Anar İsayev. Ramil Rəhimov. Ümumi tarix xronologiya
Yüklə 0,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 476-cı il
- IV-VI əsrlər
- 370-ci il
- IV əsr – 470-ci il
- 447-ci il
- 451-ci il
- 452-ci il
- 453-cü il
- Ağ Hun imperatorluğu III əsr
- V əsr
- VI əsrin ortaları
- 567-ci il
- 552-588-ci illər
- 588-ci il
- VII əsrin əvvəlləri
- 682-744-cü illər
476-cı il German tayfalarının Qərbi Romanın sonuncu imperatorunu taxtdan saldı. Qərbi Roma imperiyası süqut etdi. Qərbi Avropada quldarlıq quruluşu dağıldı. Qədim dünya tarixi sona çatdı və dünya tarixinin orta əsrlər dövrü başladı.
“Xalqların böyük köçü” başladı. IV-VI əsrlər
“Xalqların böyük köçü” baş verdi. Xalqların böyük köçü” hun tayfalarının qərbə köçü ilə başlamış və slavyanların Bizans imperiyasında məskunlaşması ilə başa çatmışdı.
Don sahilində hunlar alanları məğlub edərək Azov ətrafı əraziləri və Şimali Qafqazı
ələ keçirdilər. 371-ci il Hunlar ostqot tayfaları ilə döyüşlərdə onları məğlub edərək Krımı ələ keçirdilər. 400-cü il
Hunlar Dunay çayı sahilində qot tayfalarını məğlub edərək Pannoniyada məskunlaşdılar. Bununla da Cənub-Şərqi Avropanın bir hissəsi hunların tabeliyinə keçdi.
Qərbi Hun imperatorluğunun
mövcud olması. Atillanın hakimiyyəti dövründə Qərbi Hun dövləti qüdrətli imperatorluğa çevrildi. İmperatorluğun sərhədləri şərqdə Volqa çayından qərbdə Reyn çayına, cənubda Balkan yarımadasından şimalda Baltik sahillərinə qədər böyük bir ərazini əhatə edirdi.
Atilla Bizansa yürüş etdi. Atilla
sələfləri kimi Bizansı təzyiq altında saxlayaraq onu sülh bağlamağa məcbur etmişdi. Lakin Bizans Qərbi Hun imperatorluğu ilə bağl adığı barışıq şərtlərini pozur, illik vergini əskik ödəyir və gecikdirir, qaçqınları himayə edirdi. Yürüş zamanı Atilla yolu üzərindəki bütün şəhərləri ələ keçirdi və Konstantinopolu mühasirəyə aldı. Bizans imperatoru ölkəni xilas etmək üçün təcili olaraq Atillanın yanına elçi göndərərək yenidən müqavilə bağladılar və Atillanın tələb etdiyi bütün şərtləri qəbul etdilər.
Qərbi Hun imperatorluğu ilə Roma imperiyası arasında Katalaun döyüşü baş verdi.
Döyüş nəticəsində hər iki tərəfdən 160 min əsgər öldürüldü, Atilla ordusunun yenilməzliyin görən Aetsi geri çəkildi. 452-ci il Atilla Roma şəhərini mühasirəyə aldı. Bu zaman papa III Leon böyük bir elçi ilə Atillanın yanına gələrək ondan şəhəri dağıtmamağı xahiş etdi. Romalılar hunların bütün şərtlərini qəbul etdiyi üçün Atilla Roma şəhərinə toxunmayıb oranı tərk etdi.
Atilla vəfat etdi və Qərbi Hun dövlətində hakimiyyət onun oğlanları arasında bölündü.
470-ci il Qərbi Hun imperatorluğu süqut etdi.
Qərbi Hun imperiyasından sonra onun yerində Avropada Avar, Xəzər və Bulqar türk dövlətləri yarandı.
Ağ Hun imperatorluğu III əsr Kiyat, şəhəri Xarəzm vilayətinin paytaxtı oldu. Sonralar vilayət Ağ Hun dövlətinin tabeliyində idi.
Ağ Hun dövləti yarandı.
Aği Hun imperatorluğun un mövcud olması. Paytaxtı Sakala şəhəri olan Ağ Hun dövlətinin ərazisi Mərkəzi Asiya, Əfqanıstan və Şimal-Şərqi Hindistanın bir hissəsini əhatə edirdi. Dövlətin sərhədləri şimalda Seyhun çayı və Səmərqənd ətarından, qərbdə Xəzər dənizinin cənubuna qədər uzanırdı
Ağ Hun dövləti Eftal xanın adı ilə Eftalit dövləti adlandı.
Sasanilər Ağ Hun imperatorluğundan asılı vəziyyətə salındı. 430-cu il
Ağ hunlar Sasanilərə sarsıdıcı zərbələr endirdilər. 515-550-ci illər Mihuraqula xanın hakimiyyəti. Mihiraqula xanın hakimiyyəti dövründə Ağ Hun imperatorluğu öz qüdrətininən ən yüksək zirvəsinə çatdı , dövlət yaxşı təlim görmüş nizami orduya və 700 döyüş filinə malik oldu, Ağ hunlar Hindistan üzərinə aramsız yürüşləri davam etdirərək Şimal-Qərbi Hindistanı tamamilə özlərinə tabe etdilər.
550-ci ildə Mihiraqula xan vəfat etdikdən sonra Ağ Hun imperatorluğunda yüksəliş dayanmağa başladı.
Ağ Hun imperatorluğu zəifləməyə başladı. Ağ Hun imperatorluğunun zəifləməsinin səbəbi imperatorluğun genişlənməsi və yeni ərazilərə yayılması idi.
567-ci il Sasani hökmdarı Xosrov Ənuşirəvanın və Göytürk xaqanı İstəmi xaqanın birləşmiş qüvvələri Ağ hunlar üzərinə yürüş etdi. Döyüş nəticəsində Ağ hunlar məğlub oldular və Ağ Hun imperatorluğu dağıldı. Ağ Hun imperatorluğunun torpaqları göytürklər və sasanilər arasında bölüşdürüldü. Xarəzm vilayəti Göytürk dövlətinin tabeliyinə keçdi.
Bumin xaqan jujan xanı üzərində qələbə qazandı və I Göytürk dövlətini əsasını qoydu. Ötükən şəhəri I Göytürk dövlətinin paytaxtı oldu.
I Göytürk dövlətinin mövcud olması. VI əsrin II yarısı Göytürk dövlətinin ən qüdrətli dövrü. Muğan və İstəmi xaqanın zamanına I Göytürk dövləti ən qüdrətli dövrünü yaşadı. Muğan xaqanın hakimiyyəti dövründə Göytürk dövləti qüdrətli imperatorluğa çevrildi, Çin türklərdən asılı vəziyyətə düşdü, İstəmi xaqanın başçılığı ilə göytürklər Şimali Qafqazı tutaraq Bizans torpaqları üzərinə hücum etdi.
I Göytürk imperatorluğu iki hissəyə parçalandı. I Göytürk imperatorluğunun parçalanmasının səbəbi daxili ziddiyyətlər və hakimiyyət uğrunda çəkişmələr idi. Parçalanma nəticəsində Mərkəzi Monqolustan olmaqla Şərqi Göytürk və mərkəzi Yeddisu olmaqla Qərbi Göytürk dövlətləri yarandı. Çox keçmədən bu dövlətlər Çindən asılı vəziyyətə düşdülər.
Şərqi Göytürk və Qərbi Göytürk dövlətləri Çindən asılı vəziyyətə düşdü. VII əsrin 80-ci illəri Qutluq (İltəris) xanın başçılığı altında Göytürklər Çinə qarşı üsyan qaldırdılar. Üsyan nəticəsində türklər Çin əsarətindən azad oldu, II Göytürk imperatorluğu yarandı, Qutluq xan «İltəris» (eli xilas edən) adı ilə xaqan elan edildi. 682-744-cü illər II Göytürk imperatorluğunun mövcud olması.
Yüklə 0,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|