Anar İsayev. Ramil Rəhimov. Ümumi tarix xronologiya
Yüklə 0,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qafqaz xalqları III əsr
- XI əsrin əvvəlləri
- 1089-1125-ci illər
- XIII əsr
- XIV əsrin 80-ci illəri
- XV əsrin sonları
- 622-ci il
- 661-ci il
- 732-ci il
- IX əsr
- 861-ci il
- 941-ci il
- 999-cu il
- XII əsrin 70-ci illəri
Qafqaz xalqları
Sasanilər tərəfindən Cənubi Qafqaz işğal edildi. VII-VIII əsrlər Cənubi Qafqaz ərəb işğallarına məruz qaldı. VIII əsrin 30-cu illəri Ərəb xilafətinin parçalanması nəticəsində Tiflis müsəlman əmirliyi yarandı. VIII-IX əsrlər Ərəb xilafəti parçalandı və Qafqazda ilk müstəqil feodal dövlətlər (Azərbaycanda Şirvanşahlar, Sacilər, Salarilər, Şəddadilər, Rəvvadilər, Şəki hakimliyi, Tiflis əmirliyi, Dərbənd əmirliyi Gürcüstan ərazisində isə Abxaziya, Kartli-Kaxetiya çarlıqları, Tao-Klarceti knyazlığı) meydana gəldi.
Gürcüstan vahid dövlətdə birləşdirildi. XI əsrin əvvəlləri Səlcuq türklərinin Qafqaza axınları baş verdi. Cənubi Qafqaz və Dağıstan Böyük Səlcuq imperatorluğunun tərkibinə qatıldı.
Gürcü çarı IV Davidin hakimiyyəti dövrü. Səlcuq imperatorluğunun zəifləməsindən istifadə edən gürcü çarı IV David Azərbaycanın qərb torpaqlarını işğal etməyə çalışırdı. Nəticədə Tiflis, Dəbil və Ani kimi müsəlman şəhərləri gürcülər tərəfindən işğal edildi.
Qafqaz xalqları monqolların yürüşlərinə məruz qaldı. Cənubi Qafqaz Hülakü imperatorluğunun tərkibinə qatıldı. Şimali Qafqaz isə Hülakü və Qızıl Ordu dövlətləri arasında bölüşdürüldü. XIV əsrin 80-ci illəri Qafqaz Teymurilər dövləti tərəfindən işğal olundu. XV əsr
Azərbaycanda Qaraqoyunlu və Ağqoyulu sülalələri hakimiyyətdə oldu. XV əsrin sonları Gürcüstanda Kartli, Kaxetiya və İmeretiya çarlıqları meydana gəldi.
610-cu il İslam dini meydana gəldi. 622-ci il Məhəmməd Peyğəmbər Məkkədən Mədinəyə hicrət etdi və Mədinədə müsəlman icması yaratdı.
Ərəb dövləti yarandı. 630-1258-ci illər
Ərəb dövlətinin mövcud olması dövrü. 630-632-ci illər
Məhəmməd Peyğəmbərin hakimiyyəti dövrü. 632- 661-ci illər
Ərəb dövlətində Xəlifələr dövrü. Xəlifələr dövründə Ərəb dövləti ardıcıl olaraq xəlifə Əbu Bəkr, Ömər, Osman və Əli tərəfindən idarə olundu. Xəlifələr dövründə ərəb işğalları genişləndi, ərəblər Bizans və İran (Sasani) torpaqlarını, Şimali Afrikanı ələ keçirdilər, Sasanilər dövlətinin varlığına son qoyul, ərəblər yürüşlərini Şərqdə Hind çayı vadisinə qədər davam etdirdilər, Ərəb xilafəti Atlantik okeanından Hindistan və Çinədək olan geniş əraziləri özünə birləşdirdi.
Ərəb dövlətində Əməvilər sülaləsi hakimiyyətə gəldi. 661-750-ci illər Əməvilər sülaləsinin hakimiyyəti dövrü. Əməvilər dövründə paytaxtı Məkkə şəhərindən Dəməşqə köçürüldü, ərəb işğalları daha da genişləndi, Xilafət ordusu indiki Cəbəlüttariq boğazını keçərək Avropaya doğru irəlilədilər. 732-ci il Ərəblərlə franklar arasında Puatye döyüşü baş verdi. Döyüş nəticəsində ərəblər məğlub edildi və onların Avropanın içərilərinə doğru irəliləməsinə son qoyuldu.
Ərəb dövlətində Əməvilər sülaləsinin hakimiyyəti başa çatdı və Abbasilər sülaləsi hakimiyyətə gəldi.
Abbasilər sülaləsinin hakimiyyəti dövrü. Abbasilər sülaləsinin hakimiyyəti dövründə Əməvilərin işğalçılıq siyasəti davam etdirildi, paytaxt Dəməşq şəhərindən Bağdada köçrülməsi ilə Ərəb xilafəti Bağdad xilafəti adlanmağa başladı, Xilafətdə əhalinin geniş çıxışları - Mərkəzi Asiyada Müqənna, Azərbaycanda Xürrəmilər üsyanı baş verdi, İspaniyada yaranmış Kordova əmirliyi müstəqil oldu, Mərakeş, Əlcəzair, Tunis, Liviya, Yəmən və Xorasan mərkəzi hakimiyyətdən ayrıldı, İran və Misir Xilafətin tərkibindən çıxdı, Ərəb xilafəti zəiflədi və dağıldı, ərəblər səlcuqların və monqolların hücumuna məruz qaldı. IX əsr Ərəb dövlətində və orduda türklər mühüm rol oynamağa başladılar.Xilafətin görkəmli sərkərdələri olan Afşin və Əbu Sac türk mənşəli idilər. Misirdə Tulunilər sülaləsinin əsasını qoymuş Əhməd İbn Tulun dövrünü (876-879) tarixçiləri Misir tarixinin “qızıl dövrü” adlandırırlar.
Ərəb xilafəti parçalandı. Ərəb xilafətinin dağılmasının səbəbi Xilafətin işğal etdiyi ərazilərdə başlayan azadlıq hərəkatı, iri feodalların (əmirlərin) müstəqilliyinin artması və daxili hakimiyyəti çəkişmələri idi. 861-ci il Xəlifənin Şirvandakı canişini
Şirvanı
müstəqil elan
etdi. Azərbaycan Şirvanşahlar dövləti yarandı. 861-1538-ci illər Şirvanşahlar dövlətinin mövcud olması dövrü. 875-999-cu illər
Samanilər dövlətinin mövcud olması dövrü. Paytaxtı Buxara şəhəri olan Samanilər dövlətinin ərazisinə Mavəraənnəhr, Xorasan və Şimal-Şərqi İran daxil idi.
879-cu il
Azərbaycan ərazisində Sacilər (879-941) dövləti meydana gəldi. Sacilər dövlətinin ərazisi qərbdə Ani və Dvindən şərqdə Xəzər dənizinədək, cənubda Zəncandan şimalda Dərbəndədək olan torpaqları əhatə edirdi. Sacilərin dövründə bütün Azərbaycan torpaqları ilk dəfə vahid dövlət halında birləşdirildi.
Sacilər dövləti süqut etdi. Salarilər (941-981) dövləti yarandı. 981-ci il Salarilər dövləti süqut etdi. Rəvvadilər dövləti yarandı. 927-ci il Qaraxanlı dövləti yarandı. 927-1212-ci illər Qaraxanlı dövlətinin mövcud olması dövrü. Dövlətin əsasını Qutluq Bilgə Qədir xan qoymuşdu. Qaraxanlı dövlətinin ərazisi Balxaş gölündən başlayaraq Hindiquş dağlarına qədər olan torpaqları əhatə edirdi. Dövlətin paytaxtları Qaşqar, Balasaqun və Uzgen şəhərləri olmuşdu.
Qəznəvilər dövləti yarandı. Mərkəzi Asiyada yaranmış Qəznəvilər dövlətinin əsasını Alptəkin qoymuşdu.
Qəznəvilər dövlətinin mövcud olması dövrü. 998-1030-cu illər Sultan Mahmud Qəznəvinin hakimiyyəti dövrü. Sultan Mahmud Qəznəvinin hakimiyyəti dövründə Qəznəvi dövlətinin qüdrəti daha da artırdı və ərazisini xeyli genişləndi, Samanilər dövləti süquta uğradıldı və ərazisi Qəznəvi və Qaraxanlı dövlətləri arasında bölüşdürüldü, Hindistana hücum edərək onun şimal və şimal-şərq torpaqları işğal edildi, Qəznəvi dövlətinin ərazisi Hindistandan Xəzərsahili torpaqlarına qədər genişləndi.
Qaraxanlılar Buxara şəhərini tutdu və Samanilər dövlətinin varlığına son qoyuldu.
Qəznəvilər dövləti süqut etdi. 1212-ci il Qaraxanlı dövləti Xarəzmşahlar dövləti tərəfindən süquta uğradıldı. XII əsrin 70-ci illəri Gurlu tayfaları Qəznəviləri məğlub edərək onları Şimali Hindistana sıxışdırdı. 1187-ci il Qəznəvilər dövləti süqut etdi. 1258-ci il Hülakü xan Bağdadı ələ keçirdi, Abbasilər sülaləsinin hakimiyyəti başa çatdı və Ərəb xilafəti süqut etdi.
Yüklə 0,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|