Antidangasalik
Yüklə 1,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Zeygarnik effekti 13
| Prefrontal qatlam
Agar siz prefrontal qatlamingizni shug‘ullantirib, undagi sinaps bog‘larini ko‘paytirishga erishsangiz, yuqorida sanab o‘tilgan barcha funksiyalaringizni kuchaytirgan bo‘lasiz. Shug‘ullantirish uchun kerak bo‘lgan mashqlarni keyinroq ma’lum qilamiz, chunki undan oldin bilib olishimiz kerak bo‘lgan narsalar bor. Ko‘pchilik yoshi ulg‘ayib qolgani uchun miyani rivojlantiruvchi mashqlar befoyda deb biladi. Ammo bunday emas. Birinchi bo‘lib 1890-yilda psixolog Uilyam Jeyms (William 12 James) fanga neyroegiluvchanlik 11 tushunchasini kiritadi. Bu borada hozirgacha bo‘lgan tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, inson miyasi doimo o‘zgarish xususiyatiga ega: uni mashq qildirsangiz, u qayta tiklanishi, rivojlanishi mumkin. Zeygarnik effekti 13 1920-yillarning 14 bir kunida gavjum Vena restoranida o‘tirgan rus psixologi Bluma Zeygarnik (Bluma Zeigarnik) ofitsiantlarning mijozlar hali qabul qilib olmagan buyurtmalar ro‘yxatini yaxshi eslab qolishlarini va oziq-ovqat yetkazib, chek yopilishi bilanoq bu buyurtmalar ro‘yxatini tez unutishlarini payqab qoladi. Zeygarnik ushbu hodisani o‘rganish uchun bir qator tajribalar o‘tkazadi. U ishtirokchilardan soat 18:00 dan 22:00 gacha oddiy vazifalarni bajarishni so‘radi, jumladan, loydan figura yasash, boshqotirma yoki matematik masalalarni ishlashni. Ishtirokchilarning yarmi bu vazifalarni tugallamasdan to‘xtatdi va qolgan yarim ishtirokchilar vazifalarni tugallashiga qo‘yib berildi. Oradan bir qancha vaqt o‘tgach, ishtirokchilardan ular ishlagan vazifalar haqida aytib berishi so‘raldi. Shunda vazifani yarmigacha bajargan ishtirokchilar vazifani to‘liq bajargan ishtirokchilarga qaraganda 90% yaxshiroq eslab qolgani ma’lum bo‘ldi. Tadqiqot natijalaridan xulosa qilgan holda shu ma’lum bo‘ldiki, chala qoldirilgan ishlar xotiradan o‘chmagan holda energiyani yutishda davom etadi va bu muhim bo‘lgan ishlarga yo‘naltirilgan energiyaning kamayishiga olib keladi. Fanga bu “Zeygarnik effekti” nomi bilan kirdi. Zeygarnik tadqiqotidan keyin 1960-yillarda 15 xotira tadqiqotchisi Jon Baddeli (John Baddeley), 1982-yilda 16 Kennet MakGrou (Kenneth McGraw) va Jirina Fiala o‘z tadqiqotlari bilan Zeygarnik effektini tasdiqladi. Demak, biz o‘zimizdagi bitmagan ishlarni miyadan chiqarib tashlashimiz kerak bo‘ladi. Buning uchun Dovranbek Turdiyevning “Antidangasalik” treningida keltirib o‘tgan “Qarmoqlar metodi”dan foydalanish juda samarali. Quyida jadvalning o‘zi bor. Sizga bu jarayonda bitta ruchka va oq varaq kerak bo‘ladi. Jadvaldagi har bir so‘zni o‘qiysiz va xayolingizga kelgan, qolib ketgan ishlaringizni yozib olasiz. Keyin ularni amalga oshirish bo‘yicha rejalar tuzib qo‘yasiz. Siz o‘zingiz uchun 13 maxsus jadvalni ham tuzishingiz mumkin. Bu ishni cheklistingizning “Amaliyotlar” bo‘limiga yozib qo‘ygan holda har kuni bir marotaba bajarasiz. Bu sizdan uzog‘i besh daqiqa vaqt oladi. Bir oydan keyin har haftada bir marta bajarishingizning o‘zi yetarli bo‘ladi. 14 |