adlandırmışdı. Tezliklə övladlarından Fatimə adlı bir xanımın bu şəhərdə dəfn olunacağını və
onu ziyarət edənə behiştin vacib olmasını bildirmişdi.
0
Həyat yoldaşı
İmam Rzanın yeganə arvadının adı, əvvəl “Dürrə” idi evləndikdən sonra imam onun adını
dəyişərək Xizəran qoydu. O, -peyğəmbərin həyat yoldaşı- Mariya Qibtiyyənin ailəsindən idi.
Onun digər adlarını, Səbikə Nobiyyə, Reyhanə və künyəsini Ümmu Möhsin deyiblər. İmam
Cavadın anası olmaq iftixarı Xizəran xanıma məxsusdur. Onun əsli Sudan əhalisindən idi.
3
Övladları
İmam Rzanın(ə) tənha övladı İmam Cavad(ə) idi. Bu nəzər (tək övladın olması) tarix yazarlar
tərəfdən kifayət qədər şöhrətə malikdir. Əlbətdə bəzi digər tarix yazarlar imamın övladlarının
sayını birdən çox yazıblar.
İmam Cavadın anası, Xizəran xanım idi. O, hamilə olanda İmam Rza ona övladının Allahın
canişinlərindən olması müjdəsini verdi və daha çox (riayət olunası məsələləri) riayət etməyinin
lazım olduğunu dedi. Bundan əlavə İmam böyük bacısı, Həkimə xanımdan, övladın dünyaya
gələn zaman, Xizəran xanıma dayaq və yanında olmasını istədi.
İntizar sona çatdı və Məhəmməd ibni Əli(ə) cümə günü, Rəcəb ayının 01-u, 095-ci hicri-qəməri
ilində, Mədinə şəhərində dünyaya gəldi. Şadlıq və sevinc parıltısı atanın gözlərində hiss edilirdi.
Körpəni anadan götürdü və sağ qulağına azan və sol qulağına iqamə dedi, sonra beşiyə qoydu.
Bu mübarək təvəllüdün xəbəri, şiələri də şad etdi; çünki bəzi düşmənlər şiəni qorxudan şayiələr
yaymışdılar. İmam körpəsini, Musa və İsa peyğəmbərlərə(ə) bənzətdi və şiələrə buyurdu: “Allah
mənə bir övlad bağışlayıb ki, məndən və Davudun ailəsindən irs aparacaq.” İmam övladının
adını Məhəmməd, künyəsini isə Əbu Cəfər qoydu.
Cavad ləqəbli imam Məhəmməd ibni Əli atasının şəhadətindən sonra, təqribən 1 yaşı hələ
olmamış, şiələrin imamı (rəhbəri) oldu. Onun, azyaşlı olmasına baxmarayaq, şiə cəmiyyəti gözəl
şəkildə bu imaməti qəbul etdi və mühüm bir muxalifətçilik görsənmədi. Belə ümumi qəbul
olunma İmam Rzanın zəhməti nəticəsində idi, belə ki, imamət məfhumu və düşüncəsini aydın və
şəffaf şəkildə cəmiyyətə bəyan etmişdir.
İmam Cavadın ömründən hələ 35 il keçməmiş, şənbə günü Zil-qədə ayının axırı, 331-ci hicri-
qəməri ilində Bağdadda şəhadətə çatır.
2
Quranla birgə
İmam Rzanın özü canlı Quran olmasına baxmayaraq, həmişə bu əziz kitab ilə ünsiyyətdə idi.
İmamın quran əxlaqı və quran danışığı var idi. Dost və düşmən o, hərzətin Allah kitabının aşkar
təcəssümü olduğunu etiraf edirdilər. İbrahim ibni Abbas Suli (vəfat: 341h.q) əhli-sünnənin
böyük alim və şairi, bir müddət səkkizinci imamın xidmətində oldu. O, deyir: ”Məmun, öz
0
Kamiluz-ziyarat səh.234; hədis 0 və 3/ Biharul-Ənvar; 51-ci cild; səh.309; 49-cu hədis və 99-cu cild; səh.366; 4-cü
hədis və səh.361; 5-ci hədis
3
Əl-Kafi; 0-ci cild; səh.493/ İrşad; 3-ci cild; səh.312/ Əlamul-vəra; səh.244/ Əl-Mənaqib, İbni Şəhraşub; 4-cü cild;
səh.219
2
Əl-Kafi; 0-ci cild; səh 493/ İrşad;3-ci cild, səh.310/ Əlamul-vəra, səh.239/ Əl-Mənaqib; İbni Şəhraşub; 4-cü cild;
səh.261/ Biharul-Ənvar; 03-ci cild, səh.012/ İmam Məhəmməd Cavadın həyatı, səh 30-36
müxtəlif və çoxsaylı sualları ilə Əli ibni Musanın elmini imtahan etmək istəyirdi. İmam da onun
bütün suallarını kamil sürətdə, Qurana istinad edərək cavab verirdi. İmam Rzanın cavab, kəlam
və misallarının hamısı Qurandan idi.
Hər gün səhər sübh namazının təqibatından (namazdan sonra oxunan dualardan) sonra Quran
oxumaq ilə məşğul olar və buyurardı: “Yaxşı olar ki, namazın təqibatından sonra, Qurandan ən
azı 51 ayə oxunsun.”
Gecələr həmçinin yatmazdan öncə, Quranı çox tilavət edər və bu qiraət zamanı cənnət və
cəhənnəmə işarə edən ayələr ilə rastlaşanda ağlıyar, Allahdan behişt istəyər və cəhənnəm
atəşindən Allaha pənah aparardı. Bəzən üç günə Quranı xətm edərdi (əvvəldən sona kimi
oxuyardı).
İmam Debel Xuzaiyə paltar hədiyyə edən zaman buyurdu: “Bu köynəyi yaxşı saxla. Onun ilə min
gecənin hər gecəsində, min rükət namaz qılmışam və min dəfə Quranı xətm etmişəm.”
İmamın bəzi yoldaşlarına, o cümlədən Əhməd ibni Məhəmməd Bəzəntiyə etdiyi hədiyyə, bir cild
Quran olardı.
0
İmam və dua
İmam Rzanın(ə) həyatının diqqət çəkən hissələrindən biri də, dua etmək idi. Həzrət çox dua edər
və mübarək dili həmişə dua etməknən məşğul idi. Rəvayət kitablarında
imam Rzadan onlarla
gözəl dua yadıgar qalmışdır. İmam özü dua etməkdən əlavə, başqalarını da dua etməyə
rəğbətləndirirdi.
Bu cümləni dəfələrlə dost və tərəfdarlarına buyurardı: “Sizə peyğəmbərlərin silahı vacibdir”
kimsə soruşdu: “ Peyğəmbərlərin silahı nədir?” buyurdu: ”Dua”. Salavat imamın həmişə etdiyi
dualardan idi və buyurardı: “Kimsə günah etməmək üçün bir iş görə bilmirsə, Məhəmməd və
onun ailəsinə (Allahın salamı olsun onlara) çoxlu salam və salavat göndərsin; çünki “salavat”
günahın kökünü kəsir.”
İmam Rza, onun üçün dua etməyini xahiş edən şiələrdən birinə belə buyurdu: “Məgər mən səni
dua etmirəm? Sizin əməllərinizi görən zaman sizlər üçün dua edirəm. Allaha and olsun ki, sizin
rəftar və əməlləriniz hər gecə və gündüz mənə təqdim olunur”.
İmam davam edərək, buyurdu: “Məgər Quranda oxumamısız: “Və de (Ey Məhəmməd):
“İstədiyinizi edin ki, tezliklə əməlinizi Allah, Onun peyğəmbəri və möminlər görəcəklər...”
3
. Bilin
ki, Allahın möminlərdən məqsədi o gün Əli ibni Əbu Talib idi və bugün zamanınızın imamıdır.
2
Gündəlik ibadət
Rəca ibni Əbi Zəhhak, Məmun tərəfdən İmam Rzanı Mədinədən Xorasana aparmaq üçün
məmur seçilmişdi. O, Məmuna uzun bir hesabat vermişdi. Həmin hesabatın qısa məzmunu
belədir:
0
Mən la yəhzuruhul-fəqih, 0-ci cild, səh.514/ Uyun Əxbarur-Rza(ə), 3-ci cild, səh.011, 4 və 5-ci hədis/Əmali, Şeyx
Səduq, səh. 151/ Əmali, Şeyx Tusi, səh.259, 149-cu hədis/Bəsairud-dərəcat, 0-ci cild, səh.346, 1-ci hədis.
3
Tövbə 015
2
Əl-Kafi; 0-ci cild; səh.309, 4-cü hədis və 3-ci cild, səh.461, 5-ci hədis/ Əmali, Şeyx Səduq, səh.020, 032-cü hədis