Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ
Yüklə 1,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- C. TMK Md. 166/3 ve 4’teki Durum
93 gösterilebilir. 371 Hak karinelerinde ise, bir hakkın veya hukuki ilişkinin var olup olmadığı hakkında bilinen ve saptanmış bir olaydan hareketle hakimin bir sonuca varması sağlanmaktadır. TMK Md. 985’teki zilyetliğin mülkiyete karine teşkil etmesi yasal hak karinesine önek olarak gösterilebilir. 372 Olay karineleri ile hak karinelerini birbirlerinden ayıran nokta karinelerin konusudur. Şöyle ki, karinenin söz konusu olduğu kanun metninde ulaşılan sonuç bir olaya ilişkinse olay karinesinden, hukuki teknik bir kavrama ulaşılıyorsa(ör. mülkiyet gibi) hak karinesinden bahsedilmektedir. 373 İspat yükünün gerçek istisnasını kanuni karineler oluşturur. 374 Zira aksi ispat edilebilen kanuni bir karineye dayanan taraf ispat yükünden tamamıyla kurtulamasa da uyuşmazlığa uygulanacak hukuk normunun koşul vakıaları yerine, karine temelini oluşturan vakıaları ispat etmek durumunda kalacak; belirli olan karine temeli ispat edilince, belirli olmayan karine sonucunun da gerçek olduğu kabul edilecektir. 375 Nitekim ispat yüküne ilişkin bu durum 6100 sayılı HMK’nin 376 “İspat Yükü” başlıklı 190. maddesinin ikinci fıkrasında düzenlenmiştir. Bu hükme göre: ”Kanuni bir karineye dayanan taraf, sadece karinenin temelini oluşturan vakıaya ilişkin ispat yükü altındadır. Kanunda öngörülen istisnalar dışında, karşı taraf, kanuni karinenin aksini ispat edebilir.” Örneğin zilyetliğin mülkiyete karine teşkil etmesinde; kişi mala zilyet olduğunu ispatlamak durumundadır. Ancak zilyet olduğunu ispatladıktan sonra malik kabul edildiğinden artık malik olduğuna ilişkin olarak ayrı bir ispat faaliyetinde bulunmasına gerek yoktur. Öte taraftan kesin karinelerin aksinin ispatı mümkün olmadığından ispata ve ispat yüküne etkisinin olmadığı, sadece maddi hukuka etkili sonuçları olan kurallar olduğu düşünülmektedir. 377 Burada karine aleyhine olan karine sonucunu ispat etme hak ve yetkisi bulunmamakla birlikte, onun karine temelini çürüterek kesin karinenin 371 Bkz. Topuz, s. 71 vd. 372 Bkz. Topuz, s. 99 vd. 373 Rüegg, s. 23(Topuz, s. 74, dn. 205’den naklen). 374 Pekcanıtez/Atalay/Özekes, s. 428. 375 Pekcanıtez/Atalay/Özekes, s. 427. 376 Mülga 1086 sayılı HUMK’de karinelerle ilgili herhangi bir düzenlemeye yer verilmemiştir. 377 Bkz. Topuz, Gökçen: Medeni Usul Hukukunda Karinelerle İspat, Ankara 2012, s. 68, dn.184’teki yazarlar. 94 uygulanmasına engel olabilmesi imkanı bulunmaktadır. Ancak burada yapılan ispat faaliyeti karine temeline yönelik olarak yapılan karşı ispat niteliğindedir, aksi ispat değildir. 378 Karine ile benzer nitelikte olan bir başka kavram olarak varsayıma da değinmenin yerinde olacağını düşünüyoruz. Şöyle ki, karinede (a) vakıasından, belirli olmayan (b) vakıasının kabulü söz konusu iken, varsayımda ise (a) olayı için belirlenmiş hukuksal sonucu (b) vakıasına da bağlayan ve hukuksal sonuç açısından (a) olayını (b) olayına eşit gören bir hukuk kuralı söz konusudur. 379 Özellikle kesin karineler ve varsayım arasında ispat konusunda etkileri ve ortaya çıkardığı sonuçlar açısından pratik bir farklılık bulunmamakta 380 ise de burada her iki müessesenin arkasında yatan amacın farklı olduğu, kesin karinede gerçek hayata uygunluk varken, varsayımda her zaman gerçek hayata uygunluğun bulunmadığı, Kanunkoyucunun burada kanun yapma tekniğini basitleştirme niyetinde olduğu söylenebilir. 381 C. TMK Md. 166/3 ve 4’teki Durum Alman Hukuku’nda BGB 1566’da evlilik birliğinin temelinden sarsılmasına ilişkin kesin karineler mevcuttur. 382 Söz konusu hükmün birinci fıkrasında eşler bir yıldan beri ayrı yaşıyorlarsa ve her iki eş birlikte boşanma talebinde bulunmuş ve birinin boşanma talebi diğeri tarafından kabul edilmiş ise bu durumda evlilik birliğinin temelinden sarsılmış olduğu kesin karine olarak kabul edilmektedir. Maddenin ikinci fıkrasında ise, eşler üç yıldan beri ayrı yaşıyorlar ise bu durumda da evlilik birliğinin sarsıldığı kesin karine olarak kabul edilmektedir. 378 Umar/ Yılmaz, s. 174; “…Karşı ispatta, bir taraf bir vakıa hakkında asıl ispat faaliyetinde bulunur; diğer taraf onun doğru olmadığını ortaya koymaya çalışır. Aksini ispatta ise bir tarafın dayandığı vakıayı ispata(yani asıl ispata) yani bu yönde ispat faaliyetine gerek yoktur; zira karine gereğince o vakıa zaten ispat edilmiş sayılmaktadır. Dolayısıyla iddia edilen bir vakıa için karşı bir ispat faaliyeti değil; var kabul edilen vakıanın öyle olmadığını(aksini) ispat söz konusudur…”(Pekcanıtez/Atalay/Özekes, s. 450). 379 Pekcanıtez/Atalay/Özekes, s. 430. 380 Pekcanıtez/Atalay/Özekes, s. 431; Umar/ Yılmaz, s. 169. 381 Topuz, s. 63, 64. 382 Ayrıntılı bilgi için bkz. yukarıda s. 39 vd. 95 İsviçre Hukuku’nda ZGB 111’de eşlerin boşanmanın sonuçları hakkında tam bir anlaşma ve ortak bir dava dilekçesi ile boşanmayı talep ettikleri takdirde, hakimin tarafları ayrı ayrı ve birlikte dinleyerek; onların iyice düşündükten sonra ve serbest iradeleri ile dilekçeyi verdikleri ve onaylanabilecek nitelikte bir anlaşma meydana getirdikleri hususunda kanaat getireceği, duruşmadan itibaren 2 aylık düşünme süresinin sonunda, eşlerim yazılı olarak boşanma iradelerini ve anlaşmalarının koşullarını teyit ettikleri takdirde, hakimin boşanmaya karar verip, anlaşmayı onaylayacağı düzenlenmiştir. 114’de de tarafların en az iki yıl ayrı yaşamış olmaları şartıyla, eşlerden birinin boşanma talep edebileceği hüküm altına alınmış, eşlerin fiili olarak ayrı kaldığı sürenin iki yılı tamamlamasının, evliliğin geri dönülemez şekilde temelden sarsıldığına esas teşkil edeceği düşünülmüştür. 383 Türk Hukukunda ise benzer düzenlemeler TMK Md. 166/3 ve 4. fıkralarında düzenlenmekle düzenlenmiştir. Buna göre; evlilik en az bir yıl sürmüş ise, eşlerin birlikte başvurması ya da bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi halinde, evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılacak, tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getiren ve boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulan ya da tarafların ve çocukların menfaatlerini göz önünde tutarak bu anlaşmada gerekli gördüğü, taraflarca da kabul edilen değişiklikleri yapan hakim boşanma kararı verebilecektir. Yine boşanma sebeplerinden herhangi biriyle açılmış bulunan davanın reddine karar verilmesi ve bu kararın kesinleştiği tarihten başlayarak üç yıl geçmesi şartıyla, ortak hayat yeniden kurulamadığında da evlilik birliği temelden sarsılmış sayılacak ve eşlerden birinin istemi üzerine hakim boşanmaya karar verecektir. Ancak, öğretide üçüncü ve dördüncü fıkralardaki sebeplerin niteliği ve evlilik birliğinin temelinden sarsıldığına yönelik karineler olup olmadığı noktasında da farklı görüşler bulunmaktadır. Şöyle ki Pekcanıtez/Atalay/Özekes 384 TMK Md. 166/4’teki hükmün Kocayusufpaşaoğlu 385 ise hem TMK Md. 166/3 ve hem TMK Md. 166/4’teki 383 Ayrıntılı bilgi için bkz. yukarıda s. 29 vd. 384 Pekcanıtez/Atalay/Özekes, s. 249. Yüklə 1,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|