AqiL ƏLİyev ariF ŞƏKƏRƏLİyev
Yüklə 3,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4.4. Ərzaqla təmin olma səviyyəsinə görə regionların və ölkələrin qruplaşdırılması
- 1.Ərzağın tələbatdan çox olduğu ölkə və regionlar . Bu
olunmamışdır. Dünyanın bir çox yerlərində - Afrikada, Saxarada və Hindistanda, Latin Amerikasında əziyyət çəkən və çox kasıb yaşayan insanlar istənilən qədərdir. Aclığı və onun dərəcəsini necə təyin etmək olar? BMT-nin müvafiq orqanları "aclıq" anlayışını işlətdikdə onun son həddini nəzərdə tuturlar. Son hədd isə orqanizmin energetik tələbatının “kritik səviyyəsinə” görə təyin edilir ki, bu da insanın bir biloji vücud kimi ancaq ölməməsini nəzərdə tutan səviyyədir. 1980-cı illərin axırında insanın qidalanma yolu ilə əldə etdiyi lazımi energetik tələbatı gün ərzində 2700:(o cümlədən, sənaye cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrdə - 3400, inkişafda olan ölkələrdə -2470)kalori hesab olunurdu. BMT-nin kənd təsərrüfatı və ərzaq təşkilatının (FAO) qiymətləndirilməsinə görə aclığın və yaxud normadan az yeməyin həddi ayrı-ayrı regionlar nəzərə almaqla gündə 1761-1836 kalori təşkil edir. (dünya üzrə orta qiymət 1784 kalori): BMT- nin digər məlumatlarına görə gündə 1 dollar xərcləyə bilməyənlər aclıq həddindən aşağı səviyyədə yaşayanlar hesab edilirlər.
Təhlil göstərir ki, İkinci dünya müharibəsindən sonrakı dövrdə planetimizin işlədilən ərzağın həcmi artmışdır. Lakin regionlar və ayrı- ayrı dövlətlər üzrə ərzaq qeyri-bərabər səpələnmişdir.Buna görə də probelmin mahiyyətini dərindən başa düşmək üçün ölkələri ərzaqla təmin olma nöqteyi-nəzərincə dörd qrupa bölürlər. 1.Ərzağın tələbatdan çox olduğu ölkə və regionlar . Bu qrupa dünyanın sənaye cəhətdən inkişaf etmiş regionları , ilk növbədə isə Qərbi və Şimali Avropa, Şimali Amerika, Avstraliya və Yaponiya daxildirlər. 2.Ərzaq təminatı BMT-nın tələblərinə uyğun təyin edilmiş normaya çox yaxın _olan__ölkə və regionlar. Bu qrupa Avropanın Cənub rayonları , Orta Asiya və həmçinin Latin Amerikası ölkələri, Maqrib və ASEAN ölkələri daxildirlər.
3.Ərzaqla təminat BMT- in standartlarında nəzərdə tııtulan kənarlaşmaya "uyğun" gələn səviyyədə olan dövlətlər . Bu ölkələr qrupuna Şərqi Avropa, MDB və Pribaltika ölkələri, həmçinin Hindistan, Misir, İndoneziya dövlətləri daxil edilirlər. Qeyd edək ki, bu qrupa daxil olan ölkələrdə yaranan ərzaq prob leminin subyektiv cəhətləri çoxdur. Məsələn, Şərqi Avropa, MDB və Pribaltika ölkələri müasir dövrdə öz imkanlarından çox aşağı ərzaq məhsulları istehsal edir və buna görə də müvafıq məhsulları idxal etmək zərurəti meydana gəlir. Elə götürək respublikamızın ən böyük şimal qonşusu olan Rusiyanı. Bu ölkənin sərəncamında olan münbit torpaq sahələri imkan verir ki, Rusiya öz xalqının tələbatlarından da çox kənd təsərrüfatı məhsulları (dənli bitkilər, heyvandarlıq məhsulları və s.) istehsal etsin və digər ölkələrə ixrac etsin. Buna baxmayaraq MDB və Pribaltika ölkələri hər il milyonlarla vəsaiti kənardan ərzaq malları almağa sərf edirlər. Yada salaq ki, 1980-cı illərdə keçmiş SSRİ dövləti hər il orta hesabla 5 milyard dollarlıq taxıl idxal edirdi ki, bu da dünya bazarında buğdanın qiymətinə güclü təsir göstərirdi. Qərbi Avropa ölkələrindən Macarıstanda ərzaqla təmin olunmaq yaxşı vəziyyətdədir. Çexiya və Slovakiya bu və ya başqa səviyyədə ərzaqla təmin olunmuş ölkələrdirlər. Bolqarıstan, Polşa, Rumıniya kimi ölkələr isə mütəmadi olaraq taxıl, ət və ət məhsullarını idxal edən ölkələrdirlər. MDB ölkələri qrupuna daxil olan Azərbaycan Respublikası da dayanıqlı şəkildə taxıl və digər kənd təsərrüfatı məhsullarının idxalçısıdır. Rusiyada və MDB-nin digər ölkələrində ərzaq çatışmamazlığının subyektiv amillərinə iqtisadi islahatların yarıtmaz aparılması, ixtiyari olaraq iri kollektiv təsərrüfatlarının dağılması və münasib texniki- iqtisadi bazanın və mənəvi-psixoloji mühitin yaradılmaması haqqında düşünmədən fermer təsərrüfatlarını yaratmaq cəhdi kimi hərəkətlərə birinci növbədə daxil etmək lazımdır. Məhz bu və buna oxşar "islahatlar" ərzaq problemini gücləndirirlər. 4.Ərzaq probleminin əsas ağrı-acısını çəkən ölkələr dördüncü qrupu təşkil edirlər. Bu ölkələrə inkişafda olan ölkələr daxildirlər ki, onlann da əhalisinin əksəriyyəti ərzaq cəhətdən çox acınacaqlı vəziyyətdə yaşayırlar. Problem bu ölkələrdə çox kəskindir. Əhali artımının inkişafda olan ölkələrdən daha yüksək olması ərzaq məsələsinin həllini çətinləşdirir. ----------------------------------- 1
çoxu inkişafda olan ölkələrdə yaşacaqlar. nin ətraf mühit və inkişaf problemlərinə həsr edilmiş konfranslarında dəfələrlə qeyd edilmişdir ki, inkişaf etməkdə olan ölkələrin hazırkı resurs, texnoloji, idarəetmə, təşkilati imkanları sürətlə artan əhlini ərzaqla təmin etmək iqtidarında deyil. Belə şəraitdə inkişafda olan ölkələr kənd təsərrüfatının inkişafını düzgün idarə etməyə çalışmalıdırlar. İlk növbədə çalışmaq lazımdır ki, əldə olan əkinə yararlı torpaqların sahəsi azalmasın və məhsuldarlıq artsın. Bu sahədə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə istifadə edilməyən imkanlar çoxdur. Müqayisə edək: dərc olunmuş məlumatlara görə inkişafda olan ölkələrin kənd təsərrüfatında çalışan bir nəfər özünü və ailəsini güclə saxlaya bilirsə, ABŞ-ın bir fermeri 59 nəfəri, Qərbi Avropanın və Yaponiyanın bir kənd təsərrüfat işçisi isə müvafıq olaraq 19 və 14 : nəfəri ərzaqla təmin edə bilir. Bu rəqəmlər göstərir ki, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə ərzaq problemini həll etmək üçün ilk növbədə kənd təsərrüfatnda sosial- iqtisadi, texniki- təşkilati tədbirlər həyata keçirməklə əmək məhsuldarlığını yüksəltmək lazımdır.
4.5.Müasir texnoloji sivilizasiyanın ziddiyyətləri İkinci dünya müharibəsindən keçən onilliklər ərzində kənd təsərrüfatında çox böyük nailiyyətlər əldə edilmiş və nəticəsi də bu olmuşdur ki, ərzaq problemi ancaq sənaye cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrdə həll edilmişdir. Lakin elmi-texniki inqilabın şaxələndiyi indiki dövrdə bəşəriyyətin məhsuldar qüvvələri, о cümlədən kənd təsərrüfatında cəmlənmiş məhsuldar qüvvləri, çox yüksək səviyyədə inkişaf edə bilər. Dünyanın aparıcı ölkələri özlərinin uzun illik təcrübələri ilə bunu sübut etsələr də, müasir dövrün ziddiyyətləri buna imkan vermir və hazırda dünya əhalisinin böyük bir hissəsi aclığa məruz qalmışdır. Ərazilər və regionlar üzrə müxtəlif səviyyədə inkişaf baş versə də mütəxəssislərin fıkrincə proses düzgün idarə edilərsə dünya kənd
Yüklə 3,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|