Anar İsayev. Ramil Rəhimov. Ümumi tarix xronologiya
Xəzər xaqanlığı. Oğuz dövləti
Yüklə 0,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Xəzər xaqanlığı. Oğuz dövləti VII əsrin əvvəlləri
- 634-965-ci illər
- III-IV əsrlər
- III-VII əsrlər
- 586-618-ci illər
- VII əsrin əvvəlləri
- 751-ci il
- VIII əsr
- 960-cı il
- 1215-ci il
- 1368-ci il
- III əsrin əvvəlləri
- 488-531-ci illər
- 481-529-cu illər
- VI əsrin ikinci yarısı
VII əsrin əvvəlləri
Xəzər tayfaları Xəzər dənizinin qərb sahillərində, o cümlədən Azərbaycan ərazisində məskunlaşdı. 634-cü il Qərbi Göytürk dövləti dağıldı. Xəzər tayfaları müstəqil oldu və Xəzər xaqanlığını yaratdılar.
Xəzər xaqanlığının mövcud olması. Şərqi Avropada yaranmış ilk feodal dövlətlərdən biri olan Xəzər xaqanlığının paytaxtı əvvəlcə Səməndər, sonra isə İdil şəhəri olmuşdu. VIII-IX əsrlər Xəzər xaqanlığının ən qüdrətli dövrü. Bu zaman onun ərazisinə Şimali Qafqaz, Azov dənizi sahilləri, Krım yarımadasının bir hissəsi daxil idi.
Şərq slavyanları xəzərlərə bac verməyə başladı. X əsrin 60-cı illəri Kiyev-rus dövləti tərəfindən Xəzər xaqanlığı işğal olundu və süqut etdi. X əsr Oğuz dövləti yarandı. Oğuz və ya Yabqu dövlətini Seyhun çayı və Xəzər dənizi arasında yerləşən türk boyları yaratmışdılar. Dövləti paytaxtı Yenikənd şəhəri idi. 950-ci il Öğuzlar İslam dinini qəbul etdilər və türkmən adlandırmağa başladılar. 1000-ci il
Oğuz dövlətinin varlığına qıpçaqlar tərəfindən son qoyuldu.
Qədim Çin imperiyası (Xan sülaləsi) bir-biri ilə düşmənçilik edən bir neçə dövlətə parçalandı.
Çində quldarlıq quruluşunu dağıldı və feodalizm münasibətləri yarandı. III-VII əsrlər
Çində “Güclü ailələr” adlı xüsusi torpaq sahibliyinin mövcud olması. Çində iri xüsusi torpaq sahibləri - “güclü ailə”lər adlanırdı. Çində “güclü ailələr”in artması və möhkəmlənməsi kəndlilərin torpaqsızlaşmasına səbəb olur, onları özlərindən asılı olan icarədarlara çevirir, dövlətə vergi verənlərin sayı azalır, mərkəzi hakimiyyət zəifləyirdi. III-VII əsrlər
Çində dövlət feodalizmi formalaşdı. 586-cı il
Suy sülaləsi hakimiyyətə gəldi. Suy sülaləsinin ilk hökmadı Yan Szyanın ölkənin cənubunda hökmranlıq edən Çin sülaləsinin hakimiyyətinə son qoyuldu, dövlətin paytaxtı Çanan şəhəri oldu, Çin imperiyası yenidən bərpa etdildi və Çin yenidən vahid dövlətdə birləşdirildi. Suy sülaləsinin ikinci hökmdarı Yan Quanın dövründə isə Böyük kanal çəkildi. 586-618-ci illər Çində Suy sülaləsinin hakimiyyəti dövrü. VI əsrin sonları Çində yenidən vahid dövlətin yaradılmasına başlanıldı. VII əsrin əvvəlləri Çində hakimiyyət Tan sülaləsi hakimiyyətə gəldi. 618-918-ci illər
Çində Tan sülaləsinin hakimiyyəti. Tan sülaləsinin dövründə Tan imperatoru ilahiləşdirilərək «Səma oğlu» adlandırılırdı. Tan sülaləsinin 300 illik hakimiyyəti dövründə Çin yenidən vahid dövlətdə birləşdirildi, Çin işğalçılıq siyasəti yeridərək qonşularını itaət altına almağa səy göstərdi, Koreya və Vyetnam Çinə tabe edildi, Böyük İpək yolunun Çindən Mərkəzi Asiyayadək uzanan hissəsinə nəzarəti əlinə keçirdi.
Xilafət qoşunları Çin ordusunu məğlub etdi və Böyük İpək yolunun Mərkəzi Asiyayadək uzanan hissəsinə nəzarət Çinin əlindən çıxdı.
VIII əsr Çində feodallar dövlət torpaqlarını özbaşına tutmağa başladı və feodal mülkləri meydana gəldi. Həmin ərazidə yaşayan kəndlilər isə feodallardan asılı kəndliyə çevrildilər. 960-cı il Çində Sun sülaləsi hakimiyyətə gəldi. 960-1260-cı illər
Sun sülaləsinin hakimiyyəti dövrü. Sun sülaləsinin hakimiyyəti dövründə daim kəndli üsyanları baş verdi, ölkə ərazisi qonşu dövlətlərin hücumuna məruz qaldı, Çingiz xanın qoşunları Şimali Çini tutdu, daha sonra monqollar Çini tamamilə özlərinə tabe etdilər.
Böyük Monqol xanı Çingiz xanın qoşunları Şimali Çini işğal etdi. XIV əsrin ortaları Çində monqol əsarətinə qarşı üsyan baş verdi. Üsyan nəticəsində monqollar Çindən qovuldu və ölkə yenidən azad oldu, hakimiyyətə Min sülaləsi gəldi.
Çində Min sülaləsi hakimiyyətə gəldi. 1368-1644-cü illər Çində Min sülaləsinin hakimiyyəti dövrü. Min sülaləsinin hakimiyyətinin ilk dövründə monqol feodallarından alınmış torpaqlar kəndlilərə paylanıldı, kəndlilər üç il müddətinə bütün vergi və mükəlləfiyyətlərdən azad edildi, tacirlər və sənətkarlardan alınan vergilərin miqdarı azaldıldı. Bütün bu tədbirlər XV əsrdə Çində təsərrüfatın inkişafına səbəb oldu. Min sülaləsi də digər Çin sülaləri kimi işğalçı yürüşlər həyata keçirdi. XVI əsrdə Min sülaləsinin işğalçı yürüşləri nəticəsində imperiyanın ərazisi xeyli genişləndi, Koreya, Vyetnam və Tibet Çindən asılı vəziyyətə düşdü. Min sülaləsinin dövründə Çin imperiyasının ərazisinə müasir Çinin daxili əyalətləri və Mancuriya daxil idi XVI əsr
Koreya, Vyetnam və Tibet Çindən asılı vəziyyətə düşdü.
224-cü il Ərdəşir Babəkan Parfiya dövlətinin (Arşakilər sülaləsinin) varlığına son qoydu. 226-cı il Ərdəşir Babəkan tərəfindən Sasanilər dövlətinin əsası qoyuldu.
Sasanilər dövlətinin mövcud olması dövrü.
Sasanilər imperiyası Cənubi Qafqazı, o cümlədən Azərbaycanı (Atropatenanı) ələ keçirdi və Xarəzm, Xorasan, Mərv üzərində nəzarəti ələ keçirdi.
İranda Manilik hərəkatı baş verdi. III-V əsrlər Sasanilər dövlətində feodal münasibətləri yarandı.
Sasani şahı I Qubadın hakimiyyəti dövrü. V əsrin ikinci yarısı
Sasanilər dövləti Ağ Hun imperatorluğundan asılı vəziyyətə düşdü. 481-529-cu illər İranda Məzdəkilər hərəkatı baş verdi. 529-cu il Məzdək edam edildi. 531-579-cu illər Sasani şahı I Xosrovun hakimiyyəti. I Xosrov ölkədə vergi sistemini qaydaya salmaq məqsədilə islahat keçirdi. İslahatlar nəticəsində vergi sistemi nizama salındı. VI əsrin ikinci yarısı
Sasanilər dövləti Göytürk imperatorluğu ilə birlikdə Ağ hun dövlətini süquta uğratdı. VII əsrin 30-cu illəri Sasanilər dövləti ərəb dövlətinin hücumuna məruz qaldı. 651-ci il Sasanilər dövləti ərəblər tərəfindən süquta uğradıldı.
Yüklə 0,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|