. Məsələlərdən heç olmasa biri bütün tələbələrin öhdəsindən gələ biləcəyi, biri isə əksəriyyət tələbələr üçün kifayət qədər çətin məsələ olmalıdır. Bütün seçdiyi məsələləri müəllim özü həll etməlidir, həll etmə prosesi sənədləşdirilməlidir və hər bir məsələnin həlli üçün gərək olan vaxt müəyyən olunmalıdır. Həddindən çox çətin görünən və ya çox vaxt tələb edən məsələ əvəz olunmalıdır. Tələbələrə təqdim etmək üçün təqribən yarım saat ərzində həll olunması mümkün olan məsələlər hazırlanır. Tapşırığın yerinə yetirilməsi üçün tələbələrə müəllimə nisbətən azı iki dəfə çox vaxt ayrılır. İlk növbədə mühasibat uçotu, cəbr, proqrammlaşdırma, mühəndislik, iqtisadiyyat, fizika, statistika, kimya, məntiq kimi kəmiyyət xarakterli fənlərdə məsələnin həllinin qiymətləndirilməsi üçün uyğundur.
17
Makroiqtisadiyyat fənnində “Ümumi daxili məhsul (ÜDM)” anlayışı müəyyən dövr ərzində ölkədə istehsal olunmuş və satılmış bütün məhsul və xidmətlərin son dəyəri kimi təqdim edilmişdır. Tələbələrə verilən misalda ÜDM-i hesablamaq həllini sənədləşdirmək tələb olunur. İlkin məlumat
İstehlakçıların əmtəə və xidmətlərə çəkdiyi xərclər 250 mln AZN Yeni binaların tikilməsinə, avadanlıqların alınmasına və
ehtiyatların miqdarının dəyişdirilməsinə yönələn investisiya xərcləri 70 mln AZN Dövlət və yerli idarəetmə orqanların xərcləri
İdxal
40 mln AZN İxrac
35 mln AZN Gəlir vergisi 90 mln AZN Cavab: 525 mln AZN Həllin sənədləşdirilməsi
İlk növbədə ÜDM-in tərifini və tərkibini diqqətlə nəzərdən keçirirəm və uyğun qeydlər edirəm. ÜDM-in tərifinə, tərkib elementlərinə və qeydlərimə əsaslanaraq ÜDM-i hesablamaq üçün istehlakı, investisiyaları, dövlət və yerli idarəetmə orqanlarının xərclərini və xalis ixracı cəmləməliyəm.
Xalis ixrac (idxal və ixrac fərqi) bərabərdir 35 mln AZN çıxılsın 40 mln AZN.
İdxal edilmış məhsullar başqa ölkənin istehsalıdır. ÜDM=istehlak+investisiya+dövlət xərcləri+xalis ixrac
Bizim halda: 250 mln AZN+70 mln AZN+210 mln AZN+(35 mln AZN-40 mln AZN)=525 mln AZN. Misal 2. Mikroiqtisadiyyat fənnin tədrisində “Tələbin qiymətə görə elastikliyi” mövzusunu başa çatdırdıqdan sonra müəllim tələbələrin bilklərini yoxlamaq üçün aşağıdakı sualı verir və suala cavab verilməsi prosesinin sənədləşdirlməsini tələb edir. Əgər tələbin qiymətə görə elastikliyi 1-ə bərabərdirsə, onda qiymətin azalması nəticəsində:
a. Məcmu gəlir mühüm dərəcədə artacaq. b.
c.
Məcmu gəlir dəyişməyəcək. d.
Məcmu gəlir cüzi artacaq. e.
Məcmu gəlir cüzi azalacaq. Yüklə 283,87 Kb. Dostları ilə paylaş:
|